Uzun zamandır hep içimde bir ukde kaldı, şu şiirin ikincisini özümseyip yorumlayamadım diye, Suçlu hissettim hatta, vicdan azabı çektim, yine başladığım bir işi yarım bıraktım diye. (Baktım daha önce 14.08.2013 ve 02.07.2013’lerde yeltenmişim yazmaya :( Ama heyhat, bu günlere kısmetmiş.)


Şimdi, haydi Bismillah...




ÖYLE YAPMA II

Öyle yapma Cano
Ağlama.


Şiirin giriş cümleleri, daha baştan okuyucuyu içine çekiyor. Karşı konulmaz şekilde... "Öyle yapma" ifadesi birçok soruya yol açıyor. Daha yeni Bismillah dedik, noluyor, ne yapılmıyor diye bir soru yükseliyor zihinlerimizden. En sevilen varlıklara, ya da kendisine zarar gelmesinden en çok korkulanlara karşı gösterilen bir duyarlılık ortaya çıkıyor, kalbi titriyor sanki Cano'ya seslenen kişinin: (Dur, sakın, öyle yapma...)

Hemen sonrasında, ne yapılmaması gerektiği kendisini gösteriyor. Kısa, tek kelime... Son derece çarpıcı, bir o kadar tanıdık, bir o kadar derin ve kişisel dünyalarımızda çook uzaklara mesajlar gönderen: "Ağlama". Kendi başına o kadar çok şey anlatır ki bu tek kelime... Mantık mücadelesi çerçevesinde, nedenini nasılını araştırmadan sarf edilen bir "Ağlama" ifadesi... İfadeler içinde en zirveye çıkmış, her ne olmuşsa, ne kadar önemliyse, nedense, nasılsa... Fark etmez, sen yeter ki "Ağlama" ve sadece "Ağlama" Cano...

Kelimelerinin sıralamasının büyüsünden kaynaklanan, toplamda iki satır ve dört kelimeye sığan bir yalvarma ifadesi...




İhtiyar bir kederimiz var bizim

Gözlerimizdeki sebilde yundukça gencelen

Arsız, yapışkan ve bize annemizden daha sadık bir keder.




Yukarıdaki kısımda, kederinin tarifini yapıyor. Bir önceki şiirde tam bir kişilik biçememiştik Cano'ya. Belki de budur şiiri büyüleyici kılan... Öyle değil mi, sevilecek, insanın Can'ı olacak o kadar çok şey oluyor ki hayatında... İşte burada bu sevgili ile sahip olunan ortak kederin tarifi... Ve bu keder ihtiyar, yaşlı. İhtiyar kelimesinin en başta gelmesi, bu kelimeye büyük bir vurgu yüklemiş. Yukarıdaki ikinci dizede, Gözler birer sebile benzetilmiş. Birer çeşme diyelim. Ve orada yundukça, yani yıkandıkça gençleşen bir keder bu. Gözyaşlarının eşliğinde daha da genç olan bu keder de ne ola? İlk başta tam anlaşılmayan bu ifade o kadar etkileyici ki... Yaşlılık genelde olumsuz ve kötü; gençlik ise iyi ve olumlu sıfatlardır. Peki ya bu sıfatların yakıştırıldığı kelime "keder" gibi bir üzüntü mirası ise? Başka bir ifade ile, her ağlayış acıları yeniden doğuruyor, her göz yaşı, artık belki dayanılabilir hale gelen hüznü yeniden tutuşturuyor... İşte bu keder, Cano ile Anlatıcının yakasını bir türlü bırakmıyor. Arsız, laftan sözden anlamaz, inatçı belki; diğer taraftan anneden bile sadık bir üzüntüden, böylesine çok görmeye alışık olmadığımız bir hüzünden bahsediliyor.

Burada, klasik tanımlamalara pek uymayan bir üzüntü tarifi. Cano ile birlikte bir dert çekiliyor orası amenna; ancak bu kederden gerçekten bir sıkılma ya da kurtulma isteği mi var orası biraz muğlak. İşte bu muğlaklıktır bu şiiri böylesine ilgi çekici yapan. Anne gibi sadık bir keder...

"Dermân arardım derdime derdim bana dermân imiş, Bürhân sorardım aslıma aslım bana bürhân imiş" diyen Niyazi-i Mısri akıllara geliyor.




