GÜLCE EDEBİYAT AKIMI

NAZIM TÜRÜ: ÇAPRAZLAMA
**************************************

1-Hece şiirimizde kafiyenin yönlendirici, çoğu kere kısıtlayıcı etkisinin azaltılmasını amaçlayan bir şiir türüdür. Kafiyelerin bir dörtlük içinde ÇAPRAZLAMA olarak yerleştirilmesi ile meydana gelen bir şiir türüdür.

2-Kafiye dizilişi şöyledir.
a- (mısranın başında)
-b (mısranın sonunda)
-a (mısranın sonunda)
b- (mısranın başında)
x

-c (mısranın sonunda)
d- (mısranın başında)
c- (mısranın başında)
-d (mısranın sonunda)

Diğer kıtalar bunların(bu iki kıtanın) tekrarı şeklindedir.

3-Şiir tarihimizde çok önceleri kafiye mısra başında idi, sonra mısra ortasına alındı; İslâmiyet’i kabulümüzden sonra mısra sonlarına alınmıştır. Şairin, kafiye kıskacında sığ - verimsiz duruma düşmemesi için çaprazlama olarak kafiyeler yerleştirilmiştir. Yukarıdaki kafiye dizilişinin dışında kafiyeler değişik şekilde de çapraz olarak yerleştirilebilir ler, bu, tamamen şairin isteğine kalmıştır.

4-Genellikle 7artı7=14 Heceli-kalıplı şiirlerde kullanılırsa da, 6artı5=11 dahil diğer ölçü-kalıplarda da kullanılarak veya beşlik, altılık mısralardan oluşan şiirlerde ve de gene ’çaprazına yerleştirilmiş’ kafiyelerle değişik ÇAPRAZLAMA örnekleri verilebilir, şiirler yazılabilir. Önemli olan kafiye kıskacından şairin ve şiirin kurtarılarak, yeni nefes alanı ve şekli ortaya konulmasıdır.Serbest şiirde yapılan ’Çaprazına Serbest’ adı ile anılır. Öneren Mustafa CEYLAN’dır.

" GÜLCE EDEBÎ TOPLULUĞU "

Dizelerin altına yorum yazan da yandı
Yorumu yorumlayıp söze döken de, neydim!
Dayandı onca şeye, bu da geçecek sandı
Geçmeyen yangın yeri, böyle forumu neydim!


Dövmedi ki dizini hiç bu kadar dövmedi
Feleğe siteminden sağa sola sövmedi
Eşi dostu övdü de bir kendini övmedi
Olmadı bu âlemde kâğıttan kule, neydim!


"Sevdanın esiriyim" dedi de doydu taşa
Oysa içinde yoktu bir kötülüğü, hâşâ!
Ataşa yürüyen öz kendi özüydü, boşa…
Uğruna ölünen dost tarifi buysa, neydim!

Refika Doğan-Antalya