Kanuni Sultan
Süleyman Han devrinden
En önde gelen
Âlim ve bilginlerden
Karadeniz’in
Yemyeşil diyarından
Görülmeye değer
Tosya’nın civarından
Kadı Celal’in
Sevgili oğlu olup,
Koca Nişancı
Namıyla anılırdı.
*
Tosya’da doğan, Mustafa Çelebi
İlk tahsilini, burada yaptıktan
Rabbe kul olup, özenle taptıktan
Sonra yürürken, yedi üzüm, leblebi
…Dedi yiyeyim ki;
….Zeki ve sağlıklı olayım.
…..Varıp İstanbul’a, öğrenimini tamamlayıp,
……Bilgi, ilim ve irfanla dolayım.

Genç yaşında devlet hizmetine girdi.
En güzel şekilde ona hizmet verdi
Her insan düşkündür, parayladır derdi
Şu dünyanın derdi, daha kimler gerdi.
…Ama asıl hedef, merhem olmak bir yaraya
….İster yokluğa, ister sahip ol
…..Şatafatlı ve görkemli nice saraya.
……Celal Zade Nişancı Mustafa çelebi
…….Yıl bin beş yüz on altıdan bir güne erdi.
……..Piri paşaya intisap ederek,
………‘Halka hizmet hakka hizmettir’ dedi;
……….Hizmet için insanlığa Divan Katibi oluverdi.

İslam yazılarından, en divani yazıda
Başarılı olup da, bir güzelce kâğıda
Döktü, döktü emekle, yaşar gibi yazıda
Oya gibi işledi, çözüldü el bağıda
…Mesleğini ilerletti çabuk yoldan,
….Yavuz Sultan Selim’in iltifatına kavuştu.
…..Piri Paşadan sonra, İbrahim Paşanın da,
……Kazandı takdirini, hem de en boldan.
…..Mısır’a gittiği sırada İbrahim Paşa
….Mustafa Çelebiyi de aldı Yanı başa
…Sır kâtibi olarak görev verdi, gitmedi takdir boşa.
Mısır’da kaldıkları, an zarfında âsâyiş,
Huzurun ve düzenin, teminine kanunlar
Kurşuni kızağına, çekilip de alâyiş
Ol ki huzurumuza, bir nebze dokunsunlar
…Diye Sadrazam İbrahim Paşanın yanında
….Liyakatini fevkalade gösterdi.
…..Her insan doğduysa bir şekilde ölecek
……Kimi faydalı iş peşinde, kimi dünyalık gelecek
…..Ölsem bende, her vatan ve millet sevdalısı gibi
….Serilsem yere, yağcı bedir halısı gibi
…Gerçekte ne için öldüğümü, rabbimden başka kim bilecek?…
Rapor hazırlamada, kabiliyeti üstün
Mustafa çelebi’nin, resmi yazımlardaki;
Bilinmiyor bu diye, niçin darlara düşsün
Parmağı var fermanlar gibi nazımlardaki
…Dahası beratlarla, çoğu defa, çoğu zaman
….Padişah mektupları ona yazdırılıyordu.
…..Çünkü Padişahlarda biliyordu
……Edebiyat bilirsen savaş kazandıran bir ordu
……..Bilmezsen, beceremezsen biz mahvediyordu.
*
Bin
Beş yüzün
Otuz dördünde
Irakeyn seferinde,
Bitmesin tamda şimdi çile,
Hasretken biz damlacık suya, göle
Hele de hainlerin eli, beyaz güle,
Sakın değmesin derken kara toprağıma bile
Ülkeme acımadan edilirken arkasından hile

