HAMZA EFENDİ RİSALESİ OSMANLICADAN TÜRKÇEYE TERCÜME

• 13 Nisan 2015 Pazartesi 09:56:10

HAMZA EFENDİ RİSALESİ OSMANLICADAN LATİN HARFLERİNE TERCÜME
Not: Bu tercüme 1997 yılında lise 2.inci sınıfa giderken babamın eski osmanlıca el yazması 250 senelik bir kitabı tercüme etmeye başladım 12 sayfa çevirdikten sonra ara verdim ve sonra kitap kayboldu. kitabın dili ağır bir osmanlıcadır ve kendi tarihinde konuşulan dili temsil etmektedir.Hatırladığım kadarıyla Hicri 1215 de yazılmıştır

iyi okumalar
Gayret bizden Tevfik ve inayet Allahtandır.

Hamdu sena olsun ol azimüşşan alemleri yoktan var edib her nesne-i mümkün olan kemalına eriştirdi.Hususa nev-i bir insana bilmediği nesneyi bildirdi ve iki cihanda sebebi felah olan ilmi fıkhı talim eyleyip ahkamı şeriatı aşikar kıldı. ve dahi salat ve selam ol seyyidül evveline vel ahirin nebiyyi zişanınüzerine olsun ki o göklerde Ahmet yerlerde Muhammed ismi şerifi yad olub hetemen nebiyyin ol muallimi şeriatı garrası kıyamete değin ikame olunmakla şerifi zahir olmuştur. ve onun al ve ashabı ve sair ümmeti üzerine olsun ki sünneti seniyesini temessük ile şerfiyab olmuştur. bundan sağabul sultan Muhammed çe dersiam tarikatça emir demekle maruf şeyh Mustafa yed-i hamza efendi merhumun büyük ve şera risalesinde şerh ve tercümeye muhtaç olan mahallini beyan ile üzerine şerh olmak üzere ve mümkün olan mürettebesince faide katmak üzere talibten ziyade rağbet sebebiyle maksuda şari oldu itminanine müyesser olduk...................................................................................
sayfa1
Allahü zül celal itminanine müyesser ede amin bi hürmeti seyyyidül mürselin.
İmdi malum oldu ki cümle kitapları nesh edici kitab-ı kerim muvafaktan ötürü ve akil sahiplerinim hayırlısı Muhammed a.s. iktifadan ötürü ve meşayıh ve ashaba iktifadan ötürü hamza efendi merhum risalesini Vehhab olan bari tealanın ismi şerifi ile başladı ve besmele
manası rahman ve rahim olan Allah azimüşşanın ismi şerifi ile teberrük (Uğur sayıcı) olduğum halde bu risaleyi telif ederim demektir. Rahman ve rahim mübalağası ile çok esirgeyici ve acıyandır. Neam (evet) hakiki manasıdır lakin Rahman en çok en çok bari teala istimal olunur. Rahim gayri de dahi dahi istimal olunur. yahud rahman onun içün Rahim olundi. ve nimetlerinden her fert hariç kılmadı. Rahman dünyada müminleri ve kafirleri esirgeyici demektir.
