Isparta, Sütçüler, Adada antik kenti
Nisan 16th, 2010 tarihli gezi yazısı | 2.589 kişi okudu!

adada.şehrin amblemi. 150x150 Isparta, Sütçüler, Adada antik kenti

Savaşın ve dinin merkezi. Adada antik kenti: Türkiye’de ayakta kalan antik kentler içinde, hemen hemen en önemlilerinden biri olmasına rağmen, burası hala görmezlikten geliniyor. Özellikle: antik şehrin tam ortasından yol geçirilmesi, inanılacak gibi değil. Buraya gittiğinizde göreceğiniz kalıntılar o kadar muhteşem ki, sanki daha yeni yapılmış gibi, dimdik ayakta durmaya çalışıyorlar.

adada.genel .en başa 150x150 Isparta, Sütçüler, Adada antik kenti

YERİ:

Isparta, Sütçüler ilçesine bağlı, Sağrak köyü yakınındadır. Isparta’nın ve Kovada Gölünün güneydoğusunda bulunan antik kent: Eğirdir’den sonra Sütçüler’e uzanan asfalt yoldan, 50 km. gidildikten sonra ulaşılır.

Ayrıca: Isparta’yı, Antalya’ya bağlayan yeni Aksu yolundaki Kovada-Eğirdir ayırımından, Adada şehrine ulaşmak mümkün. Ancak: bu yolun bir kısmı daha tamamlanmamış durumda.

adada.genel .3 Isparta, Sütçüler, Adada antik kenti

GENEL:

Pisidia bölgesi şehirlerinden biridir. MÖ.7000 yıllarından itibaren, Anadolu’da önemli bir kültür bölgesi olarak öne çıkmıştır.

Çevresi: çam ve ardıç ağaçlarıyla kaplı tepelerle sarılmış. Bölgenin değil, Anadolu’nun en sağlam kalabilmiş antik kentlerinden biridir. Bölge halkı: bu yöreyi, Karabavlu yaylası olarak isimlendirmiş.

Sütçüler ilçesinin eski adı olan “Baulo” ve “Karabaolu” veya “Karabavlu” adlarının ise “Aziz Paul” adından geldiği düşünülüyor. Çünkü: Aziz Paul: Perge bölgesinden, Antiokheia (Yalvaç) bölgesine geçerken: buradan geçmiş.

Adada şehrinin adı: Anadolu’nun eski yerli halkının dili olan “Luwice” yada Pisidce dilinden geldiği düşünülmektedir. Bunun yanında: Ada kök sözcüğünün “Uda/hisar/kale” sözcüklerinin birleşiminden türemiş olduğu başka bir varsayımdır. Ünlü coğrafya bilgini Strabon’a göre: kentin ismi, ilk olarak: MÖ.1.yüzyılda, Artemidoros tarafından anılır. Hierokles ise, kent ismini “Odada” olarak yazar.

Adada kentinde bilinen ilk sikke: MÖ.1.yüzyılda basılmıştır. Bu sikkelerin: bir yüzünde boğa başı (Bukranion), diğer yüzünde ise geometrik merkezli, üç başak (triskeles) kabartması bulunur. Bu kabartma: güç simgesidir. Aynı kabartmanın işlendiği bir taş: Batık kentte bulunmaktadır. Kentin, Romalıların egemenliğine geçmesinden sonra basılan paralarda ise: bir yüzünde, o dönemin imparatorluğunun başı, diğer yüzünde ise Zeus, Athena ya da aslan postu sarınmış Herakles başı kabartmaları görülür.

Roma döneminde: kentlerin bir imparator tapınağına sahip olması ve ona bekçilik yapması “Neokoros ünvanı” olarak tanımlanıyordu. Adada şehri, bu şerefe layık görülen ender kentlerden biridir.

adada.genel .1 150x150 Isparta, Sütçüler, Adada antik kenti

ŞEHRİN HİKAYESİ:

Adada şehrinin adı, ilk kez MÖ.1.yüzyıl yazarlarından, Artemidoros tarafından verilmiştir. Ünlü coğrafya bilgini Strabon, Ptolemaios ve Bizans tarihçesi Hierokles’in yazılarında görülür.

Ancak kentin tarih sahnesine çıkışı: Termessos şehrinde bulunan bir antlaşma metnidir. Bu metin: MÖ.2.yüzyıla tarihlenmektedir. Bölgenin önemli kentlerinden olan: Termessos şehri ile, Adada arasındaki bu dostluk antlaşması; bazı araştırmacılara göre, bu iki kent arasında, ortak düşmanları olan “Selge” kentine karşı yapılmıştır. Kent: Termessos kenti için, paralı asker temin etmektedir.