Şimdi bir pervaza dirseğini dayamış
Senin olmayan ölümcül bir adamın yüzüne bakar gibi
Korkuyla camdaki suretine bakıyorsun.
Şehrin bütün uzak yol arabaları
Burnunun üzerinden geçiyor.
Alnının tam ortasında
Lekeli bir sokak lambası
Ağzına basa basa evlerine gidiyor insanlar ı var,.
Sana, kendine bir pencere camından bakmamanı söylemiştim
Arkası görünen aynalar
En mesut suratları bile ezilgen eder Cano.

Bir tablo sunuluyor burada okuyucuya, hemen her insanın hayatının bir döneminde kendisinin de oluşturduğu bir tablo... Şiirin kalitesini bu bölümde daha ilk dizeden anlamaya başlayabilirsiniz dostlar. “Şimdi bir pervaza dirseğini dayamış” ifadesinde, pencere sözcüğünün hiç geçmemesi ancak anlaşılmadı, çok başarılı. Her bir cümlede, derin anlamlar yüklü, açıkla açıkla bitmeyecek belki. (Benimkisi aslında daha çok bir anlama çabası, paylaşıyorum anladıklarımı bu arada) Özellikle yağmur kar gibi havalarda, daha çok da hasta vs. olup insan evde kaldığında, pencerenin kenarına dirseğini dayayarak şöyle bir bakar. Orada kendi suretini görür, suratının yansımasını… Uzun süre insan kendisine baktığı zaman, mesela aynı şey aynada uzun süre kendi gözlerinin içine bakınca da gerçekleşir, insan karşısındaki vücudun kendisine ait olmadığını, kendisinin başka bir şey olduğunu, aslında bir cesetin içerisine hapsedildiğini düşünür. (Bu bölüm aynı zamanda, ileride açılacak ahiret ve ölüm konularına da bir gönderme yapmaktadır.) Ufak bir ürperti gelir insanın içine. Tıpkı burada ifade edildiği gibi, “Senin olmayan” ve “ölümcül” bir adamın yüzüne bakmak gibi. Şehrin bütün uzak yol arabalarının burnun üzerinden geçmesi… Belki buraya iki anlam yüklenmiş. Öncelikle “uzak yol arabası” ifadesi ile bir hüzün katılmış, buradan da esirgenmemiş şiirin tamamına hakim olan bu duygu. Uzak demek gurbet demek. Bu durumda şehrin arabaları ilk olarak gerçekten de camdaki yansımada yer alan burnun üzerinden geçiyordur. İkinci olarak bu gurbetlerin, ayrılıkların geride bıraktığı üzüntülü duygular, insanın burnunun direğini sızlatır bir şekilde şiirdeki camdan bakan kişinin ağlamasına sebep olmuştur. Devamında lekeli sokak lambası be ağzına basa basa insanların evlerine girmesi de, yine bu camdaki yansımada sokak manzarası ile şiirde cama bakan kişinin yüzlerinin birleşmesi sonucunda ortaya çıkan ilginç bir manzara.

Ve neden bu ilginçlik, gariplik diye düşünürken insan, bu kıtanın sonunda vurucu dizeler geliyor: “Sana, kendine bir pencere camından bakmamanı söylemiştim,/Arkası görünen aynalar,/En mesut suratları bile ezilgen eder Cano.” İnsan bu dizeleri okuyunca, bir şaşkınlık, bir hayranlık bir düşünce dünyasına giriyor. Şiirde Cano’ya seslenen kişi, pencere camını arkası görünen aynalara benzetiyor. Ve sokak sureti ile insan suratının birleşmesini, mesut ve güler bir yüzün ezilmesine, neşesinin sevincinin yok olmasına benzetiyor. İşte burada daha derinlemesine bir düşünce işine girişmemiz gerekiyor. Bir önceki şiirde (Öyle Yapma Cano), Cano’nun sevilen bir çok şeye benzetilebilmesi ile birlikte, daha çok gurbete giden birinin geride bıraktığı bir anne, bir kardeş gibi bir kişiyi temsil ediyor olabileceğini duymuştuk. İşte burada sembolik olarak açıklamak gerekirse, şiirde Anlatıcı konumunda bulunan gurbetteki sevdiği kişiyi düşünen ve hüzünlenen Cano, bu üzüntüsünü etrafındaki insanlara, belki komşulara vs. anlatarak, adeta arkası görünen bir aynadan, yani pencere camından dışarı bakıyor. Bu durumda üzüntüsünü açığa çıkarıyor. Gurbettekinin hüznü ile uğraşan Cano’ya belki mahalleliler, komşular da bir başka keder kaynağı oluyorlar, kafasına bin bir fitne fesat düşünce sokarak, Cano’nun daha da üzülmesine sebep oluyorlar. Oysa Anlatıcı Cano’yu uyarıyor, pencere camından dışarı bakma Cano, çünkü insanlar seni üzecekler, en mesut insanları bile üzebilir onlar! “Sana, kendine bir pencere camından bakmamanı söylemiştim,/Arkası görünen aynalar,/En mesut suratları bile ezilgen eder Cano.”



