5+5 ---A
5+5----A
5+5----A
6+5----B
6+5----B

Şeklinde bir düzenle hem konu hem şekil olarak benim için farklı bir çalışma denedim. Her türlü eleştiriye açığım. Farklılıkları denemeyi severim, bu da bir deneme...

Namluda çivi, çiziyor yivi
Katleden devi, ölüm bir nevi
Çelikten kavi, od’a müsavi
- Kalbi parçalayan kama mıdır aşk?
- Eskimiş duyguya yama mıdır aşk?

Gökteki şimşek, tüfekte fişek
Nazlı kelebek, beşikte bebek
Yemin ederek, hep ölene dek
- Sürer mi sonsuza, bir yaz belki aşk
- Değeri bilinmez ama ilki aşk.

En deli sancı, yakar kıskancı
Yürekte acı, bulur muhtacı
Derde otacı, şifanın tacı
- Rafta satılmayan ilaç mıdır aşk?
- Göğsünde şaklayan kırbaç mıdır aşk?

Zem eder suyu, böler uykuyu
Yoktur sağduyu, en derin kuyu
Bozarak huyu, çözer tutkuyu
- Sırlarla boğulmuş bir gecedir aşk
- Dillere taht kuran tek hecedir aşk.

En tatlı rüya, bitmezmiş güya
Doyuran derya, değişik dünya
Güneşe veya; rakiptir aya
- Yazılı ve görsel yayın mıdır aşk?
- Basınca patlayan mayın mıdır aşk?

İki olur bir, en güzel devir
Yokluğu kabir, karanlık şehir
Kalemde nesir, dillerde şiir
- Notayla işlenen bir ahenktir aşk
- Hayatı sevdiren pembe renktir aşk.

Başlarda ayaz, kibritte alaz
Kulakta avaz, haylaz mı haylaz
Duvak bembeyaz, verilir cevaz
-Yalancı cennette iksir midir aşk?
-Zakkum mu, zıkkım mı, zehir midir aşk?



Afet İnce Kırat

ÇÖZÜMLEMESİ

Ses tabakası: Şirin en dikkat çekici yönü biçimi yani ses tabakasıdır. Alışık olunmayan bir biçim kullanılmış. Yedi birimlik şiirde birimlerde beşer dize vardır. İlk üç dize 5+5 duraklı olup hem iç hem dış uyaklıdır. Son iki dize ise 6+5 duraklı olup kendi arasında uyaklıdır. Yine 1. 3. 5. ve 7. bentlerde son iki dize “midir aşk” redifiyle bitip istifham (cevap beklemeyen soru) sanatlıdır. Şiirde iç uyaklar olduğu için bol bol asonans ve aliterasyonlar da vardır. Örneğin “Kulakta avaz haylaz mı haylaz” dizesinde sekiz kullanımla “a” asonansı “Nazlı kelebek beşikte bebek” dizesinde yedi kullanımla “e” asonansı; “Zakkum mu zıkkım mı zehir midir aşk” dizesinde hem “m” hem de “z” aliterasyonu kullanılmıştır. Yine dört birimde kullanılan istifhamlar da okuma vurgusuyla şiirin ahengine etki etmektedir.

Anlam tabakası: Aşk, tanımı ve genellemesi olmayan mantıklı mantıksız her şeydir: Mutluluk, sevinç, özlemek, beklemek, sevgi, tutku, takıntı, kalp sancısı... Aşk bir anlamda iki kişilik deneme uçuşudur. Duygu olarak adlandırılsa da mantıksız bir durumdur. Kimilerine göre tanrının yeryüzündeki görüntüsüdür; onun için her yerde ve her şeydedir. Şair de şiirine en akla gelmedik yerde bile (Namluda çivi çiziyor yivi) aşkın olduğunu söyleyerek başlamış şiirine. Büyük küçük, maddi manevi her yerde olabileceğinden bahsetmiş, bazen aşkın özelliklerinden bahsetmiş, bazen tanımlara sığmadığı için sorular sormuş. Şiirde geçen eskimiş sözcüklerden kavi, sağlam; od, ateş; müsavi, eşit; otacı, doktor; zem, kötülemek anlamlarındadır.

Obje tabakası: Sadece ilk birimde namlu, çivi, yiv, dev, çelik, od, kalp, kama, yama objeleri kullanılmıştır. Şiirin bütününde aşk denilince ilk anda akla gelmeyecekler dahil pek çok obje vardır.

Karakter tabakası: Kırat belki de yapılması en zor olanı yapmaya çalışmış, bir yandan aşkın özelliklerini dizelere yazmış, bir yandan da cevap beklemeyen sorularıyla aşkın tarifinin yapılamayacağını şiir diliyle anlatmıştır. Şiirlerinde çoğunlukla 7+7 duraklı hece ölçüsünü tercih etmesine rağmen bu şiirinde bir düzen içerisinde aynı anda hem 5+5 hem 6+5 duraklı heceyi birlikte kullanmıştır. Bundan anlaşılıyor ki şiirde yeniliği, farklılığı seven bir şairdir. Farklı okumalarda şiirin anlamı ve şairin karakteri hakkında başka çıkarımlar yapmak da mümkündür. Son birimdeki “Duvak bembeyaz verilir cevaz” dizesindeki mutlu sondan, şiirlerinde bir kompozisyonun olduğu da görülmektedir.

Alınyazısı (kader) tabakası: İnananlara göre maddi manevi her şeyin yaratıcısı tanrıdır. Kimilerine göre aşk tanrının varlığının ve yaratmasının delilidir. Aşk belki de üremek için uygun olanı seçme duygusunun şekil değiştirmiş halidir. Şiirin son birimindeki “Yalancı cennette iksir midir aşk?” dizesinden, insanların bu yalancı dünyada yaşamak zorunda olduğu ve bunun da kader olduğu şeklindeki inanç dile getirilmiştir. Dünya genelinde aşkların evlilikle sonuçlanması, dahası evlilerin bir birine aşık olması istenen, beklenen bir durumdur.

Çözümleyen; Seddar İnce