KISA BİR DEĞERLENDİRME


ANLAM


CEFÂ-KÂR


”velâ havle velâ kuvvete illâ billâh aliyy-ül aziym” ile başlamak evlâdır, böyle olağanüstü bir şiir hakkında üç-beş kelâm eylemeye... şiir, başlığı ile farklılığını ortaya koymaktadır: Cefâ-Kâr... çift şeritli bir yolun fırtınalı seyri... sollamak da var, sollanmak da... yahut bir şeritte, sür-direk hiçbir şeye umursamamak... ya da iki de bir solundan geçenlere bakarak, boyun jimnastiği ile hemhâl olmak...


şiirin başlığını ‘Cefâkâr’ olarak ele alacak olursak, cefâkar ‘büyük sıkıntılara, üzüntülere ve acılara katlanmış kişi’ demektir. netice itibariyle katlanmak ya da kanatlanmak... sebeb-i hâl ile varılması muhtemel menzilin değişebileceği tahammül velvelesi...


şiirin başlığını ‘Cefâ-Kâr’ olarak ele alacak olursak cefâ, ‘büyük sıkıntı, üzgü, eziyet’; devamla kâr, (şiirde kullanımına dair) ‘etki bırakmak, etkilemek’ demektir. şiir de sanırım bu noktadan başlıyor. kâr kalan; şaire bel büktüren, şairin ocağına incir ağacı diktiren, canında iz bırakan, candan usandıran, kırılmış elleri ile kök söktüren, gönül adlı gölde taş sektirip, çizikler bırakan, ömre dair en cicili-bicili dönemden el çektiren, ‘sus kalan her soruya’ dil döktüren ve tövbe kapısında diz çöktüren cefâ... ve neticesinde kutsallaştırdığım bir sesleniş, serzeniş...


ayna, yüz yıkayan berrak bir sudur.


”Anladım ki hayatta; bel büktüren cefâ; kâr
Düşlere küskün mazi değil mi ki aşikâr…
Hepyek geldi zarlarım hep od ocak virâne
Yıkıl git gözlerimden ateşe kul pervâne!
Bak külümü topluyor ahâlinin cümlesi
Direnme, vazgeç ve git, canımı yakan nefis!
Terk-i heves edeni sarmasın aşk çilesi…


Gökyüzümü kaplayan bulutlar efkâr efkâr
Ocağıma inciri hep diktiren cefâ; kâr”


hayata dair olanca yaşanan ve yaşanmışlıklar ardınca geriye dönüp bakıldığında hiçbir şey eskisi gibi değildir. ve damla damla biriken vediaların adı cefâya dönüşmüştür, solgun bir siluette... geçmişin sancılar çarpar, birbiri ardına... tüm çıplaklığı ile mazi, yine kendisine yani maziye ait düşlere de küsmüştür. bahtın da güne düşen bir vicdanı olmalıydı; açılan kapılar, gizlenen suretler ve parçalanan umutlar... viran!


kendi gerçeğine direnme gücü, kendi gerçeğini kabullenme ile başlar. cefâya râm eden ‘ateşe kül pervâne’ ile sembolleştirilen ve külleşen sarmaşık... aşk yahut özüyle ışk... ki, aslî çizgide nefisten arınma ile cefâ olmaktan uzaklaşır. bir kaç gün önce bir yerde okumuştum ve alnımın ortasına yazmıştım: “Allah’ı bulan neyi kaybeder, Allah’ını kaybetmişsen halin zaten derbeder!” evet... heves ise adı, aşk değildir. terk edilmelidir. aksi hâlde dokunduğun her şey efkârını patlatmaya kurulu bir mekanizmadır.