Senin için eteklerimde bir yığın Alp biriktirdim.
Kollarını iki yana açıp
Özgürce ağlaman
Bağırman
Ve sesinin yankısında kendini bulman için.
Böyle karlar dökülecekti yüzüne
Resim dersinde çizdiğimiz gibi
Bir eğreltiyi anımsatmayan ve
Altıgen olmayan
Doğal karlar.

Bu bölümde ilk dizedeki “eteklerinde Alp biriktirmek” ifadesi yine okuyucuyu şaşırtan bir ifade. Dağların eteklerinde kar birikir. Ancak Alp dağları sanki Anlatıcı olmuş, eteklerindeki karlar ise Alp dağları. Bu durumda, gurbete gitmiş Anlatıcının belki Avrupa’ya bir yerlere gitmiş olabileceğini düşünebiliriz. Cano’nun kollarını iki yana açıp özgürce ağlaması da, sokakta, mahallelilere derdini dökmesindense, dağların o her zaman Yaratıcıyı hatırlatan kudretine sığınması için olabilir.



Cano, öyle yapma
Titretme dudaklarını
Çatımızın çatına dayanmış bir silah gibi
Soğuk bir tehditle bekliyor bizi
Hayatın batak yakasından
Yani senden gelecek
Acı haber.


Şiirimizde her zaman hakim olan duygu, Cano’nun üzülmemesi uğraşı, devam ediyor. Bu ağlayış, bu üzüntü ya da geride bırakılandan gelecek herhangi bir haber, Anlatıcının sürekli korktuğu, ürktüğü bir durum. “Titretme dudaklarını” diyerek bütün her şey anlatılmış. Bu şiirde fazlalıklara, gereksiz ifadelere hiç yer yok. “Çatımızın çatına”daki ilk “çatımız” ifadesi, insanın başı yani en yukarı kısmında bulunan kısmını ifade ediyor. Silah, soğuk, tehdit ifadeleri birbirlerini destekleyerek gitmiş.


Bütün köşelerin tutulduğunu düşünüp
Çareyi diye yukarı çıkmakta bulacaksın
Gökyüzüne bakmaktan vazgeçeli
Yıllar oldu.

Bu kıtayı biraz bölerek gidelim. Anlatıcı Cano’ya o kadar büyük bir hasret çekiyor, onu öylesine özlüyor ki… Cano… dedik ya, belki bir anne, belki bir kardeş, belki bir ilk okul arkadaşı, ya da bir sevgili… Onun bir şekilde Anlatıcının yanına gelememesinden, önüne sürekli engeller çıkmasından dolayı, Anlatıcı onun bir uzay mekiği gibi dik bir şekilde yukarı doğru yükseleceğini bile düşünmüş. Bu umutla her gökyüzüne baktıkça da bir hayal kırıklığı yaşadığından dolayı, artık bakmaktan vazgeçmiş. Yıllar önce… Bu yukarı çıkmak meselesini, uçakla bir yere seyahat etmek olarak da alabiliriz.


Sen bilebilir misin
Kırk yaşında bir çocuğun
Gelip geçen uçakların gürültüsünde
Kulağını yere dayamasının
Ne demek olduğunu?


Ki, hemen burada, Anlatıcının uzaklarda bir Cano beklediği, uçakları gözlediğini görüyoruz. Ne kadar güzel ve nev-i şahsına münhasır ifadeler… Öylesine içten, öylesine samimi… Bu dizeler, küçükken tren raylarına kulağımızı dayayarak acaba tren geliyor mu diye tahmin etmeye çalıştığımız zamanları hatırlatıyor. Kırk yaşındaki bir insan o yüzden çocukluk samimiyetine geri dönüyor. Bu kez trenin gelmesi için değil, uçağın gelmesi için kulağını mecazi olarak yere dayıyor.

