Web Zaman Damgası

DEME (DEYİŞ):

Tekke edebiyatı şairleri, yalın bir dille, hece ölçüsüyle ya da aruzun heceye yakın yalın kalıplarıyla yazdığı şiirlerdir. Tekke şiirinin genel adı, özel bestelerle okunan ve tarikatlara göre değişik isimlerle anılan ilahilerdir. Nazım birimi dörtlüktür; ama gazel biçimde yazılmış ilahiler de vardır. Bu edebiyatın düzyazı biçimini ise evliya menkıbeleri, efsaneler, masallar, fıkralar ve tarikat büyüklerinin yaşamlarını konu alan yapıtlar oluşturur. Deme ve deyişler, Aşık edebiyatında ki Semai koşmalarına benzer.

Genelde 8'li hece ölçüsü ile 4+4 kalıbıyla yazılır. Telmih, tenasüp, tezat mübalağa gibi sanatlar sıkça kullanılır. Masiva yani Allah dışındakileri önemsememe söz konusudur. İlahilerin mevlidlerde bir ezgi ile söylenmesinin sebebi; hece ölçüsü, kafiye şeması ve ahenk unsurlarıdır.

TELMİH : 1. Anlatılmak istenen şeyi söz arasında imalı olarak belli etme, açıkça söylememe. 2. ed. Bir dizede veya beyitte bilinen bir olay, bir atasözü, fıkra vb.ni hatırlatma sanatı, anıştırma.

TENASÜP : 1. Birbirine uyma, yakışma, aralarında uygunluk bulunma, oran, orantı. 2. ed. Birbirleriyle ilgili söz veya kavramların dizelerde toplanması sanatı.

TEZAT : . Karşıtlık, karşıt olma, zıtlık, çelişki, kontrast, antagonizma. 2. ed. Anlatımda birbirine karşıt iki sözü yan yana kullanma.

MÜBALAĞA : Mübalağa (Abartma) : Sözün etkisini güçlendirmek için bir şeyi olduğundan daha çok ya da olduğundan daha az göstermektir.

ALA GÖZLÜ NAZLI PİRİM

Ala Gözlü Nazlı Pirim
Gönül Senin Pervendedir
Ben Severim Sen Kaçarsın
İman Senin Nerendedir
Sultanim Ali Lokmanım Ali
Rehberim Ali Yetiş ya Ali
Derviş alim der Övdüğüm
Aşkın Hayalin Kurduğum
Suç Benim Değil Sevdiğim
Sana Meyil Verendedir
Sultanim Ali Lokmanım Ali
Rehberim Ali Yetiş ya Ali

-Hozatlı Ahmet Dede-

BU DA, AŞIK LÜZUMSUZ’DAN BİR DEYİŞ

Doğusundan, batısından
Siriderya, ötesinden
Oğuzumun, gür sesinden
Türk elinden geliyorum

Muhammed’e, akar sevi
Hocamdır, Ahmet Yesevi

Ahi Evran, Ede balı
Saru Saltuk, Bektaş Veli
Mevlana, Yunus’un yolu
Türk dilinden, geliyorum

Bu mescitler, kimin evi
Hocamdır, Ahmet Yesevi

Lüzumsuzum, Dünya fani
Hani tahtlar, taçlar hani
Kabe oldu, her dem yönü
Türk gülünden geliyorum

Yendim nefis denen devi
Hocamdır, Ahmet Yesevi

Sadık DAĞDEVİREN
Aşık LÜZUMSUZ