”Feryat etmek faydasız şu düştüğüm hâlete
İnsanoğlu ki; fâni, dalar elbet gaflete…
Unuttum! Nerde, nasıl? Diz bağlarım çözüldü;
Ve neden gülüyorken dudaklarım büzüldü?
Ah! Düşünce kısmete ışıyan mavi boncuk(!)
Bağrıma hüzün çöktü gözlerime ise sis!
Ben ki dizi kanayan hâlâ o masum çocuk…


Hüzne açılan yolda; dil sussa göz davetkâr
Canımda iz bırakan, can bıktıran cefâ; kâr”


geçmişle hesaplaşma, gelecek adına alınacak sağlam kararların temelini teşkil eder. elbette ki, feryad û figân bir yere kadardır. ya da iç dünyasında verip veriştirme... âhlar ve vâhlar... sabahları boğan hayıflanmalar... hatta bir yanda gerçeklerle yüzleşirken, diğer yandan yüzleşilmiş gerçeklerin bir kısmını bilinç altına atma uğraşları...


kahkahalarla çevrilmiş olağan gibi görünen gaflet sürecinin yerini gerçeklerle birlikte gözyaşına bırakması, mavi boncuklarla aldanmanın bir sonucu mudur? yoksa biraz da mavi boncuk beklenilmiş midir? bağıra hüznün çökmesi, gözleri perde perde sis bürümesi mavi boncuk beklentisini andırıyor olsa da, masum çocuk portesi aldanmayı ve aldatılmayı afişe ediyor. ahhh o gözler... dilde saklanabilen gözler!


”Hani üşür ya insan, sokulmak ister döşe
Hani yiter ya sürur, arar ya köşe köşe
İşte öyle bir hâlden ruhum nâra yol alır
Yanar içimde bir yer, külüm elimde kalır
Sustursam da isyanı bilirim ki nafile
Hep peşimden gelecek yine o şerir iblis!
Ve bitmeyecek cengim, iblise eş nefs ile…


Korkup da kaçındığım yalnızlığım fedakâr
Kırılan ellerimle kök söktüren cefâ; kâr”


öyle anlar vardır ki, bir sıcak nefes, bir ulvi dokunuş ya da yalnızlığı alıp götürecek ufacık bir göz süzmesi... aranır. köşe köşe değil, yedi iklim aranır. insanın en zayıf ve bir o kadar da en narin olduğu andır. ve adımlar, o kutsî yolu arayan adımlar esir düşer, ateşlerle çevrili bir tünele... ne yana dönsen yüz yanar; tünelin sonuna kül düşer.


başkaldırının dili lâldir. ve tavrın ve davranışın ciğerleri pâreleyen kasırgasıdır, başkaldırı... ‘o şerir iblis’ ister başkaldırıya sebep his olsun, ister başkaldırının mimarı muhatap olsun; elbette üstüne üstüne çöker, göğe doğrultulan tuğun yeleleri birbirine dolaşıyorsa... ‘cenk’ son yaş dökülene dek bitmez. ki, ‘yalnızlığın fedâkârlığı’ korkup kaçınmayı ilelebet sinesinde taşımaz, taşıyamaz...


”Küsüm yine kendime, güneşe aya küsüm
Lâkin yarınlarıma dokunmalı tebessüm
Değişmeli yeniden ömrümün coğrafyası
Düşmeli yüreğime pak vicdanın ziyası
El değse çoğalırdım yürekteki yaraya
“Pişmanım” gibi bir söz olmazdı mevzubahis
Olmazdı eksik yanım, dönmezdi gün karaya…


Kulağa fısıldayan sabah yeli efsunkâr
Gönlümü göl eyleyip taş sektiren cefâ; kâr”


içe kapanmak... ya da içe kapanış... çözüm müdür, aya güneşe küskünlük? değildir! ‘cenk’ten sağ çıkan ya da sağ çıkmasını bilen savaşçı, göğsünde, sırtında, kollarında, yüzünde, alnında ve dâhi bakışlarında biriktirdiği kılıç yaralarını, ok ve mızrak çiziklerini ‘kendi tebessümleri’ ile sarmasını bilmelidir. ve bilmelidir, yeniden ayağa kalkmasını; bir sonraki ‘cenk’ olup olmayacağının ya da olmaması için nelerin olması gerektiğinin tetkikini yapabilmelidir.


