Türk-İslam âlimleri serisi – 13



Bâyezid-i BİSTÂMİ
(D. 161 / 777 – Ö. 234 / 848)
İlk büyük mutasavvıflardandır

Horasan’ın Bistam kasabasında doğmuş,
Dedesi Mecusi iken Müslüman olmuş,
Babası İsa, imanlı tanınıyormuş,
İki kız, üç erkek kardeştir Bistâmi.

Ebû Yezid Tayfur bin İsâ bin Surûşân
Pir-i Bistam ve Bâyezid diye anılan,
Kardeş; Âdem den dolayı böyle yazılan,
Doğduğu yere nispeten denir Bistâmi.

Yüzden fazla âlimden ilmi dersler almış,
Kimi Hambeli, kimi Şia diye anmış,
On iki imama da talebe sayılmış,
Hanefi iken, Şia sayılan Bistâmi.

Tasavvufta piri Ebû Ali es-Sindi’dir,
Ondan Tevhid ve fena ilmini öğrenmiştir,
Ümmi olan şeyhine Şer’i ilmi öğretir,
“Hakk’tan bilgiyi vasıtasız aldım” diyendir.

Tasavvufun doğuş yıllarında yaşadı,
Tasavvufta çok menkıbeyle anıldı,
Aynı yolda üstün mevkii de sayıldı,
Ailece tasavvuf içindedir Bistâmi.

O, benliğin yok olup, Hakk’ta erimesi,
İman odur ki; aşkla kendinden geçmesi,
Hakk’a ermek için de nefsi terk etmesi,
“Allah ile söyleştim” diyendir Bistâmi.

Aç karın, çıplak beden ile dolaşmıştı,
Nefsini benliğinden sıyırıp atmıştı,
Her şeyin bir de bir olduğunu anladı,
Nefsini ayakaltına alan Bistâmi.

“Heme Üst” (her şey O’dur) sözünü kullanmış,
Hakk’a giden yol uzun, uzun diye anmış,
O yola sevdalı olanlar dayanırmış,
Hal makamlarından vazgeçmiştir Bistâmi.

O, vâhidiyyet mertebesinde uçmuştur,
Vücudu ahadiyyetle nefes bulmuştur,
Keyfiyet semasında da kanat vurmuştur,
Ahadiyyet ağacını gören Bistâmi.

“Allah’tan gayri her şey aldatmaca” demiş,
O, yoktan, yokta, yok olma haline ermiş,
Sekr (kendinden geçme) haline önem vermiş,
Fena hali de sekr hali sayan Bistâmi.

“Cübbemin içinde de Allah var” söylerler,
“Çadırımı arşın hizasına kurdum” der,
Kelamcılarca benimsenmez şathiyeler,
Mutasavvıflar ise benimser Bistâmi.

“Miracım var” dediği için kovulmuştu,
O, Bistam şehrinden yıllarca uzak oldu,
Halife de ölünce cezası son buldu,
Hac yapan Sûfilerden biridir Bistâmi.

Namazı, orucu küçümsemiş denilir,
Sekr halinde de garip hallere girmiştir,
Bâyezid-i Bistâmi bir aşk Sûfisidir,
Keramet hallerini gizleyendir Bistâmi.

Aslolan Şeriat hükümleri demişti,
Şeriattan bihabere veli denmezdi,
Bir gün olsun yollara tükürmezdi,
Tükürenden de uzak dururdu Bistâmi.

Daima edeple diz üstüne oturur,
“Allah’ım beni cehenneme at” der durur,
“Kimse girmesin cehennemi benle doldur”
Hayvanlara da şefkat gösteren Bistâmi.

Hemedan’dan hardal tohumu getirmişti,
İçinde karıncayı görünce dertlendi,
Hemedan’a gidip karıncayı bıraktı,
Samimi hali ile sevilen Bistâmi.

Çevresindekilerde tesirler bırakmış,
Etrafına toplanılmasını sağlamış,
Bu yolda olan “Tayfûri” adını almış,
Tayfûriyye’nin kurucusudur Bistâmi.

Tayûriyye ki; Tarikat değil ekoldür,
Tasavvuf yolunda Bistâmi’nin yoludur,
Pek çok mutasavvıfta bu yolda olmuştur,
Şattâriyye’nin piri sayılır Bistâmi.

Hallac, Şibli, Harakâni, O’nun yolunda,
Senâi, Attar, Cami, Arabî orada,
Denilir ki; Fârız, Mevlâna da o yolda,
Aşkıyye Tarikatı’nın piri Bistâmi.

Tayfûriyye; Şer’i hükme meydan okurmuş,
Sekr’e karşı Sahv’ı savunanlar bulunmuş,
Cüneydiyye Tarik, bunun için kurulmuş,
Tarikatlerde kol başı sayılır Bistâmi.

Hicri iki yüz otuz dörtte vefat etmiş,
Türbesi de Bistam da şehrin içindeymiş,
Kabri, süs ve ihtişamdan uzak, sadeymiş,
Üzerine türbe istemeyen Bistâmi.

İslâm özü için atılan her adıma,
Allah’ın aşkıyla damarda akan kana,
İman için geceyi gündüze katana,
Selam olsun gönül dostlarına yiğidim.

Ahadiyyet ağacı: Sınırsız meyve verdiğine inanlına hayali bir ağaç
Şathiyeler: Sözler, deyişler
Cüneydiyye: Cüneyd-i Bağdadi’nin takip ettiği yol adıdır.
Sekr: İbadet anında kendinden geçme, şuurunu kaybetme. Cezbe hali.
Sahv; Şer’i hükümleri üstün tutmak

NOT: Bistâm; Büyük olduğu söylenen bir veliyi ziyarete gider. Onun kıbleye karşı sümkürürken görür. Hemen ondan bilgi almadan uzaklaşıp geri döner. O ve o tür davranışta olan kişilerden hep uzak kalmıştır.

Şair, Araştırmacı, Yazar: Abdullah Yaşar Erdoğan