Bodruma baca açmanın
Ve o bacada leylekler beklemenin,
Karın ve yağmurun toprağı yararak yükselmesini hayal etmenin
Çılgınlık olduğunu bile bile
Kendi kendine çift eşeyli bir yeryüzü uydurmanın
Nasıl bir azap olduğunu…

Bodruma baca açmak ve o bacaya leyleğin yuva yapmasını beklemek. Belki Anlatıcı ile Cano’nun küçükken yaşamış oldukları böyle bir hatıra vardır. Bodrumdaki bacaya leyleğin gelip yuva yapmasını beklemek. Cano’nun gelişinin hayalinin imkansızlığını anlatıyor bu dizeler aslında. Anlatıcının gurbette ne zorluklar çektiği, ne büyük bir hasret içerisinde iki büklüm olduğu ve Cano’nun gelişinin ne tür imkansızlıklarla eşdeğer bir ihtimal olduğu… Kar ve yağmur gökyüzünden yağmasına rağmen, toprağı yararak yükselmezler, ama bunu hayal ediyor Anlatıcı, büyük bir çılgınlık. Diğer taraftan da son derece özgün bir bakış açısı. Kar ve yağmurun bir bitki gibi yerden fışkırması… Şimdi leyleklerin açıklaması geliyor: “çift eşeyli bir yeryüzü”… Bu dizeler bir şairin kabiliyetini gösteriyor dostlar! “Çift eşeyli gökyüzü” ifadesi, leyleklere gönderme yapıyor. Bu bölümde bir çok imkansızlığı bir araya toparlamış şair. Çift eşeyli bir yeryüzü uydurmak demek, leyleklerin çocukları getirmesi gibi, canlıların diğer bir çifte ihtiyaç duymaksızın çoğalabilmesi demek. Ama bu imkansız. Bu imkansızları hayal ediyor şiirdeki Anlatıcı. Leyleğin bebek getirmesinin imkansızlığı yetmezmiş gibi, bir de çatıların üzerindeki bacalara yapılan leylek yuvalarını, bodruma yapıyor hayalinde. Anlatıcı, bu kadar imkansızlaştırıyor hayallerini. Erkek ve Dişiler olmadan çocuk olmaz, çifte şeyli bir yeryüzü yok, ve rüzgar bulutları aşılamadan yağmur kar yağmaz, toprağı yararak fışkırmaz yağmur ve kar. Böyle imkansız beklentilerle, Cano’nun gelişi hayal ediliyor.



Gökyüzü yok Cano
O gördüğümüz kırık bir katır tırnağıdır.
Gökkuşağı, teneffüslerde atladığımız urgandı,
Altında kaldık.
Bizi çiğnerken yara alan bir boşluğa
Hayal baloncukları bırakma artık.
Orda bizim için büyütülmüş bir cehennem
Düşlerimiz için elestten beri yağlanan urganlar
Yarısı kırık çocuk suretleri var
Mutmain bir tavan arası gibi
Ne bulduysak sakladığımız gökyüzümüz
Artık uçurtmaların uçtuğu
O tanıdık boşluk değil.



Şiir bir söyleyiş güzelliği ise ve az sözle bir anlam derinliği yakalamak ise, şairimiz bunun zirvelerinde dolaşmakta. Bu kıtada, hayaller umutlar, ancak dolusuna kırık dökük hayaller var. Önceki kıtalarda zaten Anlatıcının gökyüzüne bakmaktan yıllar önce vazgeçtiği belirtilmişti. Artık umut etmek yoktu çünkü. Burada sanki o parantez genişletilmiş. Bir sitemle çıkışılıyor Cano’ya, ancak suçlayıcı bir sitem değil; başını dayamak için samimi bir omuz arayan bir sitem…Artık umutlar yok, bütün o güzellikler yok. Gökyüzüne bakınca küçüklükte görülen bulutlardan müteşekkil hayaller, altından geçilince cinsiyet değiştirileceği ya da bir ucunda küp dolusu altın bekleyen cücelerin olduğu gökkuşağı yok artık. Gökkuşağı birden bir urgan oluyor ve ilkokulda ip atlama oyununa geçiliyor. Harika bir anlatım. Unutulmayacak bir benzetme daha… Cano belki bir ilkokul arkadaşı, belki bir ikiz kardeş… Hüzün keder şimdi bütün o rengarenk neşenin yerini almış, sanki o gökkuşağı yıkılmış, çökmüş, viran olmuş ve Cano ile Anlatıcı altında kalmışlar. O yüzden artık gökyüzündeki gökkuşağı, kırık bir katır tırnağı halinde gözüküyor Anlatıcının gözüne. Öylesine sevimsiz, öylesine marjinal…