‘pişmanlığa’ yer vermemelidir, savaşçı... her yeni gün bir doğumdur. ve gereği yapılmalıdır, her geçen gün kısalaşan ömre atılan ilk adımın...


‘eksik yan’ meş’aledir, ‘tamamlanacak yan’ olarak idrâk edildiğinde...


Kulağa fısıldayan efsunkâr sabah yeli... tutulmalıdır!


”Yazık ki her tecrübe bir bedelin ürünü
Birini mest ederken kahreder öbürünü
Kalmadı tadım tuzum, aşım ekmeğim yavan
Dilden düşen dualar; umuda, arşa revan
Elbette kanar yara hele de taze ise
Ama gani umudum; çökecek cebrinefis!
Ki ah çeken yürekte duygu cenaze ise…


Git başımdan ey zulmet, git başımdan heveskâr!
Ömrümün baharından el çektiren cefâ; kâr”


mutlaka tecrübe etmek, yaşamak ve görmek ile daha da verimlidir; her ne kadar içerilerde çok acı mahzen artıkları bırakmış olsa da... ya da muhatabı sevindirse de... tadın tuzun kalmaması, aşın ve ekmeğin yavanlaşması... pozitif düşünüm gereğidir ki, kan-revan da olsa duaya tutunmak, silkinişin ya da uyanışın dâr-ı membâıdır. nefsin cebri neyler ki, elleri Allah’a açılmışa...!


duyguyu öldürmek ne derece doğru bir davranış olur bilemiyorum ama, bildiğim akılla çıkılamayacak güç bir durumun olmadığıdır. ki, bunun için duygunun ölmesi değil, yeniden filizlenmesi zarurîdir.


yanlışta ısrar, kişinin kendisine ihanetidir; doğruya boyun eğmek, her dem yeniden diriliştir!


”Sus yüreğim artık sus! Yeter artık sus dilim
Bitir şu nakaratı, bölündüm dilim dilim
Şimdi bir edip çıkıp, derse bu ne rezâlet!
Yere batar yüreğim, kurtaramaz asalet!
Sus yüreğim artık sus! Peş peşe dökme için
Beklenmedik bir anda çıkar karşına habis;
Seda olur mahremin, yanarsın için için…


Sual düşünce zihne, neye yarar ki inkâr
Sus kalan her soruya dil döktüren cefâ; kâr”


sus... yahut susma telkini ile birlikte haykırış; bol ünlem işareti bulunan mısralarda... insan yaratıldığından beri hep çevresiyle iletişim hâlinde olmuştur. alt sistemlerden oluşan ‘sistemler’, insan-yaratıcı, insan-insan, insan-doğa vs. ilişkilerini/iletişimlerini daima beslemiştir. san’at, bu ilişki/iletişim sistemlerinin tarihe düşürdüğü notların ardiyesidir. edebiyat, bir bölümüdür, san’atın... kişi elbette ki içerisindeki depremleri, iniş ve çıkışları, sevinçleri, baharları, fırtınaları vs paylaşama ihtiyacı duyar. ne kadar ‘susturulmak’ istense de bazen salıvermek yeğdir.


asalet, bir çok şeyi kurtarır. şiir dışı tarihi bir değerlendirme olacak ama ‘Asil Türk Irkı’ tarihin bir çok döneminde, içerisinde bulunduğu zor koşullardan Allah’ın yardımı ve asaletinin doğurduğu liderlerle çıkmasını bilmiştir.


peş peşe dökmek istenilmese de şakır şakır dökülüyor, iç... kötü niyetli kişilerin, ifrit oyuncağı insanların herkesin karşısına değişik hâlet-i ruhiyelerle çıkacağı olağan bir durumdur. hatta dökülen ‘iç’ ile mahremiyet, münadiler aracılığı ile oraya buraya reklâm edebilir. olağan bir durumdur; lakin, kişinin ‘iç’i inkâra değil de ‘iç’inin arkasında dimdik duruşu, her kötülüğü her kötü düşünceyi paramparça edecektir.


