GÜLCE EDEBİYAT AKIMI
NAZIM TÜRÜ:ÇAPRAZLAMA
**************************************

1-Hece şiirimizde kafiyenin yönlendirici, çoğu kere kısıtlayıcı etkisinin azaltılmasını amaçlayan bir nazım türüdür. Kafiyelerin bir dörtlük içinde ÇAPRAZLAMA olarak yerleştirilmesi ile meydana gelen bir nazım türüdür.

2-Kafiye dizilişi şöyledir.
a- (mısranın başında)
-b (mısranın sonunda)
-a (mısranın sonunda)
b- (mısranın başında)
x

-c (mısranın sonunda)
d- (mısranın başında)
c- (mısranın başında)
-d (mısranın sonunda)

Diğer kıtalar bunların(bu iki kıtanın) tekrarı şeklindedir.

3-Şiir tarihimizde çok önceleri kafiye mısra başında idi, sonra mısra ortasına alındı; İslâmiyet’i kabulümüzden sonra mısra sonlarına alınmıştır. Şairin, kafiye kıskacında sığ - verimsiz duruma düşmemesi için çaprazlama olarak kafiyeler yerleştirilmiştir. Yukarıdaki kafiye dizilişinin dışında kafiyeler değişik şekilde de çapraz olarak yerleştirilebilir ler, bu, tamamen şairin isteğine kalmıştır.

4-Genellikle 7+7=14 Heceli-kalıplı şiirlerde kullanılırsa da, 6+5=11 dahil diğer ölçü-kalıplarda da kullanılarak veya beşlik, altılık mısralardan oluşan şiirlerde ve de gene ’çaprazına yerleştirilmiş’ kafiyelerle değişik ÇAPRAZLAMA örnekleri verilebilir, şiirler yazılabilir. Önemli olan kafiye kıskacından şairin ve şiirin kurtarılarak, yeni nefes alanı ve şekli ortaya konulmasıdır.Serbest şiirde yapılan ’Çaprazına Serbest’ adı ile anılır.

ÖRNEK OLARAK;
BU ŞİİRİMİZDE KAFİYELERİN YERİNİ BELLİ ETMEK İÇİN BÜYÜK HARFLE YAZALIM :


KOLLARIMI bağladım, çaprazlama göğsüme
Uzandım yatağıma bekliyorum haydi GEL!
Nasıl geçti bilmedim, siliver YILLARIMI
YEL essin, yağmur yağsın; sabaha ne kaldı ki?

Emanetti can kuşum, ona hüzünler VERDİM
DEĞİLMİŞ sabır gülü, alışkın sanıyordum.
GÖNDERDİM selâmımı beş kapıdan o yâre
Selâmım mı gitmedi, kapılar mı EKSİLMİŞ?

Kollarımı bağladım çaprazlama göğsüme
Uzandım yatağıma bekliyorum haydi gel!
Nasıl geçti bilmedim, siliver yıllarımı
Yel essin, yağmur yağsın, sabaha ne kaldı ki?

Emanetti can kuşum ona hüzünler verdim,
Değilmiş sabır gülü, alışkın sanıyordum.
Gönderdim selâmımı beş kapıdan o yâre
Selâmım mı gitmedi, kapılar mı eksilmiş?

Mustafa CEYLAN