Bu kıtada hayal kırıklıkları yine gökyüzünün eski gökyüzü olmadığı benzetmesi üzerinden başarılı bir şekilde anlatılmaya devam ediliyor. Hayaller artık bitmiştir, umutlar tükenmiş, üzerlerine çökmüştür. “Yeni umutlar üretme Cano” diyor Anlatıcı, “Umut verme” diyor. Gökyüzüne uçan balon bırakmasını istemiyor, bu uçan balonları da “hayal baloncukları” gibisinden eşsiz bir ifade ile anlatmış şair. Çocuklukta bütün hayallerin biriktirildiği gökyüzünde, artık Anlatıcı bin bir elem görmektedir. Bütün insanlarda bir iç ferahlaması meydana getiren, huzur ve mutluluk veren gökyüzü, Anlatıcı için keder kaynağı… “Orda bizim için büyütülmüş bir cehennem/Düşlerimiz için elestten beri yağlanan urganlar” bulunuyor diyor. Cehennemin den sonsuz büyüklükte olsa da, Kur’an’da genellikle cennetin ferahlık ve genişliğinden bahsedilir. Al İmran sureti 133. Ayette, “Rabbiniz tarafından mağfirete, genişliği göklerle yer kadar ve müttakiler için hazırlanmış bir cennete doğru yarışırcasına koşuşun!” denmektedir örneğin. Ancak burada şair bir tezatlık dile getirmiş. Herkese cennet, kendilerine ise bir cehennem azabı var sanki. Hayalleri için ise, ruhlarımız ile Allah arasındaki sözleşme gününden, elestten beridir yağlanan azap urganları benzetmesi kullanılıyor. Gökkuşağı, o her türlü güzel duygunun temsilcisi gökkuşağı, artık cehennemde azap için hazırlanan yağlı urganlara dönüşmüştür.



Yerde kal Cano!
Seninle yan yana
İki boş mezarın başında
Analar çocuklarından kaçıncaya kadar,
El ele
Hiç kimse gibi gömülmeden haşrolmayı bekleyelim.
Bir mağarada ağlayarak şarkı söyler gibi
Soğuk bir suyu göğsümüze döker gibi
Cennetle müjdelenmiş ölü bir annenin yüzüne bakar gibi
Bariz bir keder ve mutlak bir sevinçle
Rabbin hepimizi bir çırpıya dizeceği güne kadar
Yerde kal
Cano!



İlk şiirde olduğu gibi yine burada da dini referanslar görüyoruz. Hayran olmadan edemiyor insan tabi. Yerde kal Cano ifadesini anlayabilmek için, Cano’nun “Bütün köşelerin tutulduğunu düşünüp/Çareyi diye yukarı çıkmakta bul”mamasına bağlamamız gerekiyor. “Gelme!” diyor, yerde kal. “Uçaklara atlayıp yanıma falan gelme, vuslat bize değil bu dünyada” diyor. Peki ne zaman, ahirette! İki boş mezar, Anlatıcı ve Cano’nun mezarları. Ancak herkes gibi gömülerek değil, gömülmeden haşrolmak, yani dirilmek istiyorlar. Anaların çocuklarından kaçtıkları gün ise, Yeniden Diriliş günü! Kıyamet Günü! Abese Suresi 33-36. Ayetlerde; “Ama vakti gelip de o kulakları patlatan dehşetli gün geldiği zaman, İşte o gün kişi kardeşlerinden, annesinden ve babasından, eşinden ve evlatlarından bile kaçar.” Denilmektedir. “Bu gün biz buluşalım, o dehşetli zamanda birbirimizi bari orada bulalım” denmektedir. “Bir mağarada ağlayarak şarkı söylemek”, “soğuk suyu göğse dökmek” ve “cennetle müjdelenen ölmüş bir annenin yüzüne bakmak gibi” ifadeleri, son derece dikkat çekici, dikkatleri yeniden toplayan çok etkileyici benzetmeler. Bu kıtada özetle, dünyada buluşmanın imkansızlığından dolayı, ahirette ve hatta kıyamet gününde buluşmak istenmektedir.

