YAKAMOZA AİT NOTLAR : (ALINTIDIR )
Mehtap-Yakamoz Karmaşası :
Yanlış bilinen noktalardan birisidir yakamoz-mehtap ayrımı. Çoğunluk denize vuran ay ışığına yakamoz diye yapıştırıverir. Şöyle mehtaba karşı rakı içmek deyimimiz varken yanlış anlaşılması ilginçtir.
Yakamoz aslında, Dinoflagellatlar olarak bilinen, "flagella" adı verilen uzantıları sayesinde hareket yeteneğine sahip tek hücreli canlılardır.
Limunisans maddesini vücudunda barındıran bu canlıya dokunulduğunda bir ışık saçar. Bunlardan milyonlarcası bir araya geldiginde geceleri bir tekne geçerken veya bir balık sürüsü geçtiğinde bu canlılara çarparak bir floresan ışığına benzer görüntüye sebep olurlar, buna yakamoz denir. Bu, bir savunma sistemidir.Avcılar tarafından saldırıya uğrayan bu canlılar ışık saçarak daha büyük avcıları bölgeye yönlendirirler.
Çıplak gözle görüldüğünde muhteşem bir sahnedir. Bir yük gemisinde Gine Körfezi’nden Güney Afrika’ya giderken böyle bir şov izlemiştim. Fırtına da vardı, her dalga tepeciği ayrı ayrı selamlıyordu beni, kelimelerle anlatamayacak kadar güzel bir görüntüydü. Geminin dümen suyunu (pervanesinden gelen köpüklü su) izlemek apayrı bir zevkti.
Ayrıca, Porto Riko’da meşhur yakamoz koyları mevcuttur. Ziyaretçiler, La Parguera ve Vieques’te bulunan özel korumalı koylarda kürekli kayıklarla gezerek bu muhteşem görüntünün keyfini çıkarıyorlar.
YAKAMOZ ( VİKİPEDİ )
Bu madde denizlerde gözlenen yakamoz olayını ve yakamoz canlısını anlatmaktadır.
Yakamoz uyarıldığında ışık saçan tek hücreli bir deniz canlısıdır. Denizin ateş böceği olarak da düşünülebilir çünkü iki canlının biyolojik olarak ışık saçması onları özel kılar. Boyut olarak küçük olan bu canlının birçoklarının bir araya gelip, ışık saçmasına da yakamoz denir. Yakamozun gözlemlenebilmesi için diğer ışık kaynaklarının (güneş, ay ve şehir ışıkları) yakamoz ışıklarını bastırmaması gerekir. Yakamoz oluştuğunda denizde uzun floresan lambalar yanıyormuş gibi gözükür.
Yakamozu özel kılan ışıma olgusu luciferin-luciferaz enzim substrat çiftinin reaksiyonu sonucu oluşur. Bu kimyasallar sitoplazma içinde dağılmış halde bulunan binlerce küresel organelde saklanırlar.
Söz konusu canlıların ışık saçması bir savunma mekanizması olarak düşünülmektedir. Saldırı altında kalan tek hücreli ışık yayarak, daha büyük avcıların kendisine saldıranı fark etmesini sağlar. Bu özellik balıkçılar tarafından da kullanılır. Bazı balıkçı teknelerinde yüksek bir direk ve bu direğin ucunda oturulacak bir yer vardır. Gırgır motorlarının köprülerinin çok katlı ve en üst kattan bile kumanda edilebiliyor olmalarının bir sebebi de budur. Balıkçılardan biri buraya oturarak ay olmayan geceleri balıkların yakamoz yaparak geçtikleri yolları görüp dümenciyi yönlendirirler veya doğrudan kendileri tekneye kumanda ederler. Yine yakamoz ışığı dolayısıyla lüfer avlarken lüks ışığı kullanılır; ışık balık gelsin diye değil misinanın değdiği, yakamozların çıkardığı ışıktan lüfer korkmasın diye. Lüks ışığı yakamoz ışığını bastırdığından lüferin misinayı farketmesini engeller.
ABONOZ AĞACI : Zehiri emdiğine inanıldığından saraylarda, başta kadeh olak üzere muhtelif şekillerde kullanılan bir ağaç.
Okumak zahmetine katlanan dostlara teşekkürler.

Aya doğru uzatır, hüznümü serv-i simin,
Zehirli endişemin kaşığıdır abanoz.
Hayalime hayali dolanır bilmem kimin?
Dillerinde aşığın koşuğudur yakamoz.


Mehtap nuru aydandır; on iki buçuk kadir.
Vega dördün ışığı, gazınıza maydanoz!
Zifiri gecelerde rastlanırsa pek nadir,
Kayıp giden teknenin kuşağıdır yakamoz.


Avın tam ortasında, gaz biter ışık söner,
Yemlediğin zokayı, edemezsin aforoz.
Misinanın boyunca florasana döner
İkaz eder lüferi, uşağıdır yakamoz.


Yedeğinde tüp yoksa iğneye olmaz efsun.
Acemilik böyledir, alaya alır çiroz...
Suyun ateş böceği, ürkek " diakamós " un
Hücresinden süzülen, ışığıdır yakamoz...







NOTLAR :

1 . AY IŞIĞI: Ayın yer yüzüne verdiği ışık. Ayın dolunay durumundaki parlak durumu, MEHTAP. (TDK)
2 . YAKAMOZ: Denizde balıkların veya küreklerin kımıldanışıyla oluşan parıltı. Biyolojik ışık üretme özelliğine sahip, akıntı ve rüzgarlarla sürüklenen ve bir şeye dokunduğunda ışık veren deniz hayvanı.(TDK)
3 . ŞAVK: Işık (TDK)
4 . SERV-İ SİMİN: Mehtaplı gecelerde denizin üzerinde beliren aya kadar uzanan gümüş yol veya mehtabın denizdaki gölgesi demenin kolay yolu.(EKŞİ SÖZLÜK)
5 . FOTOĞRAF: Botların suyla temas ettikleri yüzeylerinde görülen yoğun beyaz ışıklı kuşak yakamozdur. Sağ altta görülen tek hücreli deniz canlısı (Greekçe ; diakamós ) olup, yakamozu yayandır. Üzerinde görülen " S " harfi şeklindeki kılımsı görüntü suda hareketini sağlayan uzvudur.
6 . KADİR: Gök cisimlerinin parlaklıklarının ölçü birimi " kadir " dir. Her kadir kendisinden sonra gelenden 2,5 kat daha parlaktır. Sağlıklı insan gözü 1 nci kadirden 6 ncı kadire kadar olan gökcisimlerini çıplak gözle görebilir.
Güneşi parlaklığı; eksi 26.84 , dolunayın, eksi 12,5 kadirdir. Vega, gök yüzünün en parlak 5 nci yıldızıdır. Parlaklığı 0.03 ila 0.06 kadir arasında arasında değişir.
7. Şiirde geçen vega4; Süleyman KARAMAN’ın kendisi olup, parlaklığı 4 mumdur. Üflemeyin söner! :))

AYRINTILAR :
Yakamozun ayrıntısı için " şiirin hikayesi " bölümüne bkz.