Bir
Nişancı
Adı Seydi Bey
Sonu bulan vadeyle,
Sonsuzluğa giriş kapısı
Ölüm denen vuslatın türküsüyle,
Ölünce cennette yer bulmak ülküsüyle;
Yerine bizim Celal Zade Mustafa Çelebi
Nişancılık makamının nişancısı olarak geldi.
*
Bin beş yüz elli yediye, hiç aralıksız çalıştı
Bu makamda da devlete, hizmet etmeye alıştı
Birçok kanun ve nizamın, hazırlığını sağladı
Ayrıca dış ülkelerle, siyasi ilişkileri bağladı
…Siyasi münasebetlerde
….Fevkalade maharet sahibi olduğunu,
…..Gösterdi daha nice meziyetlerle dolduğunu.
*
Osmanlı Devletinin, Bakanlar Meclisinde
Kanunlarla ilgili, hususlarda devamlı
Hep fikri alınırdı, fikirlerse kıvamlı
Ondan dinlendi kanun, yapanlar meclisinde

Sonraki devirlerde, derlenen bu kanunlar
Onun dahli olup da, hazırlanan nizamlar
Osmanlı tarihine, geçen altın kuramlar
Hepsi de celal zade, kanunu oldu bunlar

Celal zade kanunu, ismi tarihe geçti
Bak dudaklarımızdan, sevinçtir hep yayılan
Nice insanlar vardır, başarıya bayılan

Rab’dir yüce yaratan, herkese ömür biçti
Bu bir kısa imtihan, keşke bunu bilseler
Vatan, millet ve din, deyip gidebilseler
*
Günler geldi, günler geçti hızla, bak hep geriye
Gidelim hak ve hidayet yolunda ileriye,
Baykuş yuvasıdır gönlümüz gel kardeş beriye
Diyerek hep kardeşliğe, hep sevgiye çağıran
…Nişancılıktan ayrılan Mustafa Çelebi’ye
….Kanuni Sultan Süleyman Han
…..Olur kendisine emeklilik maaşı bağlayan.

Ey gökte uçan kanadı kırık kuşlar, siz ötün
Ey karagözce koyun, üzülme sal, aksın sütün
Bununla beraber devlet hizmetinden büsbütün
El çekmiş değildi, bu yolda hiç vermedi ödün
…Bin beş yüz altmış yedi tarihinde,
….Tekrar nişancılığa tayin oldu, ey okuyan kişi
…..Duysun seninde kulağın
……Okusun, yorgunluktan yaşarsa da, iki gözün…

Dar geçitli Zigetvar Seferine de katılan
Mustafa Çelebi, vazife seçmeden atılan
Görevden kaçıp arzulara uymakla batılan
Her halükarda, kara zindan çukurda yatılan
…Ahret kapısı kabre varıncaya kadar,
….İkinci kez geldiği nişancılık vazifesinde kaldı
…..Aynı yıl içinde vefat ederek,
……Eyüp Sultandaki Nişancılar Camii yanındaki
…….Ebedi yolculuğuna, dört kişinin omuzlarında daldı.
*

Yeter artık bu miskinlik, bu eksiklik bize yetti
O lim seven âşıkları, bilinir himaye etti

Kendisinin emekliye, ayrıldığı ilk dönemde
Güzelce bir ev yaptırdı, oturabilir önemde
Birde hamam yaptırmıştır, çıksın kirler suyla, nemde
Yeter artık bu miskinlik, bu eksiklik bize yetti

Birde halveti tarikat, için yaptırdı bir tekke
İlim ve irfan yuvası, oldu evi sanki Mekke
Sanki ev, Erkam’ın evi, bundan hiç almazdı sikke
İlim seven âşıkları, bilinir himaye etti
*
Aynı zamanda bir şairdi kendisi takdir edilen
Padişaha sunduğu kasideler pek bir beğenilen
Kendisine ikram ve iltifatla sevgi gösterilen
Cömert ve şefkatli bir kişiliğe sahipti muhterem

Tutunacak dal dilerken yüceler yücesi rabbinden
İlim ve fen de, insanlığa hizmet yolunda gidilen
Devrin önde gelenleri tarafından takdir edilen
Başka alanlarda da çalışmış, ülke için bilinen
…Şiir ve inşâ yanında,
….Birçok telif ve tercüme eser bırakarak,
…..İlim seven aşıklara, bilinir hediye etti.