Bir de…Şairlere inanma!
Dumanlı bir kenar meyhaneye dönmüş aklında
Hiç yaşamadıkları acılarını anlatan
Saba makamında isyanlar örterler sinekli yaralarına.
Kara kış ortasında
Aniden uyanıp sabaha karşı
Keçi kılından bir yorgana sarılır gibi sarılmak istersin
İçinden sana benzeyen cenazeler geçen dizelere

Şairlere inanmamak gerektiği önceki şiirde olduğu gibi burada da geçiyor. Yılmaz Erdoğan’ın da dizelere döktüğü anlam “fiyakalı değil onun acısı benimkinden,/sade güzel olan kelimeler,/ kelimeler…” Şair burada kendi yaptığı işi yansıtıyor bir anlamda. Bu açıdan bir postmodern öğe olduğunu söyleyebiliriz bu kısmın. Şiirde, şairlere çatılıyor. Şairin zihin dünyası, dumanlı bir kenar mahalle meyhanesi gibi. Yaşanmamış acıların anlatılması eleştiriliyor. Ezeli ve ebedi terazi: Yaşamadığı acıyı anlatınca samimiyetsiz mi davranır şair; yoksa esas maharet hiç yaşamadığı ruh hallerine bürünüp, başkasının duygularının tercümanı olmak mıdır. Bu sorunun cevabını bilemiyorum. Şairlerin işleri çok etkileyici ifadelerle anlatışmış bu kıtada. Yine Yılmaz Erdoğan’ın dediği gibi Şiir Şairin tesellesi ve mecbur kaldığı, sığınmak zorunda olduğu bir liman gibi… Belki burada şairimiz kendisi ile hesaplaşmaktadır. İlahi bir iç çekişme ile “ben yalan mı söylüyorum, bu acıları çekmiyorum ya da en azından bu kadar şiddetli bir acı değil benimkisi” düşüncesinin verdiği vicdan azabı karşısında, seher vakitlerinde bastıran dizelerin kağıda aktarılması mecburiyeti. Şiir, bu yüzden bir bağımlılık ve haz kaynağı!

-Kara kış olmaz deme Cano.
Hiç değilse şimdi inan
Beyaz diye bir rengin olmadığına.
Bunu bir kere daha söylemeyeceğim
Lütfen içinden tekrarla:
Beyaz, hiçbir renk olmayan boşluklara verilen addır. -


Bu kıtada bütün vurgu beyaz rengine verilmiştir. Cano belki Anlatıcıya söylediği bir sözünde “Kara kış olmaz, kar beyazdır, kış beyazdır” demiştir ümitvar ifadelerle. Ancak Anlatıcı çok karamsardır. Kış tabi ki de “kara”dır, tıpkı ayrılıklar gibi der. Beyaz rengin varlığını inkar eder Anlatıcı, onun için beyaz, hiçbir rengin bulunmadığı boşluklar… Şekil olarak son dizeden önce geçen “Lütfen içinden tekrarla” ifadesi ile, şiiri okuyanlardaki dikkat hat safhaya çıkarılmakta ve son dizenin vurgusu daha da artırılmaktadır.


Şiirler diyorum…
Toprağın,
Asla iç açılarını hatırlayamadığın
Bir dikdörtgen gibi kesilişine
İç acılarını sayıklayarak bakarsın.

Bu uzun kıtayı bölümlere ayırarak devam edelim. Bir güzellikler kataloğu bu şiir. Eşsiz bir üslup olduğunu düşünüyorum açıkçası. Belki ağır, dikkat istiyor, ama büyük bir tat bırakıyor. Bu kıtanın tamamına yine ölüm duygusu hakim. Kabrin dikdörtgenliği, “açı” ve “acı” sözcüklerinin benzerlikleri ile anlatılmış. Asla iç açılarını hatırlamazsın o kabir dikdörtgeninin, ancak iç acılarını asla unutmaz, sürekli ona bakarsın!


Annemi görürsün belki
Kucağında henüz doğurduğu bir mermer parçasıyla
Hayırlı olsuna gelenleri
Bedbaht bir tebessümle selametlerken.


