Normalde şiirlere uzun yorumlar yapmayı sevmem. Bunun birçok sebebi var. Ama en önemlisi (kendi açımdan) zaman kaybı olarak görürüm. Okur geçerim. Şiir, ruhumda iyi bir hatıra bırakmışsa iyidir, değilse sadece şiirdir. Ama Ayşe Yılmaz şiirlerini okuyunca, tamamında olmasa bile, çok büyük bir kısmında yorum yapma ihtiyacı hâsıl oluyor. Bu nedenle bir şeyler yazacağım. Şiiri çok derin bir analizden geçirmeyeceğim, teknik açıdan da değerlendirmeye tabii tutmayacağım ama şiirin özünü kısaca izah etmeye çalışacağım.
Aslında şiir ile ilgili ciltler dolusu yorumlar, şerhler yapılabilir. Mesela; sadece “Güzümle görsem inanmam, iman ettiğin Rabbe” mısrası için bile bir kitap yazılabilir. Düşünün bir kere, kendisinden kızı Hz. Fatıma’yı istemeye gelen ve mehir olarak çok miktarda maddi önerilerde bulunan birini azarlayan ve “Sen benim paraya taptığımı mı sanıyorsun” diyen Hz. Muhammed (s)’in Rabbi ile taliplinin Rabbi aynı Rab midir? Yahut “Sizin taptığınız ayaklarımın altındadır” diyerek en acımasız şekilde öldürülmeyi göze alan arifin Rabbi?
Bilirsiniz tarih felsefeleri çeşitlidir. Herkes bulunduğu yerden bakarak farklı bir tarih felsefesi üretir; tarihi ona göre yorumlar, ona göre okur.
Bunlardan birine göre, tarih, hak ile batılın mücadelesidir. Âdem ile İblis oğullarının. Malûm Cenab-ı Hakk, insanları şeytandan ve onun vesveselerinden korumak için peygamberlerini görevli kılmış, doğruyu göstermiş, sünnetini tanıtmış (Sünnetullah: Allah’ın doğaya ve topluma koyduğu kanunlar) ve emirlerine uyulmasını istemiştir. Oysa şeytan boş durmamış aldatamadığı imanlı kullara, ilahi kisve altında yaklaşmış ve onları aldatmaya çalışmıştır. Yani onları Allah ile aldatmaya çalışmıştır. Böylece din aslından çıkmış, hak sözlerle hak yerine batıl murad edilmiştir. Tıpkı Haricîlerin “Hüküm ancak Allah’ındır” haykırışlarına Hz. Ali (a)’ın buyurduğu gibi: “Doğru bir söz. Fakat bu sözle batıl murad edilmekte.”
İşte Ayşe Yılmaz’ın bu şiiri de kendi tarihinde, kendi şeytanıyla mücadelesini anlatıyor. Ak û pak çocukluğundan kirletilen kadınlığına kadar, şeytanla mücadelesi… 0nun şeytanı kim; çok ipuçları var ama herkesin bir şeytanı var zaten, hatta bazen insanın bizahiti kendisi de şeytan… “Gerek insanlardan ve gerekse cinlerden olan” şeytan!!!
Yılmaz’ın şeytanı bütün kutsalları kirletiyor. İlahi din ve onun vazettiği değerler, şeytani bir efsunla başka şeylere dönüşüyor. Yozlaşıyor, kirleniyor, çürüyor… Kal u bela, kader, arş ı ala, sala, din, ibadet, biat, mizan ve nihayet Rab…
Şiirde bütün bu kutsal kelimeler menfi anlamda kullanılsa da, aslında Şairemiz, dinin temiz olan gerçeğine itiraz etmiyor. Dine ve onun gerçeğine samimi ve içten bir bağlılık var Şaire’de. Yani kabuğu değil içi, şekli değil özü kutsuyor, kendi tarihinden yola çıkarak. Ben “Aldatan bizden değildir” diyen veya buna benzer onlarca hadis okudum ama “Örtünmeyen bizden değildir” diye bir hadis okumadım. Demek ki, şekilden çok öz önemli, dinin özünü, ruhunu bilmek, kavramak ve yaşamak önemli…
Neden Şairemiz, “Takvaya erdirmeyecek, seni hiçbir ibadet” demektedir? Acaba hangi akıl sahibi bu mısraları okurken Maun suresinden başka bir şey düşünebilir? Cenab-ı Hakk kutsal kitabında “Dini yalanlayanı gördün mü? İşte o, yetimi şiddet ve sitemle itendir. Yoksulu doyurmaya teşvik etmeyendir. İşte (böyle) namaz kılanların vay haline ki, Onlar namazlarından gaflet içindedirler. Onlar hem riyakârlık yapanların ta kendileridir. Hem mâûnu da engellerler” buyurmakta iken, bu mısra başka hangi şekilde yorumlanır?
Bu haliyle, bu şiir, Alevî edebiyatındaki şathiyeleri de çağrıştırmaktadır. Bir farkla ama; şathiyeler eğlenceli hicivlerdir, bu şiir ise düpedüz iki yüzlülüğün ırzına geçiyor.
Nitekim;
“Acıyla uyuyacaksın, hummalı uykulara
Takvaya erdirmeyecek, seni hiçbir ibadet
Canı canandan alarak, işlediğin günahın
Allah katında yok yeri, git şeytana biat et”
veya
“Kur-an’a el basıyorum, şahit olsun gök kubbe
Sığınıp dinin ardına, Hakk’tan bahsetme bana”
mısralarında görüldüğü üzere Şairemizin dinin özüne ve hakikatine itirazı olmadığı aşikâr.
Hâsılı, Ayşe Yılmaz şiiri, dinsizliğin dinine itiraz etmektedir.
Bu yorum, dizeleriyle gönlümüze hüzün serpen, bize insan olduğumuzu hatırlatan şaire bir teşekkür olsun.
Eksik kalan, söylenmeyen çok şey var. Şairemiz, belki daha çok şey anlatmak istedi ama benden bu kadar. Affola…