Adada ve Termessos şehirleri: dışta Selge ve içte demokrasi düşmanlarına karşı yardımlaşmak için bu anlaşmayı kabul etmişlerdir. Antlaşmanın tarafları: karşılıklı olarak, herhangi bir saldırı veya demokrasiyi yıkma girişimine karşı birbirlerinin yardımlarına koşmayı taahhüt ederler. Sonuçta, bu antlaşma: hem Termessos ve hem de Adada şehri için, büyük önem taşır. Bu sayede: iki kentin, idari açıdan demokratik bir yapıya kavuştuğu ve şehir devleti (polis) benzeri bir statü kazandıkları görülmektedir.

Bu antlaşmanın bir diğer özelliği de: bu iki kent halkı arasındaki kan bağı bulunmasıdır. MÖ.133 yılında, Bergama krallığının dağılması ve topraklarının Romalılara kalmasından sonra: Pisidia kentlerinin çoğunluğu, bölgede, bağımsızlıklarını devam ettirmişlerdir.

Adada şehrinin ilk sikkeleri, bu dönemde basılmıştır. Yapı faaliyetleri ise: MS.212 yılında çıkarılan bir kanunla, İmparatorluk toprakları üzerinde yaşayan herkese “Roma Vatandaşlık Hakkı” verilmesi sonucu: hız kazanmış, ancak, MS.3.yüzyılda bu hızını kaybetmiştir.

Ünlü coğrafya bilgisi Strabon’a göre: dağlarda yaşayan Pisidialılar, komşuları olan Kilikyalılar gibi, tiranlar tarafından yönetilen, ayrı kabileler halinde yaşarlar ve korsanlık yaparlardı. Ancak, Pisidialıların en önemli özellikleri, bağımsızlıklarına düşkün ve savaşçı bir karektere sahip oluşlarıydı. Buna en iyi örnek, MÖ.333 yılında, Büyük İskender’e karşı ölümüne direnen “Sagalossos” halkıdır. Bu durum: Pisidialıların, geçim kaynaklarından birinin, askerlik olduğunu ortaya koyar.

Yine yazılı belgelere göre: Adada şehri, Antiokheia’nın Pisidia’daki yardımcı piskoposudur. Adada şehri: MS.325, 381, 451, 692 ve 787 yıllarında, çeşitli kentlerde toplanan, dini meclislere (konsil) temsilci göndermiştir. Bu şunu göstermektedir ki: Adada şehrindeki hayat, MS.9.yüzyıla kadar sürmüştür.

Bu arada: bir kısım Adadalı’nın: Büyük İskender’den sonrasi Helenistik kralların ordularında hizmet vermek amacıyla, anayurtlarından ayrılarak, gurbette paralı asker olarak çalışmışlar. Bunun kanıtı: Kıbrıs’ta ve Fenike’de bulunan, Adadalı askerlere ait mezar taşlarıdır.

Daha sonra: Türkler’in Anadoluda yayılmaya başlamaları sonucu: Pisidia bölgesinde, Selçuklu egemenliğine karşı direnişler olmuşsa da, III.Kılıç Arslan, 1203 yılında, Isparta’yı alarak, Uluborlu, Eğirdir ve Yalvaç’a; Türkmen Aşiretlerini yerleştirmişlerdir. Bölgede: daha sonra, Hamidoğulları Beyliği kurulmuş ve bu beylik de, 1390 ve 1422 yıllarında: Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Adada şehri: o günlerden bu yana, harabe olarak yaşamını sürdürmektedir. 1970 yılında, antik kentin içinden geçirilen “Yeniköy” yolu, ziyaretçilerin harabeye kolayca ulaşımını sağlamaktadır. Son yıllardaki turizm hareketlerine paralel olarak, Adada antik şehri kalıntıları, oldukça fazla sayıda ziyaretçi çekmektedir. Ancak: kenti tahrip ederek, içinden geçirilen yolun kaldırılması gerekli. Daha sonra ise, antik kentin çevresinin tel örgü ile kapatılıp, koruma altına alınması şart.

adada.genel .2 Isparta, Sütçüler, Adada antik kenti

GEZİLECEK YERLER:

