GÖRÜNEN YILDIZLAR
“Gökte de yıldız ellidir
Ellisi de bellidir Gizli de sevda çekenler, amaaan! Bakışından bellidir. Gökte de yıldız sayılmaz Çiğ yumurta soyulmaz Güzel seven yiğidin, amaaan! Emekleri zayolmaz.” Diyor bir Burdur Türküsü. Çıplak gözle görülebilen yıldızları, Taaa Babil’liden buyana bölgesel olarak gruplayıp, Şematik olarak, birşeylere benzetip, isimlendirmişler. Büyük Ayı, Küçük Ayı, Avcı Takım yıldızı gibi. İskenderiye Kütüphanesi’nde mevcut bir kitapta; 1.022 yıldızın 48 takımyıldız olarak tasnif edilip, Milattan sonra ikinci yüzyılda listenelendiği bilinir. İşte bu birikimleri; Uluslar Arası Astronomi Birliği 1922 yılında 88 takımyıldız olarak sabitlemiş... Ekvator bölgesinde bulutsuz, uzun bir gece boyu, Tüm takımyıldızların merasim geçişini izlemek mümkün... Kutuplara doğru ilerledikçe diğer kutup tarafındaki Takımyıldızlar görüş alanımızın dışında kalmaya başlar. Kutup noktasında asgari miktara düşer. Ülkemizden ise; 40 takımyıldız genelde görünür. Kutup Yıldızı’nın yakın çevresindeki, Altı takımyıldız; yılın her günü, Bulutsuz her gecenin her saati mutlaka görünürler. Bunlar; Küçük ve Büyük Ayı’lar, Kral ve Kraliçe Ejderha ve Zürafa takımyıldızlarıdır. Bu altılının dışında; Tutulum Çemberi ve Gök küre Ekvatoru kuşağında kalan Diğer takımyıldızlar ise; yılın değişik günlerinde, Akşamın ilk saatlerinden, Gecenin son saatlerine kadar Değişik miktarlarda geçip giderler. Takımyıldızların izlenme süreci; Gecenin süresiyle doğrudan ilişkilidir. Yani upuzun 21 Aralık gecesinde sayılanlarla Kısacık 21 Haziran gecesindekiler doğal olarak farklıdır. Şimdi bulutsuz bir 23 Eylül gün dönümünde, Yani gece ve gündüzün eşit olduğu günde; Saat 24 00 itibariyle, Ülkemizden tamamı görülen takımyıldızları, Kuzey doğudan güney batıya doğru sayıyorum; Büyük Ayı, Ejderha, Küçük Ayı, Herkül, Kartal, Kalkan, Vaşak, Zürafa, Kral, Kuğu, Yunus, Ok, Oğlak, Lir, İkizler, Arabacı, Perseus, Kraliçe, Kertenkele, Kanatlı At, Kova, Avcı, Boğa, Üçgen, Koç, Balıklar, Andromeda, Güney Balığı, Irmak, Balina, Heykeltıraş, Ocak, Anka, Turna… Saat 24 00 itibariyle saydığım bu 34 takımyıldızın Tüm yıldızları göz önündedir. Saat 24 00 itibariyle görülen bu takımyıldızlardan; Bir kısmı batıdan batmaya başlarken, Doğudan başka takımyıldızlar doğmaya başlarlar. Böylece 50 takımyıldızı görmek mümkündür. Yıllık periyotta Burdur’lunun dediğine gelir hadise, Tabii ki; TAKIMYILDIZ BAZINDA. Şiirin hece sayısı uğruna takımını atmış, Kestirmeden 50 YILDIZ demiş Burdur’lu... Gündüzleri yıldızlar uyuyorlar mı? Gündüz de yıldızlar Gecenin temposuyla aynı hızda geçiyorlar da Güneş’in etkisinden göremiyoruz canım. Tabii onlar geçmiyorlar da; Biz, eksenimiz etrafında dönerken Sanki onlar geçiyormuş gibi oluyor... Hatay’lılar Sinop’lulardan daha çok yıldız sayarlar. Çünkü ekvatora daha yakınlar. Yıldızların çeşitli tasniflerinden biri de; Görülen parlaklık durumlarına göre yapılanıdır. Bu parlaklığa kadir denir, ampulün watı gibidir. Rahmetli babam Kadir Budak KARAMAN’IN ruhu şâd olsun, Benim için 1 inci kadirdendi tabii. Kadir derecesini, Yıldızın büyüklüğü ile karıştırmamak lazım. Yıldız var; bücürdür ama çok yakındır, Pırıl pırıl görünür. Yıldız var; devdir de çok uzaktan gelen ışığı, Yorgundur, bitkindir, Dünyamıza onun haşmetine uygun olarak ulaşamaz... En parlak görülen yıldızlar birinci kadirdendir. Parlaklıkları her basamakta iki buçuk kat düşürülerek İkinci kadirden geriye doğru tasnif edilirler. Çıplak ve normal gözle görülebilenler Altıncı kadire dâhil olanlardır. Birinci kadirde on dokuz, ikincide elli yedi, Üçüncüde yüz yetmiş dört yıldız bulunur. Birinci kadirden bir yıldız; Altıncı kadirdekinden 100 kat daha parlaktır. Yedinci kadir ve ötesi basamaklardaki yıldızlar Dürbün, teleskop ve benzeri cihazlarla görülebilir. Güneş, Ay ve parlaklık sıralamasındaki ilk beş yıldız; Sirus, Canopus, Arcturus, Rigel ve Vega Kadir değeri itibariyle Çok fazla parlayarak, farklılık gösterdiklerinden; Genel tasniflerin dışında tutularak Eksi ( - ) değerlerle ifade edilmişlerdir. Yıldızların ışıkları çok yol kat ettiğinden titrektir. Gezegenlerin ve yapay uyduların yansıttığı ışıklar, Sabit görünümlüdür, titremezler. Normal bir gözün, Geceleyin görebileceği yıldız sayısı 5 bin 200 kadar olup, Bunların 2 bin 873 tanesi kuzey yarım küreden, 2 bin 327 si güney yarım küreden görülebilir. Fotoğrafta görülen, kitapçılarda satılan GÖK ATLASINI Günlük takvime ve baktığınız yöne göre ayarlayıp, Görünen tüm yıldızlarla tanışabilirsiniz. GÖKYÜZÜ demiştim bir şiirimde. Süleyman KARAMAN vega4 NOTLAR: 1… GELECEK BÖLÜM (22) GÖK CİSİMLERİNİN BÜYÜKLÜKLERİ 2… İtalik yazılar gizli sesim, SÜLO’MUN konuyu açma çabasıdır. 3… GÖKYÜZÜ vega4 ( Edebiyat Defteri ) |
Şiiriniz için tebrik ediyorum.
Kaleminize gönlünüze sağlık.
Her daim esenlikte kalın.
Saygılarımla.