XVI. YÜZYILDA KÂHTA-GERGER KONAR GÖÇERLERİ

• 17 Ocak 2016 Pazar 18:44:37

MAZİYE YOLCULUKLAR – 93

Tahrir defterlerinde ve arşivlerde Kâhta - Gerger konargöçerleri birlikte anılmaktadır.
Yazımın başlığını onun için Kâhta - Gerger konargöçerleri olarak koydum.
Kâhta ve Gerger kazaları, konar göçerlerin en yoğun bulunduğu bir alandır.
Tahrirlerin yapıldığı yıllara göre konar göçerlerin nüfuslarını aşağıya alıyorum.
1519 yılında 5122 konar göçer nüfus görülmektedir.
1524 yılında 5988 konar göçer nüfus görülmektedir.
1536 yılında 11.063 konar göçer nüfus görülmektedir.
1540 yılında konar göçer nüfus kaydı yapılmamıştır.
1563 yılında 560 konargöçer nüfus görülmektedir.

Kâhta ve Gerger bölgesine gelen konargöçerlerin (Yörüklerin) kabile ve taife isimlerini aşağıya alıyorum.

I- RİŞVAN KABİLESİ
II- BEZİKİ KABİLESİ
III- OSMANLI VE OYRATLI YÖRÜKLERİ
IV- KÜHENGLİ TAİFESİ
V - ARABAN TAİFESİ

I - RİŞVAN KABİLESİ
Rişvan Kabilesi 1519 ve 1536 yıllarında Kâhta-Gerger bölgesinde görülmektedir. Bu kabilenin 10 cemaati bulunmaktadır. Bu cemaatler şunlardır:
1- Hacı Ömer Cemaati: Diğer bir ismi Kaytanlu olarak geçmektedir.
2- Hızır Sevrani Cemaati
3- Kellelü Cemaati
4- Çelikânlı Cemaati
5- Mülukânlı Cemaati
6- Mendübali Cemaati
7- Zerükânlı Cemaati
8- Boğracı (Boğrasa) Cemaati
9- Mansurgânlu Cemaati
10- Kârlu Cemaati

II- BEZİKİ KABİLESİ
Diğer göçerlere oranla oldukça kalabalık bir nüfusa sahiptir. Kendisine bağlı 13 cemaat bulunmaktadır.
1- Salarlı Cemaati
2- Nakibânlı Cemaati
3- Boylanlı Cemaati
4- Bolasanlı Cemaati
5- Reşi Cemaati
6- Kâvi Cemaati
7- Leyvanlı Cemaati
8- Gözi Cemaati
9- Çöpi (Çöpu, Cöbi) Cemaati
10- Kârlu Cemaati
11- Milli Cemaati
12- Azebanlu Cemaati
13- Küşne Cemaati

III- OSMANLI VE OYRATLI YÖRÜKLERİ
1519 yılında görülen bu konar göçerler 1524 ve 1536 yıllarındaki defterlerde görülmemekteler. Kendilerine bağlı dört bölüğü mevcuttur.
1- Kürekân,
2- Kösecelü,
3- Mehmed veled-i Nâsır,
4- Osmanlu bölükleridir.

IV- KÜHENGLİ TAİFESİ
1536 yılındaki defterlerde görülmektedir. Kendisine bağlı Ömerli Cemaati vardır.

V - ARABAN TAİFESİ
Dulkadirlü Türkmenlerine bağlı Maraş Yörüklerindendirler. 1563 yılında bu taifeye bağlı Alagözlü Cemaati Kâhta Kazası dâhilinde ve Kâhta’ya bağlı Turuş Nahiyesinde kışlamış oldukları kayıtlarda görülmektedir.

Konar göçerler (aşiretler) genellikle hayvancılıkla uğraşırlar. Yaşadıkları hayat tarzı yaylak ve kışlak arasında devamlı hareketi gerektirmiştir. Sürülerine ve hayvanlarına ot bulabilmek endişesiyle zamanlarının büyük kısmını değişik yerlerde geçirmek zorunda kalırlardı. Yaylak ve kışlak arası bazen çok uzun olabiliyordu. Kâhta’ya yaylamağa gelen bir aşiret, kışlamak için Suriye çöllerine kadar bir yolu gitmek zorunda kalabilirlerdi.

Konargöçerler sırasıyla boy (kabile), aşiret, cemaat, oymak, mahalle ve oba (hane) şeklinde bölümlere ayrılmıştır.

Kâhta ve Gerger’de konargöçerlerin en büyük birimi boylar, diğerleri de sırasıyla taifeler, kabileler, cemaatler, kethüdalar, oymaklar ve obalar (hane) şeklindedir. Her boyun idari işlerini yürüten Boybeyi (bey) ismi verilen bir kişi bulunurmuş.

Kâhta’ya gelen konargöçerler hakkında yapılacak araştırmalarla daha detaylı bilgilere sahip olabiliriz.

Bu yazımda amacım, XVI. Yüzyılda Kâhta’ya gelen giden konargöçerler hakkında kısaca bilgi vermektir.

Doğduğumuz topraklarda dün yaşananların, bu gün ki yaşamımıza nasıl bir etkisi olmuştur?

Bu konargöçerlerden sonra ki yıllarda bölgemize, Kâhta’mıza yerleşenler olmuş mudur? Bunlar kimlerdir?
Geniş çaplı araştırmalar yapılmalıdır.
1800 yılları içinde önemli olayların olduğunu biliyoruz.
I. Dünya Savaşı döneminde, Cumhuriyet’in kuruluşundan sonra toprak sahipleri değişmiştir.
Toprağa sahip olmak için kanlı çatışmalar olduğunu biliyoruz.
Araştırmalarla birçok sorunun cevabını bulabiliriz.
Kâhta’mızın tarihi yazılmalıdır.