İbni Mübarek derki: Rahman oldur ki ondan sual olunmaz Rahim oldurki sual olunması ile gazap eder ulemadan menkul derki bari tealanın üçbin ismi şerifi vardır binini en çok melekler binini dahi ancak enbiya a.s. bilir
sayfa2
üçyüzü Tevratta üçyüzü zeburda üçyüzü incilde doksan dokuzu Kuran dadır. birisi ancak bari tealanın kendisi için............................. etmiştir.Bu üçbin ismi şerifin mana-i latifesi besmele-i şerifte mündemiçtir.İmdi herkim besmele-i şerifi okurkene ol kişi bari tealanın cümle esması ile zikretmiş olur Besmele-i şerif hakkında fazla kayıt çoktur. Cümleden beri budur ki İsa A.s. gördü ki azap melekleri ol meyyite ederler. sonra yine ol kabre uğradı gördüki rahmet melekleri nurdan tabaklar ile gelmişler. Bundan taaccüb (şaşırmak) edip sonra namaz kılıp dua eyledi. ve bari tealaya bundan sual eyledi. Bari teala vahy edip ol sahibul kabir asi idi azıyordu. mecusi idi lakin hatunu gebe idi doğurdu kadının sonra oğlu çok hocaya varıp besmele okudu o kulumdan istihya (haya etmek) ile muamele edip veledi yeryüzünde ismi şerifimi zikrederken babasına yer altında azap etmeyi uygun görmeyip azabını refah eyleyip rahmetimi ihsan eyledim buyurdu. sayfa 3
Bari teala cümlemizi bu nimat ve kerameti ihsan ede amin
ve dahi ibni Abbas da rivayet ederki bir muallim talim edip sabi dahi besmele derse cehennem den halas için dört berat yazılır. sabiye, anne babası için ve hocası için ziyade tafsil murad eden tefsiri kebire müracaat etsin
Bundan sonra malum olaki şerif ve şan sahibi biramen bedel oldukda besmele ile yahud hamdele ile bedel olunmazsa emri mübarek olmaz. mefhumu ifade eder hadisi şerifi amelden ötürü ve besmeleden mukaddim zikr olan nüktelerden ötürü evvelen besmele ile saniyen hamdele ile ibtida edip Elhamdülillah der manası bari tealanın azil ve mahud yine kendine mahsustur yahut düstelenin hamdi yahud cümle hamdler hakikat hamd Allah tealaya mahsustur kitabı kerimi iktida ve sünneti şerifi iktida .................................. bari teala mutlaka hamd muthak hamd der neam öyleysini gerekse bu manayı işaret edip elhamdulillah der elhamdu haliki yada lirrazıkı demedi zatıyla istikakına işaret edip salavata dahi istikakını beyan kastedip ondan beyyanı helal haram dedi.
sayfa 5
Manası öyle Allah ki helal ve haramı beyan eyledi demektir. Yani bazı helali ve haramı kuranı kerim ile ve bazısını vahy ile natık eyleyen nebiyyi mükerremin hadisi ile aşikar kıldı. helal o durki ona istimal ile akab olmaya. haram o durki onun hakkında şeriattan nehy sadır ola ve ona muarız bir delil olmaya. hakim oldurki bari tealanın rızasu için yahud havf (korku) içün terk olunsa ecir ve sevap ola ve kast ile irtikap olunsa akab ola yani aff olunmazsa ve haram muttefekun aleyh ise istihlal (helal saymak) kafir olur. Eğer haram da ihtilaf varsa istihlal de küfr lazım gelmez. tafsili Kühsetani sağırda mezkurdur.
malum olaki peygamber a.s. göndermeden ve kitapları inmesinden murad helal ve haramın beyanındandır. bu beyanda ulu nimetler ve sayılmaz menfaatler vardır ve beyanlar ve beyanlar terk olunmakta mazuratlar (zararlar) var eder teemmül ile zahir olursa bu manayı Hamza efendi Merhum (şöyle açıkladı): neam (evet) cezaya dalalet eden sefahat faaliyet arasında helal helal ve haramı beyan eyledi deyu bari tealayı vasf eyledi. ve bu risaleden maksud helal ve haramı beyan etmek olduğuna işaret edip manada zikr olunan beraat istihlal nüktesine riayet eyledi.
sayfa 6
ve ceale (yarattı) talim ve tuallim kemalr olan öyle Allah ki gayra ilim öğretmeyi gayrıdan ilim öğrenmeyi halıkın kemale kıldı çok kelamdan zahir olan budurki bundan murat helal ve haramdan muteallık olan mesaili şerrayyı talim ve tuallimdir yoksa mutlak değildir. zira onca ilim vardır ki ol ilim kemalden adde olunmamıştır. Hasılı kelam Akaid-i diniyyeden ve ilmi halden farzı ayna ve farzı kifayeye ve vacibe ve vacibi kifayeye ve sünneti ayn ve sünneti kifayeye ve mendubun ileyh olan ilimler öğretmeyi ve öğrenmeyi kemali sebep kıldı demektir. mesela ilmi hal farzdır. ilmi itikad ve ilmi ahlak ve namaz ve abdest ve gusul ve teyemmüm ve oruç ilmi cümle mükellefe lazımdır. ve zekat ve hacc ve fıtır ilmi zenginler ve ilmi buyuğ tacirlere lazımdır. ve her muamelede olan kimse haramdan sakınmak için ilmi mesel lazımdır. ve hasılı ilim malumatıdır. emri bil maruf ve nehyi anil münker dahi bu müminler üzerinedir. lakin ilmi kifaye itikad ehli sünnet ilmi dahi ilmihaldendir amma gayrın haline taalluk eder.