“Şiire zulüm belki böyle keder yüklemek
Sözcüğe kan kusturup mısralara eklemek
Kim bilir belki bir gün dile şehâdet düşer
Kutlanınca sözcükler, ne kan kusar ne üşür
Belki de hepten kopar ömrü bağlayan halat
Düşer mısraya çın aşk, düşer güne havadis!
Asil süvarisiyle kapımda durur al at…


Acep af edecek mi? Ben ki “O”na hizmetkâr
Tövbenin kapısına diz çöktüren cefâ; kâr”


şiiri yücelten, duygu adlı gökkuşağının hafif yağmurlu bir havada, söz cümbüşleri ile şakaklara mısra mısra dizilmesidir. evet, sözcükler kan kusabilir ancak, bu şiire zulüm olarak değerlendirilemez. Ve şiiri değerli/gerçekçi kılan da sözcüklerin örtülü düzlem içerisinde üzerindeki ipek atlası dalgalandırmasıdır.


kutlanmıştır; sımsıcaktır, ferahtır. Türk’ün Edebiyatı adına... kutsanmıştır! kutsanmıştır ki, ömrü bağlayan halat kopsa da şiir, olanca güzelliği ile karşımızda duracaktır.


O, Gaffâr’dır! O, Kuddûs’tür! O, Fettâh’tır! O, Hafîz’dir! O, Afüv’dür! O, Vehhâb’dır! O, Alîm’dir! O, Gafûr’dur! O, Azîz’dir! O, Berr’dir! O, Kerîm’dir! Ve O, Mucîb’dir!


İsrâ Sûresi, 79’uncu ayet;
“Gecenin bir kısmında da sadece sana mahsus bir nafile olmak üzere uykudan kalk, Kur'ân ile teheccüd namazı kıl, Rabbinin seni bir makamı mahmuda (şefaat makamına) göndermesi kesindir.”




ŞEKİL


CEFÂ-KÂR



Anladım ki hayatta; bel büktüren cefâ; kâr
Düşlere küskün mazi değil mi ki aşikâr…
Hepyek geldi zarlarım hep od ocak virâne
Yıkıl git gözlerimden ateşe kul pervâne!
Bak külümü topluyor ahâlinin cümlesi
Direnme, vazgeç ve git, canımı yakan nefis!
Terk-i heves edeni sarmasın aşk çilesi…


Gökyüzümü kaplayan bulutlar efkâr efkâr
Ocağıma inciri hep diktiren cefâ; kâr


kafiye: a/a/b/b/c/d/c//a/a modern ve güçlü bir kafiye örgüsü...
ölçü: 7+7
ses: üçüncü mısranın ikinci yedisi
sözcük kullanımı: sekizinci mısranın ikinci yedisinde ‘efkâr’


Feryat etmek faydasız şu düştüğüm hâlete
İnsanoğlu ki; fâni, dalar elbet gaflete…
Unuttum! Nerde, nasıl? Diz bağlarım çözüldü;
Ve neden gülüyorken dudaklarım büzüldü?
Ah! Düşünce kısmete ışıyan mavi boncuk(!)
Bağrıma hüzün çöktü gözlerime ise sis!
Ben ki dizi kanayan hâlâ o masum çocuk…


Hüzne açılan yolda; dil sussa göz davetkâr
Canımda iz bırakan, can bıktıran cefâ; kâr


kafiye: e/e/f/f/g/d/g//a/a modern ve güçlü bir kafiye örgüsü...
ölçü: 7+7
ses: altıncı mısranın ikinci yedisi
sözcük kullanımı: sağlam ve güzel