Sağrak köyündeki Adada kalıntıları: Erikli tepe ile, Aktepe arasında yayılı bulunuyor. Kalıntılar arasında: en göze çarpanı: iç içe geçen Agora-Forum-Helenistik kule üçlüsü. Nekropol alanı ise, birçok antik kentin aksine pek zengin değil, birkaç kırık lahitten başka bir şey yok. Elbette, kırık lahitler, define avcıları tarafından parçalanmış lahitler.

adada.genel .7 150x100 Isparta, Sütçüler, Adada antik kenti

ANA CADDE:

Kent alanının geometrik eksenindedir. Büyük taşlarla döşelidir.

adada.genel .5 150x100 Isparta, Sütçüler, Adada antik kenti

AKROPOL VE HELLENİSTİK KULELER:

Kent düzlüğü ile vadi arasındaki bölümdeki kayalık alanda bulunuyor. Savunma amaçlı yapılmış. Çevresi: sur duvarları ve kuleler ile çevrili.

adada.genel .8.güzel 150x150 Isparta, Sütçüler, Adada antik kenti

AÇIK HAVA TOPLANTI YERİ:

Akropolisin batı kısmında bulunuyor. Burası: kentin halk meclisinin toplanıp, şehrin sorunlarını tartıştığı, açık hava toplantı yeri. 20 basamaklı ve yaklaşık: 1000 kişilik. Avlu kısmında: yerdeki taş döşemeler hala duruyor, bunları görebilirsiniz. Meydanın üstü: günümüzde sütunlar, kabartmalı ve yazıtlı taşlar, heykel kaideleri parçaları dolu.

Bu arada: antik kentin amblemi olduğu tahmin edilen “üç koşan bacak” kabartması bulunan taşı, mutlaka görmenizi öneriyorum.

adada.genel .10. 150x150 Isparta, Sütçüler, Adada antik kenti

ROMA FORUM VE BAZİLİKASI:

Toplantı yerinin önünde, sonradan yapılmış, kentin alışveriş ve idari merkezi olan forum ve bazilika var. Adada forumu: 32×45 metrelik bir alanı kapsıyor. Forum alanının tabanı düzgün taşlarla kaplı. Forumun ortasında: büyük bir sarnıç var. Batısında cadde, diğer iki yanında ise stoalar (sütunlu galeri) bulunuyor.

Forumun kuzeyinde: doğu-batı yönünde bir bazilika var.

adada.genel .9 150x150 Isparta, Sütçüler, Adada antik kenti

ANITSAL ÇEŞME:

Forumun güneydoğu kısmında: anıtsal bir çeşme bulunuyor.

BİZANS BAZİLİKASI:

Adada antik kentinin en büyük kilisesi. Vadinin batı kısmında. Kilise, burada eski bir yapının teras ve iç duvarlarından yararlanılarak, Bizans döneminde inşa edilmiştir.

ÇARŞI BİNASI VE YÖNETİCİ SARAYI:

Yoldan, şehir merkezine gittiğinizde, burada, yolun yan kısmında bir bina göze çarpıyor. Bu yapının bazı duvarları, hala dimdik ayakta. Bu yapı, muhtemelen şehir yöneticisinin sarayı.

adada.genel .11.güzel 150x150 Isparta, Sütçüler, Adada antik kenti

İMPARATORLAR VE APHRODİTE TAPINAĞI:

Son derece iyi durumdadır. Roma dönemine aittir.

İMPARATOR TRAİNUS TAPINAĞI:

Roma döneminden kalma ve son derece iyi durumdadır.

MEZAR ANITI:

Mausoleiom; ev görünüşünde anıtsal bir mezardır.

adada.tiyatro.1+ 150x150 Isparta, Sütçüler, Adada antik kenti

TİYATRO:

Kent düzlüğünün batısında, tepe yamacına inşa edilmiştir. Sahne binası ve orkestra kısmı, toprak altındadır. Cavea (seyircilerin oturma yerleri)’nın uçları, kısmen görülmektedir. Tiyatronun kapasitesi, yaklaşık 3000 kişidir. Roma tarzında yapımına başlanmış olan tiyatro, hiçbir zaman bitirilememiş. Oturma sıralarının, yanlızca 7 sırası tamamlandıktan sonra; toprağa gömülmüş. Sahne binası ise, hiçbir zaman yapılmamış. Bu tiyatro: Anadolu’daki antik tiyatrolar arasında: günümüze kadar en iyi korunmuş tiyatrolar arasında bulunuyor. İyi korunmuş olmasının nedeni, sanırım hiçbir zaman bitirilememiş olması ve o dönemlerde, yani eski çağlarda toprağa gömülmüş olması nedeniyle, sağlam kalabilmiş. Böylece: yapı, 2000 yıl boyunca, doğa tarafından deprem ve diğer tüm doğal koşullardan korunarak günümüze kadar gelebilmiştir. Uzun yıllar toprak altında kaldığından: diğer antik tiyatrolara nazaran açık renkli bir görüntüye sahiptir. Ancak ne var ki, kireç taşı beyazlığını korumuş olan bu taşların: bir süre sonra bu renklerinin bozulacağı kesin. Yani: koyu gri renklere bürüneceği kesin.

