ZALPA'DAN BAFRA'YA.(5)..

• 21 Mart 2016 Pazartesi 12:42:06

Muharrem Ceylan..
Araştırmacı-Yazar..
[email protected]

Bafra da Arkeolojik alanlarda küçük bir araştırma yapanlar şunu hamen gözlemlerler...Hitit,FRİG VE ROMA keramiği bol miktarda höyüklerde göze çarpar...Bu da bu üç medeniyetin yörede yoğun bir şekilde iskanının
ifadesidir...
TEPENDELİĞİ olarak bölge insanının isimlendirdiği mıntıkada arkeolojik objelerin bulunduğunun
söylenmesi beni oldukça heyecanlandırmıştı..
Samsun bürokrasisinden ilgili zevatla yöreye yaptığımız keşif gezisi
yöre tarihi ile ilgili çok yeni ufuklar açtı meraklılarına...

İkiyüzseksen küsür antik merdivenin bulunduğu alan kimi uzmanlara göre bir kale,kimilerine göre de kült alanıydı...

Amasyalı Strabon meşhurCoğrafika isimli eserinde SAGYLİON KALESİ civarı olarak belirlediği mekan;bana göre bir Frig Kült Merkezi idi..
Çünkü gaga şeklinde uzayan iki dağın birinde Kibelenin konulduğu bir niş ve merdivenle çıkılan dağ da da bir kaç tane de antik taht bulunmaktaydı...
Mekan FRİGLERE AİT; KİBELE KUTSAL ALANI OLABİLİRDİ...

Tependeliği kırsalında bulunan flora,gezi heyetinde bulunan birkaç hekim tarafından farkedilince eski çağların
açık hava eczanesi olduğu da anlaşıldı kült alanının...
Bu alan Bafraya 60 km uzaklıkta Başaran Mahallesinde bulunmaktaydı...

Frigler Anadolu da;Hititlerden sonra en büyük devlet olan Frigya nın asil halkı idi...
Federasyon şeklinde oluşturdukları bölge devletlerinin konfederasyonu olan Eskişehir civarındaki bu kofederasyon FRİGYA idi... Yazılıkaya civarı....

Karadenizdeki federasyonunun uzantılarıda kanaaatimce:Samsundaki Akalan Kalesi,Tependeliği Mevkiinde ki
Frig Uygarlığı Kült Alanı,doğal Liman olan Asarkale (MÖ 1000-700 ARASI) YÖREDEKİ GÜÇLÜ BİR FRİG
MEDENİYETİNİ ADETA HAYKIRMAKTA.....
ASARKALE KARŞISINDA BULUNAN KAPIKAYA DA,BU MEDENİYETİN EN BELİRGİN DAMGASI KANAATİMCE.....
Çünkü Frigler geometrik şekilleri çok kullanan bir uygarlıktır Anadoluda...

İkinci Tependelik araştırma gezimizde,heyeti bilimsel olarak güçlendirmiştik..
Yanımıza Samsun Amisos Araştırmacılarından,İstanbul Üniversitesi akademisyenlerinden Sn.Sümer Atasoy u da almıştık..
Hoca bir önceki gezide merdivenlerin bittiği dağın zirvesindeki yere kale kapısının izleri olarak niteleyen gurubun yüzüne bakarak:’Burası kült alanı bu oyuntu da sunak,kurbanlar burada kesiliyordu dini törenlerde.’deyince Tependeliğin kale olduğu tezi çürümüş oldu...
Kibele Kutsal Alanı görüşüne ise ihtiyatlı yaklaştı Sümer Hoca...

Ben bütün bu olanları Önder Hocama anlatacağımı heyecanla söyleyince;Samsun Müze heyeti defalarca hocaya bu arkeolojik alanı anlattık hiç ilgilenmediğini ifade etmelerine karşılık..Üstüne basa basa yine de anlatacağımı belirttim.....

Kazı Evinde hocamı bir çay sohbetinde yakaladım ve hararetle düşüncelerimi belirttim..Özellikle Strabonun
tesbitleri hocamı etkilemişti..Pazara beni al mutlaka orayı görmek istiyorum deyince..Arazi aracı ile kuzey taraftan derelerin içinden dolaşarak Önder Hocamı Tependeliğe kadar neredeyse yürümeden ulaştırdım...

Samsun Müzesinden İdarecilerinde bulunduğu keşif gezisinde,hocam çok mutlu olmuştu...Kibelenin koyulduğu nişi,dağdaki tahtları teker teker ona da gösterdim...
’Hocam buraya KİBELE KUTSAL ALANI DİYEBİLİRMİYİZ..?’
SORUSUNA SUSTU VE GÜLDÜ...
KAZI TEKLİFİME DE..
-Emekliliğime çok az bir zaman var..
Neden seni daha önce tanımamışım...