sayfa 7
İlmi farzı kifayedir ilmi fıkhın küllüsü ve ilmi tefsir ve ilmi hadis ve usulu fıkıh ve usulu hadis ve ilmi kuran gibi vesair ülümü arabiyat içün dahi fazilet vardır. ilmi hali talimden sonra ve nice ilimler vardır ki mertebesine göre mezmum (yerilmiş) dur. Nitekim kitabı fıkhıyyede beyan olunmuştur. ve dahi ziyade tafsil murad eden Hamza efendi risalesinin üzerine olan haşiyemize Müracaat edebilir. vesselatü vesselamu ala men ve dahi salat ve selam şol zatı mükerrem ve vucudu mufehhem olsun ki zatı hukema hakimi azim verildi yani nubuvveti ya faslı husumet ya hikmeti şeriyye verildi ve hilme dahi hilmi azim verildi. yani teenni ve temaninet ve kemal mertebeye işlak verildi. ve fil kelami mecide dahi dahi öyle zatı mükerrem ki maa kerem dünyevi ve uhrevi mütezammen olan celalet ve şan sahibi kuranı kerim de emin olundu biddua bi rabbi zidni ilmen ve fehmen rabbi zidni ilmen deyup niyaz etmekte yine bari tealanın surei taha resulullah aleyhi selama hitap edup bana ilmi ziyade eyle ilmimi arttır bundan ilmin ziyade bundan ilmin ziyade olmasını rica eyle öylesini maksadına ulaştıran ilimdir diye emir eyledi. bundan tevazu işarettir
sayfa 8
Ve dahi ulemayı ihata etmek Allahu tealadan gayrısının mümtena olduğuna delalet eder.Nitekim Tefsiri Kuvaşide mezkurdur. Ve dahi Peygamber a.s. bir nesneden talib ziyade olunmadı illa ilimden emrolundu. Bu dahi ilimin faziletindendir.Nitekim Tefsiri Medarinde ve yine burada mezkurdur.Bundan sonra malum ola ki ilmi şerifin şerefine ve ilmin faziletine ve talebelerin mertebelerine dalalet eden ayet ve habere ise rağbet çoktur ve meşhurdur. bir mertebenin beyanından müstağnidir. ve bu dahi malum ola ki Bari tealaya nisbet ile selavat rahmettir meleklere nisbetle istiğfardır. bize nisbetle dua dır. selam iki cihanda selamet manasındadır. İbni hacer derki salavat peygamber aleyhi selama ziyade rahmettir. gayrılara mutlak rahmettir. nihayeden ve gayrıdan menkuldur ki: Kuldan selavat cenabı resul aleyhi selam içün dünyada ve ahirette tazim talep etmektir. Allahümme salli ala Muhammedin demenin manası dünyada zikrini ali kılmağ ile ve davetini izhar eyle ve kıyamete değin şeriatını ibka ile ahirette dahi şefaatını şol edüp ecir ve sevabını kat kat kılmağ ile ya Allahımız Muhammed aleyhi selama tazim eyle demektir.Musannif merhum Yalanız salavat ile iktifa eylese caizdir. Lakin sallu aleyhi vesellimu teslime nassa kerimen zahirine riayetten ötürü selamı dahi ibarede yazdı.
