HACALARDI

Karaman-i Türkmenleri XIII. yüzyılın ilk çeyreği yıllarda (1226) savaşa savaşa Taşeli bölgesin yurt edinir. Barınma ve korunma bakımından çok emniyetli ha le gelen bakir Taşeli’ne Türkmen obaları akın akın gelip yerleşir. Oğuz’un boy larına mensup konar göçer cemaatlar (aşiret) doğada serpili her kaynak su ba şında ve kaba ardıç gölgesinde oba ateşin özgürce tüttürür. Ermenek/ Gökde re’nin kolu Fariske Çayı vadisi yerleşmek için tercih edilen yurtluklardan bir yer. Karamani Türkmenlerince Fariske Çayı üzerine Lemos köyü sınırları içinde inşaa edilen tarihi Akköprü’den başlamak üzere kuzeyindeki Başdere’ye kadar olan vadide (boğazda) bir çok yerleşim yeri konuşlanır. Hepsi Türkmen eli.

Günümüzün Karaman/Sarıveliler İlçesi Fariske (Göktepe), Uğurlu, Lemos (Esen tepe) ve Günder Köyleri sınırları içinde kalan arazilerin ortasından akan Faris ke Çayı boyunca uzanan vadide sayısız su değirmenleriyle mümbit bağ, bahçe ve ekenek taban arazileri bezeli. Bu vadide yörenin iklimlendirmesine uygun her meyve, sebzeden bol ürün alınmakta. Sarıveliler, Fariske, Lemos ve Uğurlu merkezli önemli taban arazileriyle bağ ve bahçeler, Beylerbeyi Mahmut oğlu devrin Ermenek Beyi Burhanettin Emir Musa Beğ Tol Medrese için vakfeyler.

Fariske Çayı boyuna Karamani Türkmenleriyle birlikte Oğuz’un Yiva ve Avşar boylarına mensup HacıAla’eddin, Mukaddum ve İkizce cemaatlerinden obalar daha yoğunluklu olarak yerleşir(*). Nitekim konar göçer olarak yaşamın sürdü ren Mukaddum Aşireti, kışın Gazipaşa’da (Selendi) eğleşirken yazın Lamos mezraları ile Fariske ve Günder’de eğleşir. Mukaddem Cemaatı yerleşik düze ne geçinceye kadar yıllar boyunca bu mekanları yaylak olarak değerlendirir. Ayrıca merkezi Karaman’da bulunan Yiva boyundan HacıAla’eddin cemaatı, “Hacalardı” olarak tanımlanan mevkinin mülk sahibi. Bilahare HacıAla’eddin cemaati önderlerinden Safer Beğ b. Ömer b., bu boğaz yerini; Karaman Hacı A la’eddin Medresesi ve Camii adına vakfeyler. Vakfeyleyen cemaatın adından dolayı bu yöre yıllarca, “HacıAla’eddin Yeri” olarak tanımlanıp dilde pelezenk olur. Nihayetinde Türkmenler için bereket fışkıran bu yerin adı yıllar içinde, “Hacalardı” ve ya “Hacılar ardı” şekline tekerlenerek dönüşmek suretiyle gü nümüze kadar ulaşır. Hacalardı, Türkmenlerin buluşma noktasıdır.

Fariske, 1955 yılında Mençek köyü ile birleşerek Belediye statüsüne kavuşup kasaba olur. Cumhuriyetimizn idari organizasyon yapısında Nahiye merkezi olan Fariske’nin (Göktepe), “Kasaba” olarak örğütlenmesi yörede memnuni yetle karşılanmakla birlikte sosyal imkanları da beraberinde getirir. “Hacalardı ” mevkisi en popüler dönemi Fariske’nin Belediye statüne kavuşmasıyla görü lür. Fariske Çayı vadisi ve yamaçlarında yetişen nadide üzümlerin pazarlanma sı için Fariske Belediye Başkanlığınca 1957 yılından itibaren düzenlenen fes tivale Hacalardı mıntıkası ev sahipliği yapar. Yörenin Karalar, İmamlar, Barcın gibi yaylalarında halen konar göçer yaşamı sürdüren Türkmenler ile yerleşik düzene geçip Adiller, Civler, Ciivandere, Daran, Fariske, Fet, Günder, Küçükka rapınar, Mençek, Mulumu, Muzvadı, Lemos, Ortaköy, Uğurlu, Sarıveliler, Tur calar’da konuşlanan soydaşları Eylül ayının ilk pazarında Hacalardı etkinliğin de buluşur. Taşeli bölgesinin diğer yörelerinden gelen eryiğit yarenler, yeri gö ğü insan seliyle boğup şenlendirir. Çay boyunu bayram yerine çeviren çocuk lar gülüp eğlenirken Türkmen yarenleri, sohbeti koyulaştırarak asırlık hasreti giderir. En güzel şiir okuma, el becerileri sergisi ve güreş müsabakaları vb. ya pılan etkinlikte özellikle yörede yer bağ üzüm ziraatının gelişmesi için çiftçile ri teşvik etmek amacıyla, “En güzel üzümü yetiştiren çiftçi yarışması” düzenle nir. Dereceye girenlere hediyeler verilirken eğlence doruğa yükselir. Çerçici es nafın açtığı pazar tezğahlarında yenilen saç kebabının yağı damaklarda donar ken sonraki yılın Hacalardı festivali özlenmeye başlanır.
Hacalardı Festivali, Taşeli bölgesinin ilk sosyal organize Türkmen etkinliği olarak tarihi süreçte yer alır. Ne yazık ki, bu etkinlik 1964 yılında hitam bulur. Ancak, Türkmen soydaşların ilk buluşması asla unutulmaz. Etkinliğe katılan ların ve görüp yaşayanların hatıraları hep belleklerde canlılığını sürdürür.
Ne mutlu o günleri yaşatıp yaşayanlara.

