‘Can Yeleği’ ve ‘Gassal’ Hakkında

• 12 Aralık 2019 Perşembe 11:06:31

‘Can Yeleği’ ve ‘Gassal’ Hakkında – İlkay Coşkun

Can Yeleği (öykü) ve Gassal (roman) Emekli Öğretmen Yazar Tülay Ersan’ın 2017 yılında okurlarla buluşturduğu iki eser. Ersan yayınlarından çıkmış. Can Yeleği öykü kitabı, on bir öyküden oluşuyor. Gassal, 17 Ağustos 1999 Marmara depremini yaşayan bir ailenin acılarını, yaşadıkları zorlukları ve yaşanan dramı ele alıyor. Gassal romanı, zamansız ülkesine kanat açanlara ithaf edilmiş. Konu itibarı ile özel bir kitap. İleriki zamanlarda filmi çekilebilecek bir kitap. Özellikle Gassal romanında çok az bilinen gassal (ölü yıkayıcısı) ve gassallık mesleği hakkında teknik bilgi ve işin zorluğu da ele alınıyor.

Biçem olarak anlatımda, bazen zamanın gerisine gitme, bazen de bu güne geri dönme döngüselliğiyle ilerliyor. Olay örgüsünde de aynı yol izlenmiş. Bu da okuyucunun merak ve ilgi duygularını besliyor. Olay ve tarihler arası geçişler ilgi uyandırıyor. Anlatım daha ziyade üçüncü bir şahıs tarafından yapılmakta. Öykülerde ve romanda yer alan karakterlerin çok fazla sayıda olmaması okuru yormamaktadır. Günümüzün konuşulan Türkçesi akıcı bir üslupla anlatımda yerini almış. Duraksamadan keyif alarak okudum. Arkaik öğeler yok denecek kadar az. Anlatımlarda yer alan örnek karakterler vicdani, insani yönleriyle tebarüz etmiş. İyi ve doğru yanında, toplumumuzdaki fasit unsurlar irdelenmiş. Fırsat eşitsizlikleri dillendirilmiş. Her bir öykü ayrı ayrı mesajlar içeriyor. Fikri altyapı, düşünsel olgular üzerinden ele alınıyor. Değişik zamanlarda yaşanan siyasi ortamlar tartışılıp değerlendiriliyor. Aynı zamanda sonuçları irdeleniyor.

Öykülerde ve romanda zaman belirgin. 1970 ile 2000’li yıllar arasında geçmekte. Yaşanan olaylarda netlik var. Mekân olarak kahir ekseriye Tokat, Zile, Yozgat, İstanbul, Adapazarı daha çok öne çıkarılıyor. Köy ve varoş hayatı öncelenmiş. Olaylar önemli tarihi vakıalar ile ilişkilendirilmiş. Daha çok darbe süreçleri, siyasi ortam, belirsizlikler ve bunların sonuçları üzerinden anlatımlar şekilleniyor. Özellikle Karadeniz, Ege, Doğu ve Orta Anadolu tiplemeleriyle ve kullandıkları yöresel ağızlarla, olaylar ve karakterler zenginleştirilmiş. Öyküde ve romanda yer alan karakterler ile çok kolay ünsiyet kurulabilmekte. Kavramsal olmayan bir anlatım hakim. Yazar, durum öyküsünden ziyade olay öyküsü üzerinde odaklanmış.

‘İnsan, mukaddesi olandır’ diyen Cemil Meriç sözünde olduğu gibi maneviyata ayrı bir yer verilmiş. Öykülerde ve romanda geleneklerimizin, kültürümüzün ve dinimizin öğretilerinden faydalanılmış. Ayetlere ve Hadislere anlatımlarda yer verilmiş. Hz. Mevlana, Yunus Emre, Necip Fazıl gibi manevi ve kalem erbabı üstad şahsiyetlerin sözleri bu iki eserde unutulmamış.

Umut, Gülzar Nene, Yorgancı, Tamirci, Can Yeleği gibi gerçek hayatta yaşanabilecek, hayatla bağ kurmuş öykülerden bazıları. Örneğin öykü kitabına ismini de veren Can Yeleği öyküsünde şişme botla Türkiye üzerinden Avrupa’ya geçmeye çalışan mültecilerin dramı öyküleştirilmiş. Öykülerde ki tipler daha çok taşralı anonim tiplerden oluşuyor. Bu da öyküleri daha çok hayatın içinden, mahalleden, sokaktan, yanı başımızdaymış hissini uyandırıyor. Hayattan olan karakterlerin iştiyakına okurları da ortak ediyor adeta. Daha çok bizden Anadolu’dan seçilmiş karakterler üzerinden anlatımlar yapılıyor. Bu meyanda makus talihimizden ve tarihimizden kesitler sunuluyor.

Kur’a-ı Kerim de ‘Biz her insanın kaderini kendi çabasına bağlı kıldık’ (İsra 13) düsturu gözetilerek, hayat mücadelesi, emek, sıcak insan ilişkileri, aile bağları, daüssıla, duygusallık, maneviyat, yaşanan toplumsal sorunlar, travmalar, dünyanın geçiciliği ve ölüm olgusu daha çok ele alınıyor.

Öykülerde ve romanda işlenen, yaşanan bu kadar acı, zorluk ve her türden elem, Peygamber Efendimizin (s.a.v) ‘İnsanlar dünyada rüyadadır, ölünce uyanacaktır’ hadisi şerifini hatırlatıyor. Müslüman’ca bir duruşun öncelendiği örneklemeler de bize dersler veriliyor. Dünya nöbetini tutup hoş bir seda bırakarak baki aleme revan olma ana fikri taşınıyor.

İlkay Coşkun
Aralık 2019