Dönüşüm – Die Verwandlung - Franz KAFKA

• 3 Mayıs 2009 Pazar 16:05:49

Dönüşüm – Die Verwandlung - Franz KAFKA
Yazar Notu : Bu yazı Koç Holding, Arçelik-LG, "Ajans" aylık dergisinde yayımlanmış olup tüm hakları yazara aittir, izinsiz kullanılamaz.

Dünya Tiyatro Günü 1961’de Uluslararası Tiyatrolar Birliği (International Theatre Institute) tarafından yaratılan Dünya Tiyatrolar Gününün bu yıl 48.incisini kutladık, bu kapsamda geçmiş de olsa bu sayıda Şehir tiyatrolarında sahnelenen, benim için bu çok seçkin oyunla ilgili görüşlerimi belirtmek istedim sizlere.

Şehir tiyatrolarının en küçük sahnelerinden Üsküdar Kerem Yılmazer sahnesinde tek perdeye ve çağa uyarlanan oyun ana olarak Kafka başkaldırısıdır.
Kafka’nın 1915 yılında yayımlanan Dönüşüm adlı anlatısı, yazarın anlatım sanatının gerçek anlamda doruklarına varmış olduğu bir yapıtıdır. Küçük burjuva çevrelerindeki tiksindirici aile ilişkilerini en ince ayrıntılarına kadar irdeleyen anlatı, aynı zamanda da genelde toplumun kalıplaşmış, işlevini çoktan yitirmiş akışına bilinç düzeyinde başkaldıran bireyin tragedyasını çarpıcı biçimde dile getirir. (Dönüşüm - Franz KAFKA – Can Yayınları 1986 – 1. Baskı – Arka Kapak)

Her gün uyanıp çalışmak, herkes gibi düşünmeden toplumun akışına uymak gerekir, böylece kabul görülür ve hayat bir önceki günün tekrarı gibi problemsiz bir şekilde geçer gider. Fakat birden bire çarkı döndürmeyi reddederseniz ne olur? Makine sizin çarkı döndürmemenize ne kadar tahammül edebilir?
Gregor Samsa’nın başına gelenlerde gördüğümüz gibi, makine durdurulamaz. Durdurmaya çalışanlar ise sadece kısa süreli bir değişim getirir, ta ki makine onlardan kurtulana kadar.
"Kafka’nın gerçekte hemen tüm eserlerinde varolan gülmece öğesi burada da eksik değildir: çünkü burada sözü edilen ’hayvan’, asıl ya da olması gereken insandır!
“Sen ne biçim bir insansın Samsa? Sen ne biçim bir insansın Samsa? Böcekleşen’in yazgısı, süründen ayrılanın yazgısı elbet toplumca dışlanmaktır.
"Gregor’un yeniden ’insan’ olmasından artık ümit kesildiğinde kız kardeşinin söyledikleri bu durumu daha vurgular: ’Buradan gitmeli. tek çare bu, baba. Ama onun Gregor olduğunu düşüncesini kafandan atman gerek. Bizim asıl felaketimiz, bunca zaman bu düşünceye inanmış olmamız. Fakat o nasıl Gregor olabilir ki? Gregor olsaydı eğer, insanların böyle bir hayvanla birlikte yaşamalarının olanaksızlığını çoktan anlar ve kendiliğinden çıkıp giderdi.’(Dönüşüm - Franz KAFKA – Can Yayınları 1986 – 1. Baskı – Sayfa 78)
“İnsanlar akıllarını ve sevme güçlerini geliştirmeyi ana hedef olmaktan almış, kendilerini kendi yarattıkları ekonomi makinesının çarkları arasına bir araç olarak atmışlardır. Artık İnsan kendi mutluluğu ya da ruhunun gelişmesi, yeteneklerinin serpilip, büyümesi için değil, yalnızva verim ve başarı için çalar olmuştur. Daha başka bir deyişle, insanlığın önündeki en büyük tehlike piyasa ekonomisi davranış biçimi diye adlandırdığım, çağdaş toplumlarda çok görülen bir tavırdır. Yoksa ne psikanaliz, ne de diğer bilimler değil.” (Psikanaliz ve Din - Erich FROMM – Arıtan Yayınevi – 2. Basım – Eylül 1991 – İstanbul- sayfa 132)
Gregor babasına palto, annesine en iyi hastane, kız kardeşine en iyi okul sözü vermiştir, onlar için bir artık bir araç- oyuncak halindedir, bozulan oyuncaklarında günümüzde sonu Gregor Samsa gibi çöpe atılmaktır. Şehir Tiyatrolarının namı değer darülbedayi’nin dekor, oyunculuk ve tüm eforları ayakta alkışı hak ediyor, gitmeniz ve görmeniz dileği ile.
Barış ALTUĞ
Şehirler Şehri - 23.Mart 2009

KAYNAKÇA
· Dönüşüm - Franz KAFKA – Can Yayınları 1986 – 1. Baskı
· Psikanaliz ve Din - Erich FROMM – Arıtan Yayınevi – 2. Basım – Eylül 1991 – İstanbul