Annenin yeni dünyaya getirdiği bebeğe, bir mezarın mermer taşı olarak bakılması, ne kadar da ürpertici değil mi dostlar. Hayırlı olsuna gelenlere anne bedbaht bir tebessümle karşılık veriyor. Ölü mü doğmuştur bebek, yoksa ileride elbet öleceğini bildiğinden midir annenin hüznü? Bunu bilmiyoruz. Ancak bir önceki bölümde mezarın içerisine bakmaktadır Cano; şiir boyunca kendisine hitap edilen kişi. Belki de bu anne bu kabrin içerisinde belirmektedir, ki dehşete dehşet katan bir tablo. Ancak bu kıtada şiirlerin acımasızlığından bahsediliyor, belki bundan dolayı bu dehşet. Ya da başka bir bakış açısı ile Cano, ölmüştür. Acımasız şair, birkaç kıta keder uğruna, Cano’yu belki Anlatıcının kardeşi olan belki de ikiz kardeşi olan Cano’yu öldürmüştür. Her iki şiir boyunca bu sorunun etrafında döndük durduk; Kim bu Cano? Sevilen her neyse, bir çok şey, böylesine başarılı bir şairin benzetebileceği o kadar çok şey var ki Cano’yu. Harika bir şekilde isimlendirilmiş; Cano, canımdan bir parça, sevdiğim, belki kan bağı var, belki sevgi bağı, ancak sevilen… Belki de memleket özleminin adıdır Cano, kim bilir…İşte acımasız şair, Cano’yu öldürür. Şiirin sonuna gelmedik mi zaten, annesinin kucağında yeni doğan bir mezar mermeri şimdi Cano!

Ufukta bir nokta
Gittikçe genişler ve tam önünden geçer.
Kaldırırsın başını
Penceresi küflenmiş viranene bakarsın
Orda duruyordur hala süt dişin
Duvardaki eskimiş yara kabuğunun altında.
Yatağının üzerindeki yorgan
Az evvel sıyrılıp altından kalkmışsın gibi
Sıcak ve pembe.
Kol düğmeleri kopuk önlüğünü
Avludaki çalı yığınının üzerinde
Görünce umutla gülümsersin
Sonra…
Bir zamanlar neye benzediğini düşünüp
Salonda asılı aynada
Tıraş sabunu lekelerinden başka hiçbir şey göremeyince
Öldüm dersin.
O zaman bir tabiri olur belki
Rüzgarın duvar dibine sürüklediği yapraklar gibi
Dikdörtgenin kenarına yığılı duran
Kan ve et birikintilerinin.
Senin için düğümledikleri dillerinden dökülen
Acılı dualara amin dersin.
Dersin Cano, biliyorum.
Şu an beş dakika sonra pıhtılaşacak bir damla kan gibi
Mutsuzca damarlarından geçiyorum.



Bu kısımda, ölüm anından sonra, Cano’nun gözlerinden gönlünden geçenleri betimliyor Anlatıcı. Çocukluklarına gidiyor, süt dişinin atıldığı ağıl ya da başka bir dam, çatıyı görüyor. Bereket getirsin diye…Eskimiş yara kabukları da illa ki bir yerlere saklanacak değil mi. Cano ile hatıralar geçidindeyiz anlaşılan şimdi. Harika bir benzetme yapılarak, insanın yataktan kalkışını, yaranın üzerinden kabuğun çekilip alınmasına benzetmiş şair. Takdire şayan! Deri işte, sıcak ve pembe. Burada izninizle başka bir bakış açısı getirmek istiyorum. Dişten başlayan bir süreç. Diş, beyaz ve sağlam. İnsanın dünyaya gelmesinin ilk rengidir beyaz, kutsal bir yolculukla yuvasına gider ve dünyaya gelene kadar anne şefkati… İlk başta beyazdık, herkes gibi… Sonra bir yaranın, bir yarığın içerisinden geçerek, çeşitli yaralara da sebep olarak, bir yorgan gibi bizi koruyan annemiz yoluyla, dünyaya geliyoruz. Doğum… Sıcak ve pembe: Bebek. Kol düğmeleri kopuk önlük, çocukluğumuz ve öğrencilik. Avludaki çalı yığınının üzerinde artık yakılmayı bekliyor. Artık işe yaramaz olmuş, belki bir tandırda son bulacak. O önlük bir ara çocukluğa götürüyor artık ölmüş olan Cano’yu… Bir umut, yad ediyor eski günleri. “Acaba neye benzerdim?” Cano ölmüş ve ruhu bendenden çıkmış, seyahat etmektedir. Neye benziyorum diye aynaya baktığında ise, aynada hiçbir şey göremez, çünkü artık o sadece bir ruhtur, beden az sonra mezara gömülecek. O zaman bedeninin olmadığını, artık öldüğünü Cano da anlıyor. İnsanın ölümü, rüzgarın yaprakları duvarın dibine sürüklüyor. Allahım ne güzel bir benzetme! İşte o zaman o dikdörtgen kabir çukurunun köşesinde yığılı duran kan ve et birikintisine, bir “ölü” deniyor. Şair ustaca anlatarak, Cano’nun öldüğünü ancak burada anlaşılır kılıyor. O vakit Cano’nun ruhu, kabrinin başında bekliyor ve kendi bedenine yapılan dualara “amin” diyor. Cano’yu hissediyor Anlatıcı, onun damarlarından geçen kan gibi, onu gözlemliyor. Bu kanın da pıhtılaşacağı, o kanın durması gibi Cano’yu anlatmayı artık bırakacağını söylüyor Anlatıcı.

