SENİRKENT HALKINDAN HACI VELİ VE HALİL’İN İZMİR VE KÜTAHYA’DA TİCARET YAPTIKLARINA DAİR ÜÇ BELGE (1864, 1879)

• 28 Eylül 2021 Salı 18:04:27

Dr. İbrahim KARAER

NOT: Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz.

Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivinde bulunan A-MKT-UM 805-41 numaralı dosyada Senirkent halkından Halil’in Kütahya’daki alacağının tahsili ile ilgili iki adet belge mevcuttur. Senirkentli Halil, 17 Eylül 1864 tarihli dilekçe ile Kütahya’da kasap esnafına 15.000 guruş değerinde 1.100 koyun sattığını ve parasını alamadığından bahisle, alacağının tahsili için Hamid sancağı mutasarrıflığına müracaat etmiştir (Belge 1). Bu dilekçe üzerine Hamid sancağından, Kütahya Sancağı Kaymakamlığına Senirkent köyü ahalisinden Halil’in alacağının tahsili için yardımcı olunması istenmiştir (Belge 2). Halil’in dilekçesinden büyük çapta hayvan ticareti yaptığını anlıyoruz. Halil’in kendini tanıtırken Uluborlu kazasını zikretmeden doğrudan Senirkent köyünden olduğunu belirtmesi de dikkat çekicidir. Hamid sancağından Kütahya sancağına yazılan yazıda da “Hamid sancağına tabi Senirkent karyesi ahalisinden Halil” ifadesi kullanılmıştır. Bu ifadeler Senirkent’in tanınmışlığını gösteriyor.

Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivinde bulunan Y-PRK.A 2-73-1 numaralı dosyada yer alan 15 Recep 96 (5 Temmuz 1879) tarihli belge (Belge 3); İzmir’de sakin tüccardan Ispartalı Serkedin oğlu Stefani ile Uluborlu Senirkend köyünden müteveffa Hacı Veli Ağa veresesi arasında meydana gelen davanın icrası hakkındadır. Belgede dava konusu ve diğer hususlar açık değildir. Fakat Senirkentli tüccarların XIX. yüzyılda Kütahya’dan İzmir’e uzanan geniş bir sahada ticaretle meşgul olduklarını görüyoruz.

Bu üç belge, XIX. yüzyılda nüfus ve ekonomi bakımından büyük gelişme gösteren, bir kasaba ve on köyden oluşan Uluborlu kazası vergi yükünün üçte birini karşılayan Senirkent köyünün bu gücü nasıl elde ettiğini göstermesi bakımından önemlidir. Senirkentli tüccarların Senirkent köyünde yetişen veya civar kasaba ve köylerden temin ettikleri hayvanları ve tarım ürünlerini Anadolu’nun dört bir yanında pazarlayarak Senirkent köyünün zenginleşmesine katkıda bulundukları anlaşılıyor. Bu görüşümüzü destekleyecek başka belgelere de ulaşacağımızı tahmin ediyoruz. Şimdilik bu iki belge, Senirkent köyünün ekonomik gelişmesinin ipuçlarını vermesi bakımından önemlidir.

Belge 1
Belge yer numarası COA A-MKT-UM 805-41-1
Tarih: 15 Rebiulahir 1281 (17 Eylül 1864)
Maruz-ı çaker kemineleridir ki
Bu kulları Isparta sancağına tabi Senirkent karyesi ahalisinden olup bu kere lacel-ticare beş nefer–i şerik (ortak) acizanemle Kütahya’dan ağnam ahz ve itasıyla meşgul olarak maiş etmekte olduğumdan Kütahya kasap esnafından Koca Bekir ve Küçük Bekir ve Kör Oğlan ve Ali Baş ve Halil ve Topal’ın Hafız nam kimesnelere füruht olunan (satılan) bin yüz koyun esmani olarak (Değer, fiyat) kesan-ı merkumun zimmetlerinde olan on beş bin guruş matlubumun edasına (alacağımın ödenmesine) muhalefet etmekte olduklarından bu suret hak-ı acizanemizden özrü mucib idüğünden meblağ-ı mezburun sürat-i istihsalini emr-i Kütahya sancağı kaymakamlığına hitaben bir kıta emirname-i sami-i cenab-ı vekaletpenahilerine tastir (yazma) ve ihsan buyrulmasının müsaadeten mekarim-ade-i hidiv-i efhamileri şayan buyrulması babında ve her halde emr ü ferman hazreti menlehül emrindir. 15 Rebiulahir 1281 (17 Eylül 1864)
Halil ve refikleri kulları

Belge 2
Belge yer numarası COA A-MKT-UM 805-41-1
Kütahya sancağı Kaymakamlığına
Hamid sancağına tabi Senirkent karyesi ahalisinden Halil nam kimesnenin verdiği arzuhalde Kütahya’da kasap esnafından Koca Bekir ve Küçük Bekir ve Kör Oğlan ve Ali Baş ve Halil ve Topalın Hafız namlı kimesneler zimmetlerini kabul etmelerinden dolayı alacağı olan on beş bin guruşun edasına muhalefet ile gadr sevdasında bulunduklarından bahisle tashih-i istida olunmuş olmakla şer-i şerif ve Meclis marifetiyle bi’l-rü’yet tebeyyün edecek hale göre ihkak-ı hak himmet eylemek babında

Belge 3
Belge yer numarası COA Y-PRK.A 2-73-1
Konya Vilayetine Tahrirat-ı aliyye
Tarih: 15 Recep 296 (5 Temmuz 1879)
İzmir’de sakin tüccardan Ispartalı Serkedin oğlu İstefani ile Uluborlu kazasına tabi Senirkent karyeli Tola Bayram oğlu Hacı Veli Ağa veresesinden tekvin eden dava üzerine Konya Ticaret Mahkemesinden derce-i saniyede verilen i’lamın temyizen ve Divan-ı Ahkam-ı Adliyede tedkiki merkum İstefani Vekili Muhtar beyimiz tarafından ba-arzuhal istida ber-muceb-i nizam şeriat-i lazıme icra edilerek keyfiyet Temyiz Hukuk Dairesine havale olunmuş ve mezkur arzuhal ve layiha ve kefaletname suretleri (..) tebliğine mebni leffen takdim kılınmış olmakla oradan mezkurun alelusul verese-i merkumeye ba-tebliğ sekiz gün zarfında verilecek cevapla irsali ve cevap vermekten istinkaf olunduğu halde keyfiyetin iş’arı babında
Arzuhal ve layiha ve kefaletname suretleri
Derkenar Savb-ı samilerine

Dr. İbrahim KARAER
e-mail: [email protected]