(*)Tarihi bilgileri içeren anekdotların kaynağı merhum Prof.Dr. Salim Cöhce hocanın yayımlanmış eserleridir.
Ocak-2022

H A C A L A R D I

Dilde destan Hacalardı şenliğin,
Gönülde sağlandı, Beylik birliğin,
Sergide yapılır, büyük bir düğün,
Şenliği görenlere, selam Olsun.

Lemos, Uğurlu, Fariske arası,
Üzüm ve ayvası altın sarısı,
Doğayı sarar, mis anber kokusu,
Tadını tadamayan, şanssız Olsun.

Kaymakam törende yerini alır,
Köy muhtarları birer sıralanır,
Kaymakam ürün hediyesi verir,
Kükürt körük alana, Helal Olsun.

Uğurlu Köy muhtarı ev sahibi,
En önde giderken var bir bildiği,
Değirmende pişer ikram çöreği,
Değirmenciye gani rahmet Olsun.

Lemos Muhtarı çay kenarın gezer,
Boydan boya Lemos’luları dizer
Misafire ak üzüm, ikram eder,
Afiyetle yiyene, bal kaymak Olsun.

Barcın’dan geliyor, Türkmen obası,
Elif diye tozar, yerin havası,
Oyun oynayan çökekler cabası,
Kervan güzeline can kurban Olsun.

Tahta köprü beşik gibi sallandı,
Kara dimlit üzüm, dalda ballandı,
Türkmen kızı al giyinmiş allandı,
Sırma meliğine bel kurban Olsun.

Kebaplar, çörekler tatlıca yenir,
Üzerine karlı pekmez içilir,
Çocuklar, gençler çılgınca eğlenir,
Çayda çimen gencin, canı sağ Olsun.

Şenliğe gelen, sel olmuş akıyor,
Farfaralı fistan canlar yakıyor,
Gönlü yanık gizli işmar atıyor,
Sevdiceğin bulan, bahtiyar olsun.

Tadı nefis alabalık, sazanın,
Sesi hoş gelir, Daran’lı kemanın,
Düdüğü öter, Kaşıkçı Ali’nin,
Deştivandan kaçan, çok atik Olsun.

Hacalar’dı çay boyunca bir bahçe,
Türkmen’de sağladı, birlik ve neşe,
Soydaşları Mustafa Kemal Paşa,
İzinden gitmeyene yazık Olsun.

Çay boyu ağaçlar kardeşçe yaşar,
İnsan örfü unutmuş, melmel bakar,
Evlat ataya hain çelme atar,
Basit insancıklara lanet Olsun.

Ortasından akar Fariske Çayı,
Etrafı boydan boya üzüm bağı,
Şimdi olmuş, sanki bir ören yeri,
Bilip, görenlerin, başı sağ Olsun.

Süleyman Yıldız’ım yazdı şenliği,
Karaca oğlanın yurt beyliği,
Karamanoğlunda sağlan birliği,
Candan sevmeyene, yazıklar Olsun

23 - ARALIK - 2009
(NOT: Şiire konu Hacalardı ahşap köprüsü 1965’li
yıllarda yıkıldı. Görsel olarak baraj suyu altında kalan
tarihi Nadire Köprüsü seçildi)
Süleyman Lemos YILDIZ