İnan bana şairler
Tuvalini, yarım bıraktığı bir portreyle cezalandıran
Ressamlardan bile zalimdirler.
İnsana kendi kabrini gösterip
İçine girişini izleyecek kadar.
Cano,
Şairlere inanma.
Yerde kal.


Şairlerin zalimliğini, ressamlar ile kıyaslıyor Anlatıcı. Yarım bir portre düşünün, tuval üzerinde… Hiçbir işe yaramaz. Anlatıcı bunun tuvale verilmiş bir ceza olduğunu düşünüyor, çünkü portre tamamlanmamış, tuval üzerindeki insan sureti adeta canlanmamıştır. Ressam can vermemiştir burada. Oysa şair daha zalimdir. Eserine kendi kabrini gösterip, Cano’yu içerisine gömene kadar izleyecek ve bunu okuyucuya izlettirecek kadar canidir şair. Cano’yu öldüren şair aynı zamanda katildir de… Şairlere inanmamasını, şiirlere kanmamasını söylüyor Anlatıcı. Şairin buradaki bir iç hesaplaşmasını görüyoruz. Kendi ürettiği hayal ürününün de farkında. Bununla oynayarak ise, insan zihnini sürükleyici bir yolculuğa çıkarıyor.


Öyle yapma.
Ne olur
Ağlama.



Şiirin tamamında hakim olan duygu, Cano’nun ağlamaması, burada tekrarlanmış. Nakarat edası ile. Ne kadar ölüp kabre girse de, Anlatıcı hala Cano’nun ağlamasını istememektedir.

Bir teselli bulma şiiri. Sevilene karşı beslenen onca büyük bir özlem, bir hasret, annenin çocuğuna gösterdiği bir hassasiyet ve ilgi; şefkat…

Bu şiir, bir önceki “Öyla Yapma, Cano” şiiri ile birlikte, son derece başarılı temsillerin, benzetmelerin, birbirlerini destekleyen ifadelerin, tezatların harika uyumunun, alışagelmedik benzetmelerin, dini referansların bir araya geldiği bir şölen olmuş. Her bir kelimesinden, her bir dizesinden hasret ve hüzün akıyor.

Cano; belki bir kardeş, belki bir çocukluk arkadaşı, belki bir anne ya da sevgili… Belki memleket. Anlatıcı madden uzaklaşmış anlaşılan Cano’dan. Cano hüzünlü. Engel olamayan bir çaba ile teselli arayışında olsa da Anlatıcı, bunu bir türlü başaramaz. Cano’yu teselli etmeye çalışırken, kendi yaralarına merhem arayışı ise ortada.

Aynur Engindeniz'in şiirde karşı olan haklı çekincesini biliyorum. Yanyana gelen kelimeler şiir olmaktan uzaktır. Söyleyiş güzelliği, anlam derinliği olmalı ve asla gereksiz kelimelere yer verilmemeli.

Ancak kendilerinin son derece özgün benzetmelere sahip olduğunu, bir üslubunun olduğunu ve bir kere okuyan kişiyi tekrar okumaya sevk ettiğini söylemek istiyorum.

Böylesine güzel bir paylaşım ile Defter'e ve biz okuyuculara yapmış olduğu değerli katkıdan dolayı, tebrik etmek haddimize düşmediğinden, teşekkür edebiliyoruz.



Edebiyatla kalın.