sayfa9

Ve bizzat peygamber aleyhi selama salat ve selam edup ve her kelamını anda benim üzerime salat ile bedel olunması ol kelamı her bereketine keskedir. Hadisi şerif ile amelden sonra benim üzerime salat ettiklerinde tamim eden yani al ve ashabım üzerine dahi salat edin Hadisi şerifi ile dahi amel edup ve ala alihi ve sahbihi dedi.Manası salat ve selam ol zatı mükerremin al ve ashabı üzerine olsun demektir. "elllezine seleku imseleke fi tebliği lil ahkam" (bu ibare arapçadır) Öyle ashab ki ahkamı şeriyyeye ümmet olmuştur. Onun meslekine seluk eyle yer şefaat memdu halleri çok iken böylece vasf eyledi. semalara tebliği ahkamı tergib edup haşr ilmi eylemenin kemal faziletini beyan içündur. ve mefhum talim makamı tuallimden ali olup ilminin verese-i enbiya olmalarını bildirmek içindür. Al den murad bu makamda Ali ve Cafer ve Akil ve Abbas ve bunlarki ola diyedir. Bunlar nisbet cehdinden al diyenelere ehli takva cehdinden al dinlediği gibi, ziyade tafsil murad eden İbni Hacer şerhinde Ali Kari Muhtasar ve vakaya şerhinde Kuhsatani ve gayrıların kelamına nazar eylesin. Ashabtan murad peygamber aleyhi selamın şerifi sohbetle müşerref olmuş mü’minler demektir.
Sayfa 10
Bir Lahzada olursa amme-i muhaddisin kavli budur. Bazılarının tabiri budurki peygamber aleyhi selamı göre yahud peygamber aleyhi selam onu göre yani bu iki surette de ol kimse mü’min ola ve mü’min olduğu halde vefat ede ol kimse sahabedendir. "ve alamen iktifa esarehum men-i kıyameti" (bu ibare arapçadır) tabiinden ve tabayı tabiinden kıyamet gününe varıncaya kadar Al ve ashabın eserine iktifa edup yani onların izinden kidup akaide ve amelde tabi olan mü’minlerin üzerine dahi olsun. Salat ve selama tabi ol kimse sahabeye erişe ve görüşe Hasan-ı Basri ve ibni seyrani ve said ibni musab ve üveys el karani ve Tevarasi yemani ve ibrahim neca-i ve imamımız İmam-ı Azam vesairler gibi teba-i tabiin oldurki Sahabe-i Kiramı görenleri gören Kurane ve selaseden Murad bu kulda onlardandır ila yevmi kıyamet değin bundan murad cümle mü’minlerdir. Allah azimüşşan cümlemizi ehli saadet olan mü’minler zümresine dahil eyleye.Emma Bağd (bundan sonra)üzerimize layıkı olan besmele hamdele ve salvele ile tusalliden sonra her insana yani erlerden ve avratlardan Mükellef olan her mü’mine ilmi halini bilmek yani tahsil edup öğrenmek maksadınca ol ilmin mucibince amel etmek lazımdır. bunda lazımdan murad farzı vacibi ve sünneti ve mendubu şamil olan lazımdır
sayfa 11
Meğer ilmi halden Murad dinde ibadet olan Abdest Namaz oruç vesair şeriatten ve ömrü meğaişede sıhhat ve fesad bilinecek ve haramdan kaçınacak mertebesi ilmi ol bu surette ilmi hal farz ve vacibtir. ve bu manada Kitap ve sünnet delilleri çoktur. Tafsil Bostanul Arifinde ve fethul ilimde ve talimul mutaallimde ve gayrılarında mezkurdur. ilimden dahi maksad çünki ilimdir. amellerde dahi farz ve vacipdir bu zikri olan Kelam ilmihale tergibdir. bundan sonra gelen sebeb-i telif işarettir. ve dahi itikad babında yani kalb ve anın üzerine bağlanacak akaid ve ehli sünneti beyan babında ve ibadet babında yani rabbi tealayı tazime hevayünnefsine halif üzerine işlenen ibadeti kalbiyeyi ve ibadeti bedeniyyeyi ve ibadeti maliye babında lisanı terk üzere nice yani çok risale telif edilmiştir. Yani münasebetle bir ala sizler için bir yere cem olmuştur.Hususan cümle risaleler arasında burssevi Muhammed efendi r.a. vasiini cem ettuk. risalesi afakta şöhret bulmuştur itikatta yani ehli sünnet itikatlarını beyanını ve ibadeti dahi zikr olan vech üzere üç dört türlü ibadat ki beyanını cem olup avam hususa yani cahile ve alimden nice kimseler anın ile yani ol risale ile mentuf olunmuştur.,
sayfa 12