YOLLARBAŞI KÖYÜ/KARAMAN

"İlistra’dan Yollarbaşı’na"
Kısaca: Yollarbaşı Kasabası 1955 yılında Belediye olmuştur. Belediye olmadan önce adı İlisıra olarak geçmekteydi. Karaman iline 17 km mesafededir. Son nüfus sayımına göre Resmi nüfusu 1.200 dır.
2014 yılında nüfüs azlığı sebebiyle kasabalık statüsünden köy statüsüne düşürülmüştür.

Yollarbaşı Kasabası 1955 yılında Belediye olmuştur. Belediye olmadan önce adı İlisıra olarak geçmekteydi. Karaman iline 17km mesafededir. Son nüfus sayımına göre Resmi nüfusu 1.200 dır. Yollarbaşı Tarihi Eski çağlardan kalma bir uygarlık merkezi olan bu yerleşim yerinin adı o zamanlar "İlistra" idi. Kasabamızın ortasındaki höyüğün de Etiler’den veya Firikyalılar çağından kalma olduğu düşünülmektedir. Buranın ilk insanları İsoriler’dir. İsoriler döneminde Yollarbaşı Kasabası İsoriler’in önemli bir şehri durumundaydı. Bu tarihi yerleşim yerinde pek çok eski uygarlık kalıntıları varsa da zamanla bunlar yok olmuş, bir kısım mezar taşları, mermer sütunlar ve kitabeli mermerler de Karamanoğulları zamanında Karaman’a götürülmüştür. Şu anda uygarlık kalıntısı olarak sadece Höyük ve şimdi cami olarak kullanılan kilise ve mezar taşları, mermer dikme ve sütun başlıklarına rastlanılmaktadır. Buradan Karaman’daki Hatuniye Medresesi kapı portalının sol yan tarafında tabana yatık olarak yerleştirilen ve bir anıt olduğu sanılan dik dörtgen beyaz mermer taşta kitabe yazılıdır. Hıristiyanlık öncesi ve sonrası buranın bir piskoposluk merkezi olduğu söylenmektedir. İsa’nın ölümünden sonra bütün dünyaya dağılan havarilerden Sen Paul birçok yerden kovularak İlistra’ya gelmiştir, burada Hıristiyanlık dinini İsoriler’e tanıtmış ve çoğuna kabul ettirmiştir. Daha sonra İzoryalılar Devleti Hristiyanlığı seçiyorlar ve ilk merkezi burası oluyor. Kasabamızda adı tarihte geçen İlisira Kalesi yıkılmış olup, mevcut olarak İmirme Dağında küçük ve büyük kale diye adlandırılan kale kalıntıları mevcuttur. Ayrıca altı adet kilise kalıntısı mevcuttur. # Kizil Kilise # Topraklik Kilise # Kartalkaya Kilise # Meliz Kilise # Kocatepe Kilise # Büyükkale Kilise Kasaba içinde Selçuklular’dan kalma 1 Adet Hamam mevcuttur. Camilerden 2 tanesi de tarihidir.
Camiler
Ulu Cami: Selçuklular zamanında 1235 (Hicri 642) yılında inşa edilmiştir. Cami, kesme taşlardan yapılmıştır. Yapıda İslami olmayan mimari enkaz kullanılmıştır. Kıble duvarının dışında bir kiliseden getirildiği anlaşılan, üstünde haç kabartması bulunan bir taş yerleştirilmiştir. Haçın iki ucunda kalp şekli vardır. Cami, mescid ve Cuma Cami-i şeklinde iki kısımdır. Yedi adi taşın kemerlediği kapısının üstünde başka yerden getirildiği anlaşılan Cin suresi 18. ayeti yazılıdır. Son cemaat yerini katran ağacından yapılmış dört sütunun tuttuğu toprak dam örter. Sütunların ahşap başlıklarını zarif istalaktitler süsler. Dört katran direk üzerine yüklenen toprak damın örttüğü yazlık kısım soluna, kıble tarafına ve kışlık kısmına açılan ikişer pencereden ışık alır. Mihrabı alçıdandır. Kışlık ve cumalık denilen kısma sağdaki bir kapıdan geçilir. Kapı kanatları orijinaldir. Türk kakma ve tahta sanatının şaheser bir örneğidir. Demir çivileri de enteresandır. Fildişi ve kemik kakmalarla süslenen kapı kanatlarının üst kısımlarında birer hadis yazılıdır. Ancak bu hadislerin bir kısmı okunamaz haldedir. Cumalık kısımda katran sütunlar üzerine altı boğdam halinde oturtulmuş tahta iki tavanlı dam örtmektedir. Bu kısımda 18 tane sütun olmak üzere kışlık yerle beraber toplam 22 adet katran sütunlar üzerinde topraktan oturtulmuştur. Burası da iki sıra halinde onyedi pencereden ışık alır. Mihrabı istalaktitli alçıdandır. Mihrabın muhtelif yerlerinde Selçuklu devrine ait yedi sekiz parça cini mevcuttur. Altı köşeli mavi iki çininin birisine (leilaheillallah) diğerine ise (muhammedu’r rasulullah) yazılıdır. İki mihrabı da orijinal istalaktitli alçıdandır. Evliya Çelebi miladi 1649 (hicri 1059 ) yıllarında bu çamiyi görmüş ve seyahatnamesinde şu not bulunmaktadır. “Cemaat-i Kesireye malik …. Camii kadim tarz üzere toprak örtülü camiidir ve bir minaresi vardır. Bu kıble kapısı üzerine; “Hiç kuşkusuz, mescitler Allah içindir. O halde, Allah ile birlikte bir başkasına yakarmayan / Allah’ın yanında bir başkası için çağrıda bulunmayın”. (Cin Suresi Ayet 18) ayeti tahrir olunmuştur. Tamir gördüğü tarihler: 1535: Osmanlı kanuni dönemi 1961: Bütün duvarlar giriş haricinde yeniden inşa edilip topraktan kaldırılarak kiremitle daha sonra çinko ile kaplanmıştır.
Tarım
Sulu tarıma elverişli alanlarıyla tarım gelişmektedir. Arpa, buğday, nohut, ayçiçeği, karpuz, mısır, fasulye, patates gibi ürünler yetiştirilmektedir. Ayrıca bağcılık ve meyvecilik yaygındır.
Belediye
1955’ ten beri 57 yıllık belediye olan Yollarbaşı Kasabası yeni yayınlanan anayasayla beraber 27 ekim 2013 tarihiyle belediye işlevi son bulacak ve artık muhtar seçimleri yapılacaktır. En az Karaman kadar tarihi olan bir beldenin bugün bu durumda olması, zamanında belediyelik iken başkanların -bugünleri düşünmeyerek- ileriye dönük bir yatırım yapmamasından ibarettir.
Ulaşım
Belediyeye ait üç otobüs ve transport ile Karaman’a düzenli olarak ulaşım sağlanmaktadır. Konya-Karaman veya Kızılyaka-Pınarbası Yolunun üzerinden gelinmesi mevcutur. Kazımkarabekir ilcesine 6km Karaman iline 17km Konya iline 90km uzaklındadır. Komsu Köyler/Beldeler Mecidiye (Kazimkarabekir)2km - Kazimkarabekir 6km - Pinarbasi 13km - Mesudiye/Durayda 7km
Dağlar
Torosların uzantısı olarak halk dilinde adlandırılan Özkes, Gürüz,İmirme, Manda ve Hacıbaba dağları kasabamızın güneyinde ve güneybatısında bulunmaktadır. Kasabamızda vatandaşlarımız bos zamanlarını kasabamızın ortasında bulunan mesire yerinde (höyük) gezerek, piknik yaparak ya da bağlara giderek değerlendirmekte, bazı gençlerimizde futbol sahasında spor yaparak değerlendirmektedirler. Kasabamızda bakkallar, hububatçılar, kahvehaneler, berber dükkanları, demir doğrama atölyeleri, inşaatçılar ve marangozlar bulunmaktadır. Ayrıca kasabamızda halk kütüphanesi, Tarım Kredi Kooperatifi ve sulama kooperatifi bulunmaktadır. Kasabamızda ilkögretim okulu mevcut olup eğitim ve öğretime devam etmektedir. Kasabamızda 11 adet cami, 9 adet mezarlık bulunmaktadır. 1 adet faal olmayan hamam mevcuttur.