Hani üşür ya insan, sokulmak ister döşe
Hani yiter ya sürur, arar ya köşe köşe
İşte öyle bir hâlden ruhum nâra yol alır
Yanar içimde bir yer, külüm elimde kalır
Sustursam da isyanı bilirim ki nafile
Hep peşimden gelecek yine o şerir iblis!
Ve bitmeyecek cengim, iblise eş nefs ile…


Korkup da kaçındığım yalnızlığım fedakâr
Kırılan ellerimle kök söktüren cefâ; kâr


kafiye: h/h/ı/ı/i/d/i//a/a modern ve güçlü bir kafiye örgüsü...
ölçü: 7+7
ses: yedinci mısranın ikinci yedisi
sözcük kullanımı: ikinci mısranın ikinci yedisinde ‘arar ya’ ‘aranır’ olabilir, sekizinci mısranın ilk yedisinde ‘kaçındığım’


Küsüm yine kendime, güneşe aya küsüm
Lâkin yarınlarıma dokunmalı tebessüm
Değişmeli yeniden ömrümün coğrafyası
Düşmeli yüreğime pak vicdanın ziyası
El değse çoğalırdım yürekteki yaraya
“Pişmanım” gibi bir söz olmazdı mevzubahis
Olmazdı eksik yanım, dönmezdi gün karaya…


Kulağa fısıldayan sabah yeli efsunkâr
Gönlümü göl eyleyip taş sektiren cefâ; kâr


kafiye: j/j/k/k/l/d/l//a/a modern ve güçlü bir kafiye örgüsü...
ölçü: 7+7
ses: dördüncü mısranın ikinci yedisi
sözcük kullanımı: beşinci mısranın ilk yedisinde ‘çoğalırdım’ ve aynı mısranın ikinci yedisinde ‘yürekteki’


Yazık ki her tecrübe bir bedelin ürünü
Birini mest ederken kahreder öbürünü
Kalmadı tadım tuzum, aşım ekmeğim yavan
Dilden düşen dualar; umuda, arşa revan
Elbette kanar yara hele de taze ise
Ama gani umudum; çökecek cebrinefis!
Ki ah çeken yürekte duygu cenaze ise…


Git başımdan ey zulmet, git başımdan heveskâr!
Ömrümün baharından el çektiren cefâ; kâr


kafiye: m/m/n/n/o/d/o//a/a modern ve güçlü bir kafiye örgüsü...
ölçü: 7+7
ses: sağlam ve güzel
sözcük kullanımı: sağlam ve güzel


Sus yüreğim artık sus! Yeter artık sus dilim
Bitir şu nakaratı, bölündüm dilim dilim
Şimdi bir edip çıkıp, derse bu ne rezâlet!
Yere batar yüreğim, kurtaramaz asalet!
Sus yüreğim artık sus! Peş peşe dökme için
Beklenmedik bir anda çıkar karşına habis;
Seda olur mahremin, yanarsın için için…


Sual düşünce zihne, neye yarar ki inkâr
Sus kalan her soruya dil döktüren cefâ; kâr


kafiye: ö/ö/e/e/p/d/p//a/a modern ve güçlü bir kafiye örgüsü...
ölçü: 7+7
ses: üçüncü mısranın ilk yedisi ‘şimdi çıksa bir edip dese bu ne rezalet’
sözcük kullanımı: sağlam ve güzel


Şiire zulüm belki böyle keder yüklemek
Sözcüğe kan kusturup mısralara eklemek
Kim bilir belki bir gün dile şehâdet düşer
Kutlanınca sözcükler, ne kan kusar ne üşür
Belki de hepten kopar ömrü bağlayan halat
Düşer mısraya çın aşk, düşer güne havadis!
Asil süvarisiyle kapımda durur al at…