adada.genel .6 150x100 Isparta, Sütçüler, Adada antik kenti

İMPARATORLAR VE ZEUS-SERAPİS TAPINAĞI:

Basit, yuvarlak, Tholos planlı bir tapınaktır. Çevresinde: sütun sırası yoktur. Antik kentin içinden geçen Yeniköy yolu altında kalmıştır. Podiuma ait bloklar üzerinde bulunan yazıtta: “Tanrı İmparatorlar ve Baba kenti için, kentin dostu, İmparatorlar kültünün Başrahibi, kurucu kentin oğlu ve halk meclisine 4 kez seçilmiş olan Tlaomos oğlu Antiokhos, karısı Başrahibe Hoplan, kızı Anna ve oğulları, kentin dostları, Tlaomos ve Antiokhos ile beraber Aphrodite kült heykelini, tapınağı ve tapınağa ait süslemeleri ve kaplamaları adadılar ve diktiler” yazar.

Tapınak: MS.200-210 yıllarında yapılmıştır.

İMPARATOR TRAİANUS TAPINAĞI:

İon tarzında olan tapınak Prostlylos planlıdır. Ön cephesinde: 6 sütun var. Yan duvarlardan birisi: korniş seviyesine kadar sağlam kalmış. Diğer kısımları ise, yıkık. Kaynaklara göre: İmparator Traianus; MS.114 yılında, Pisidia kentlerini ziyaret etmiştir. Muhtemelen, tapınak bu ziyaret öncesinde yapılmış olmalıdır.

İMPARATORLAR TAPINAĞI:

İon tarzında olan tapınak, trostylos planlıdır. İkisi yanlarda, dördü önlerde olmak üzere, toplam 6 sütunu var. Yan duvarlar: saçaklık seviyesine kadar sağlam kalabilmiş. Arka alınlığın ise, ancak yarısı sağlam kalabilmiş durumdadır. Tapınağın önündeki sunak ve merdiven, toprak altındadır. Ön kısmında ise, tapınağa ait olduğu düşünülen Propylon (anıtsal giriş)’a ait izler görülüyor.

Sterret tarafından: 1888 yılında kopya edilen yazıtta “Tanrı-İmparatorların, iki kez rahipliğini yapmış olan kurucu kentin oğlu, Probusluk yapmış Nikomakhos’un oğlu Theodoros, bu tapınağı Tanrı-İmparatorlara ve kente, ksoanon ve heykelleriyle birlikte, kendi parasıyla yaptırdı ve adadı” yazıyor.

Bu tapınak da, Traianus Tapınağı gibi, MS.114 yılından önce yapılmış olmalıdır. Bu tapınağın en önemli özelliği: tam bitirilememiş olan tapınağın doğu duvarında, antik dönem taş ustalarının nasıl çalıştıklarını ve ince işçiliği hangi aşamalardan geçirekek yaptıklarını gösteren izlerin mevcut olmasıdır.

adada.genel .41 150x100 Isparta, Sütçüler, Adada antik kenti

KRAL YOLU :

Halk dilinde, kral yolu olarak adlandırılan, Anadolu’da eşi-benzeri olmayan, vadiden şehrin güneyine bağlanan bir antik yol. Bu yol: aşağıdan, dağın yamacına doğru kıvrılarak şehre ulaşıyor. Yolun yapımında: yontulmuş dev taşlar kullanılmış. Bu taşlar o kadar büyük ki, bazıları yolun genişliğinde. Üzerinden, binlerce yıl geçmesine rağmen, taşların birçoğu yerinden oynamadan, günümüze ulaşmış. Dev granit bloklardan oluşan antik yolun, yaklaşık 500 metrelik bölümü, çok iyi durumdadır.