Belki merak edipte soracaksınız inşâ ne demek,
Divan edebiyatında edebi sanat yüklü emek;
Çağlar duygu, okşar ruhu, maharet ister ya denemek
Düz yazıdır, günümüzdeki bir neviden kompozisyon

Eserleri neler şöyle bir değinelim;

Oku dedi ilk önce, bilgili ol der yüce yaratan
Bunun için kalem yorup, kâğıda mürekkep yalatan,
Kânûnî Sultan Süleyman devrini kalemden akıtan
Gayet içten, güzel ve akıcı bir üslûpla anlatan
…Celal Zade Mustafa Çelebi’nin
….‘Tabakatül memalik fi deracetil mesalik’ adlı eseri
…..Eserlerinin başında gelmekte diye methetmeye.
……Gerek vardır elbet keleme ve dile söyletmeye.
……Bundan dolayıdır belki de, Tarihçi Peçevi bu esere;
…….‘Manzum ve Mensur Şehname’ adı vererek,
……..Çalışmıştır kıymetini ifade etmeye

…İlk nişancılığı döneminde
Horasanlı bir Muinül Miskin adlı beşerin
Peygamberlerin yaşam tarihiyle ilgili
Bil, Mearicün Nübüvve adlı eserini
Tercüme etti Türkçeye, okur diye dillerin

Mustafa Çelebi, emekliye ayrıldığı sırada
Eyüp Sultandaki evinin bulunduğu o arada
Oturmaktaydı ne saray, ne de kötü bir barakada
İşte burada yazdı, tam onu söyleyecek burada
…Konuşan haddini bilmez dilim
….Yazacak okumasanız da, şu benim elim.
…..Mevahibül Hallak Fi Meratibil Ahlak adlı
……Daha sonraki zamanlarda,
…….Enisüs Selatin ve Celisül Havakın adı verilen
……...Kelamlarla dolu olan, pek kıymetli eserini,
,
…….Bu kıymetli eserin, İslam ahlakını anlattığını
……..Meydana geldiğini elli dört bölümden
……..Sizlere bildirecek ben, bunda bile aciz benim
………Bari hiç olmazsa ahlak üzere olsun,
……….Yaşadığım ömrümde, benim hayat düzenim


Günebakan çiçeği güne bakıp emerken ışıklar
Çalıştı o hep, fütursuzca gidip gelirken kaşıklar
Yavuz Sultan selim’i ve yaşamını yazdı özenle
Din ve devlete hizmetlerini, ahenkli bir düzenle
…’Selimname’ adlı eserini yazdı…
….Nişânî mahlaslı Dîvân’ı olan eseriyle
…..Bunlardan başka bir çok tercüme eseri,
……Yazdığı bilinmektedir başlamadan ebedi seferi.
*
Neyi beklersin
Ey kul, niye gafil ben
Ne emeklersin
Hep kötülük peşinden

Sisler de başın
Akmasın hiç gözyaşın
Düşün ve taşın
Gel çatılmasın kaşın

Göz gözü oyar
Virgül menfaat için
Söyle gözüm, yar
Bu debdebe gör niçin

Sislerde başın
Vakit var, düşün taşın
Hayırlı işin
Peşine koş ve düşün

Ömür kısa bak
Hızlıca geçip gider
Âlemde kalmak
Yok, sen dur ki o gider

Örnek yaşanmış
Bak nice hayatlar var
Tarihin sahnesinden
Bak çelebiler geçer


Feyzullah Kırca
Akbaşlar Köyü / Dursunbey
-------------------------------------------------------------
İntisap: bağlanma, hizmete girme, kapılanma
Alâyiş: gösteriş, göz kamaştırma,