Acep af edecek mi? Ben ki “O”na hizmetkâr
Tövbenin kapısına diz çöktüren cefâ; kâr


kafiye: r/r/s/s/ş/d/ş//a/a modern ve güçlü bir kafiye örgüsü...
ölçü: 7+7
ses: dördüncü mısranın ikinci yedisi ve yedinci mısranın ikinci yedisi
sözcük kullanımı: üçüncü mısranın ikinci yedisindeki ve altıncı mısranın ilk ve ikinci yedisindeki ‘düşer’lerden biri eksiltilebilir; yine altıncı mısranın ilk yedisindeki ‘çın’ farklı bir sözcükler değiştirilebilir.


ek: noktalamalara bakmadım ve bakmam; şiirde noktalama kullanılmasına karşıyım, okuyucuya bırakılmalıdır.
ayrıca, -nefis, -sis, -iblis, -mevzubahis, -cabrinefis, -habis ve –havadis (d) kafiye kullanımı mükemmeldi.




HECE KONUSUNDA BİR KAÇ CÜMLE


hece ne olmalıdır, nasıl olmalıdır? biliyorum ki, sadece mevcut sitede bulunanlar arasındaki arkadaşlarımızdan tren yüküyle yanıt sıralanabilir, bu soruya... ancak benim dikkat çekmek istediğim nokta biliyorum ki, hepsinden farklı olacaktır. bu konuda kendime güveniyorum:


‘güne hece düşmemesi adına birçok serzeniş duydum. ancak, bu serzenişleri yapan arkadaşlarımızın hiç dönüp de kendilerine bakmadığını da gördüm. vardığım sonuç şudur ki, hece şiirini darboğaza iten sebeplerden biri de hece şiiri yazan ve heceye gönül veren arkadaşlarımızın hâlâ kısır bir döngü üzerinde soluklanmalarıdır. gelişimden uzak ve yenilenme ihtiyacından bîhaber hece şiiri yazan arkadaşlarımız, hece şiirinin kutsal sancağını yükseltme yerine o kutsal sancağın yelelerini parçalamaktadırlar. maalesef bunun farkında dâhi değiller.


dörtlükler ya da klasik koşuklar yahut divânî beyitler adına yazılması muhtemel ne varsa, Türk’ün o muhteşem tarihinin her köşesine ‘Türk Edebiyâtı’ adı ile bunlar işlenmiştir. ve sevgilinin bir tel saçına dâhi destanlar işleyen ata-babalarımız, bizlere bu tarzda yazılacak pek bir şey bırakmamışlardır.


hece şiiri, mutlâk sûretle dâim varolacaktır. ancak, bu hâli ile gittiği müddetçe dar bir alan işgâlinde kalması muhtemeldir. hece şiiri yazanlar, her şeyden önce ulvî bir sorumluluğun bilincine varmış olmalıdır; hece şiiri yazmayı ego tatminin ötesinde bir görev bilmelidir. aksi hâlde mevcut durum hep hece şiirinin başını ağrıtacaktır: saçma sapan düşülmüş hecesel notlar, uydurma restleşme temaları, klasik hece kalıplarında boğulmalar ya da ekolizm mantığı ile at gözlüğü takınmalar... okuyucuyu hece şiirinden kaçırmaktan başka bir işe yaramıyor. ve sözün başında belirttiğim üzere heceye en büyük darbeyi böylesi şeylere imza atan yenileşmeden bîhaber ve gelişimden uzak hece şiiri yazan arkadaşlarımız oluyor, serbest şiir ya da serbest şiir yazanlar değil...


şair, sadece şiir yazmanın değil, vakur duruşu ile bir kişiliğin kimliğidir! el yakar, alın parlatır...’




KUTLAMA


Saadet Hanım, böylesi güzel bir ‘HECE ŞİİRİ’ni evvelce yazdığınız için ve sonra da bizlerle tanıştırdığınız için bir ‘hece delisi’ olarak, size teşekkürlerimi arz ediyorum. Kabul buyurunuz...



A s p a r u h H a n