ÇAPRAZLAMA:

1-Hece şiirimizde kafiyenin yönlendirici, çoğu kere kısıtlayıcı etkisinin azaltılmasını amaçlayan bir nazım türüdür. Kafiyelerin bir dörtlük içinde ÇAPRAZLAMA olarak yerleştirilmesi ile meydana gelen bir nazım türüdür.

2-Kafiye dizilişi şöyledir.

a-- (mısranın başında)
---b (mısranın sonunda)
---a (mısranın sonunda)
b-- (mısranın başında)
x

---c (mısranın sonunda)
d-- (mısranın başında)
c--- (mısranın başında)
---d (mısranın sonunda)

Diğer kıtalar bunların(bu iki kıtanın) tekrarı şeklindedir.

3-Şiir tarihimizde çok önceleri kafiye mısra başında idi, sonra mısra ortasına alındı; İslâmiyet’i kabulümüzden sonra mısra sonlarına alınmıştır. Şairin, kafiye kıskacında sığ - verimsiz duruma düşmemesi için çaprazlama olarak kafiyeler yerleştirilmiştir. Yukarıdaki kafiye dizilişinin dışında kafiyeler değişik şekilde de çapraz olarak yerleştirilebilir ler, bu, tamamen şairin isteğine kalmıştır.

4-Genellikle 7+7=14 Heceli-kalıplı şiirlerde kullanılırsa da, 6+5=11 dâhil diğer ölçü-kalıplarda da kullanılarak veya beşlik, altılık mısralardan oluşan şiirlerde ve de gene "çaprazına yerleştirilmiş" kafiyelerle değişik ÇAPRAZLAMA örnekleri verilebilir, şiirler yazılabilir. Önemli olan kafiye kıskacından şairin ve şiirin kurtarılarak, yeni nefes alanı ve şekli ortaya konulmasıdır. Serbest şiirde yapılan "Çaprazına Serbest" adı ile anılır.

Gülce Edebî Topluluğu

Nerdesin deli tayım, bereketim nerdesin?
Uçurum diplerinde nefes aramaktayım!
Duyduğum her fısıltı sanarım senin sesin,
Taramaktayım melek, izin taramaktayım!

Gözümün kaynağından coşturarak selimi,
Sormaktayım vuslatın derin okyanusunu.
Elimi yumruk edip gurbetin acısıyla,
Biliyor musun melek, sineme vurmaktayım!

Dar geçidinde zaman köhne, ayar tutmuyor,
Puştluğun dalgasında; ne geçirir, ne geçer!
Bana sabırlı derler, gel onu sen bana sor,
Biçer tenimi melek, kuru söz avutmuyor!


Kehribar karasında gece, sesimi duyar,
Buseni taşır ayla yıldız, yeniler beni.
Uyar senfonik sese bin bir gece masalı,
Süzülür şafak melek, güne gizlerim seni!

Refika Doğan-Antalya 2010