STRABON dikkatlice okunursa yazdığı Antik Anadolu Coğrafyasında Tependeliği mıntıkasını SAGYLİON KALESİ
VE ASİLERİN BARINMA YERİ OLAN SU SARNIÇLARININ BULUNDUĞU BİR YER OLARAK BELİRTİYOR MINTIKAYI..
Romalı General Pompeus Asilerin yaşam alanlarını imha etmek için antik merdivenleri kayalarla doldurduğunu söylüyor ve o kayaların büyük bir bölümü bu gün bile antik merdivenlerin üzerinde...
Gaga şeklindeki iki dağ;bütün heybeti ile,FRİG Medeniyetinin Karadeniz kıyılarındaki bir damgası olarak duruyor insanlığın karşısında...

Bir gün Ofisimde oturuyorum bir tanıdık masamın üzerihe ilginç bir taş koydu..Üzerinde uzun ve kısa çizgilerden oluşan bir şekil dizini vardı..Bulduğu yerde Gazibeyli Köyü civarıydı...Müze yetkililerine gösterdim bir anlam veremediler..Envanterime kayıt edip etmemeyi sordum..Tereddütte kaldılar...Kendilerine bu çizgiler bana İran bayrağındaki kısa uzun çizgileri anlatıyor..Bu taşta Anadoluyu MÖ 6.yy hakimiyeti altına almış Perslerin uzantısı
olmasın...? Taşı envanterime kaydettik..Uzmanını Bafra Arkeoloji Müzesinde bekliyor...

Yine Antik Tarihçilerden öğreniyoruz ki Bölgede Perslilere ait GAZALON yani ’Ceylanlar Kenti’ bulunmakta..Anadoluda belli bir süre hakimiyet kuran bu uygarlık özellikle kentlerini Kuşların yoğun olduğu yerlere yaptıkları bir gerçektir...

İsterseniz şimdi sözü Strabona verelim,o bölgeyi anlatsın...

’HALYS(Kızılırmak)AĞZINDAN SONRA GAZELONİTİS (Sarıçevre-KIZKAYASI arasıI Bölge) GELİR,SAREMENEYE (Ondokuzmayıs ilçesinin göller yöresi) KADAR UZANIR..BURASI VERİMLİ BİR YER OLUP HER YANI DÜZDÜR VE HER ŞEY YETİŞİR..BURADA YUMUŞAK YÜNLÜ HAYVAN SÜRÜLERİNİN BOLLUĞU NEDENİYLE OLUŞMUŞ BİR KOYUN YÜNÜ ENDÜSTRİSİ DE VARDIR...BU TÜR HAYVANLARA KAPPADOKİA VE PONTUS TA ÇOK AZ RASTLANIR...BU ÜLKEDE AYRICA,BAŞKA YERLERDE ÇOK AZ OLAN CEYLAN BULUNUR...BU ÜLKENİN BİR KISMI AMİSOSLULAR (Samsun) TARAFINDAN İŞGAL EDİLMİŞTİR...’

Bölgenin her yerinden fışkıran pişmiş topraktan ağrışaklar;burada Roma Döneminde bulunan Dokuma Endüstrisinin en belirgin alametidir..

Yine Strabonun bize söylediği Pontus Krallarının yaşadıkları kentleri gözlemlemek Canik Dağlarının eteklerindeki Bafra Köylerinde mümkündür ..Ama buradaki yapılar yıkılıp imha edilmiş sütün ve sütün başlıkları köydeki tarla duvarlarının inşaasında kullanılmıştır..Bir kaç sütün ve sütün başlığı tarafımdan Bafra Arkeoloji Müzesine teslim edilmiştir....

Hititlerin tarih sahnesinden çkilmesinden sonra ÖZELLİKLE KIZILIRMAK AĞZI TABİİ LİMAN OLARAK KULLANILMIŞ, İYON DİLİNDE BİR ÇİÇEĞİN ADI OLAN BAFİROS BU KENTİN İSMİ OLMUŞTUR.ANTİK TARİHÇİLER ANLATIR Kİ;GEMİLERLE GELEN İYON SAVAŞÇILARI HALK,BAFİROS ÇİÇEKLERİ İLE KARŞILARLARMIŞ...BÖLGE BU DÖNEM DE
DE İKTİSADİ CAZİBESİNİ KORUMUŞTUR...(MÖ 1000-800...ARASI)

UNUTULMAMALIDIR Kİ ANTİK COĞRAFYACILAR BARTIN ÇAYINDAN KIZILIRMAĞA KADAR OLAN BÖLGEYİ PAFLAGONYA OLARAK İSİMLENDİRMİŞLERDİR...BÖLGENİN GÜNEY SINIRLARINI IŞIK,AYDOS VE ELDEN DAĞLARI OLUŞTURMAKTA,KUZEYİNİ DE TABİİ OLARAK KARADENİZ...

Paurae ismini Doğu Roma Metinlerin de görüyoruz.Ozellikle 10. ve 11.yy......

Değerli okuyucu Zalpadan Malazgirt öncesine kadar yolculuğumuz heyecanla sürdü..Şimdi Türk Akıncıların nal sesleri arasında;bu yöreyi gelecek yazımızda Bafra ya doğru inceleyelim...İnşaallah...