Bu taşların bulunduğu yol üzerinde, bir zamanlar: insanlar, hayvanlar, askerler, yük taşıyanlar. Buraları gezerken, bu ortamı yaşamanız lazım.

HABER TANRISI HERMES VE AY TANRIÇASI SELENE KABARTMASI:

Burada: Dionysos ve Tykhe (Şans Tanrısı) adına: bir zamanlar, şölenler yapılıyormuş. Agorada: dört yanı bezeli bir yazıt var. Bu yazıtta: aşk falı bezenmiş, yılanlı sopası ile yol ve haber tanrısı Hermes, omuzlarında doğa boynuzlarıyla ay tanrıçası Selene kabartması var. Bunlar: diğer parçalarla birlikte, Isparta Müzesinde bulunuyor. Genellikle: arkeolojik alanlarda, bu tür kabartmalara rastlanılmıyor. Bu antik kentte; daha önce söylediğim gibi, kentin sembolü olarak değerlendirilen “üç ayak kabartması-triskeles ” figürü var. Bu isim: kentte, Zeus’a verilen bir isim. Çünkü: Zeus’a her kentte ayrı isim verilerek tapınılıyormuş.
pf button sq grn l Isparta, Sütçüler, Adada antik kenti

İlginizi Çekecek Diğer Yazı Başlıkları:

Antalya, Serik, Selge antik kenti Bu antik kent: yaşadığı dönemde, bölgenin en önemli kentlerinden biri...
Sivas, Altınyayla, Kuşaklı, Sarissa antik kenti Tarihin derinliklerinde, Hitit’lerin önemli şehirlerinden birinin kalıntılarını görmek isterseniz, işte...
Antalya, Kemer, Tekirova, Phaselis antik kenti Temmuz 2010 tarihinde, Antalya-Kemer arasındaki yolda ilerlerken; buraya ait tabelayı...
İzmir, Selçuk, Efes Antik Kenti ve Gezi Planı Antik kent’e girmeden önce, bu taşları nasıl üst üste koydular....
Isparta, Atabey Antik çağda, önemli bir yerleşim yeri. Ayrıca: Selçuklular döneminde,...

Etiketler:adada, adada antik kenti, adada antik kenti gezilecek yerler, aziz paul, baulo, İsparta, karabaolu, karabavlu, pisidia, sağrak, sağrak köyü, sütçüler


Alıntı:www.gezi-yorum.net/isparta-sutculer-adada-antik-kenti/

soyunurken çiçek çiçek
çoğalır mı yalnızlık,
rüzgârla dile gelirken zaman,
ıssız dağ başlarında
koynunda hatıraların
bastığı yere
çakılıp kalır mı insan?!



yaz sonu,
toprak örtmüş sevdaları
otlar kurumuş iyiden iyiye
mabetlerin köşelerinde
kutsanmış yalnızlığımı
çoban çırasıyla tutuşturdu
gözlerinde açan hüzün çiçekleri...



ortalıkta ne rahip var ne rahibe
kırık dökük her yan,
kimse uykusundan uyanmamış
binlerce yıl geçmiş aradan,
bir tek kavalıyla dertli çoban
bir de güneş seyreylemiş
kimsesizliğini bu kentin,
ad olurken sana bana; Ad/ada!



akşam alacalarında
çıngırak seslerine karışan
türküleriyle yazgısını uğurlamış,
depremlerle yalnızlık çökerken yüreğine
hem yanar hem donarsın;
sen Adada, üşüyen bir sarı çiçeksin
tutuş(turul)unca elinde bir çobanın
bir kış günü tenini ısıtıp geçeceksin...



psidyalı bu vahşi güzelin
mabetlerinin taşlarına
bir kez olsun sevgiyle dokun,
hatıran olsun dağ başlarında;
görünmeyen periler gibi
bakınıp duran güzellerin
beyaz teninde uçuşur
çiçekten çiçeğe uzanır ellerin...



bakma öyle ardımdan
dilsiz çocuklar gibi
bakma öyle, üzülürüm Adada
ya gel birlikte gidelim
ya tut ellerimi, ya da bir şey söyle
seviyorum de, öldürür beni
canım kaynar kanına
bir gül çalar kırmızı
çaresiz gönül hırsızı...





Şaban AKTAŞ
19.07.1997- Adada antik kenti
SÜTÇÜLER-ISPARTA

Foto: Sığırkuyruğu
Kuruyunca, çobanların yakarak ısındıkları, çoban çırası adı da verilen çiçek.