Ek Bilgiler
Yollarbaşı Köyü
Türkiye İstatistik Kurumu tarafından tespit edilen 2011 yılı Adrese Dayalı Nüfus Sayım sonuçlarına göre nüfusu 2.000’in altında olan belediyelerin tüzel kişilikleri ilk mahalli idareler genel seçiminden geçerli olmak üzere kaldırılarak bu belediyeler köye dönüştürülmüştür.

Karaman-Konya yolunun kenarındadır.
Kuzeyinde Mecidiye, güneyinde Pınarbaşı, Yazılı ve Başkışla, batısında Kazımkarabekir ilçesi, doğusunda Çakırbağ ve Bölükyazı ile çevrilidir.
Köyün nüfusu; 1874 yılında 836, 1894 yılında 1509, 1904 yılında 1571, 1922 yılında 310 hanede 1500, 1925 yılında 1729, 1950 yılında 1717 olmuştur. 1925 ile 1950 yılları arasında artış olmaması bu tarihlerde Bölükyazı (Masara) köyünün buradan ayrılarak bağımsız muhtarlık olmasından kaynaklanmaktadır. 1960 yılında 2171, 1975 yılında 2967, 1980 yılında 2454, 1990 yılında 1952 ve 2014 yılında 557 erkek, 565 kadın, toplam 1122 nüfus saptanmıştır.

Yollarbaşı’nın tarihi insanlık tarihi kadar eskidir. Bu bölgede Hititlerden başlayıp Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular, Karamanoğulları ve Osmanlı dönemlerinin izleri görülür.

Buranın Türk tarihi Selçuklularla başlamaktadır. Konya ile Larende (Karaman) yol güzergâhı üzerinde bulunması eskiden beri önemini korumuş ve değişik uygarlıkların yaşamasına neden olmuştur. Büyük ihtimalle Roma döneminden kalan (İlistra) adı halk tarafında İlisra olarak söylene gelmiştir. Ancak adların Türkçeleştirilmesi projesi ile yine yolların kesiştiği yerde olması nedeniyle Yollarbaşı olarak adlandırılmıştır. Konya-Karaman yolu üzerinde olması, ayrıca Özkes Boğazı yolu ile dağ köylerinden buraya yolun bulunması bu adı almasında etken olmuştur.

Eski çağlardan kalma bir uygarlık merkezi olan bu yerleşim yerinin adı o zamanlar “İlistra” dır. Köyün ortasındaki höyüğün de Etiler’den veya Firikyalılar çağından kalma olduğu düşünülmektedir. Buranın ilk insanları İsoriler’dir. İsoriler döneminde Yollarbaşı Köyü İsoriler’in önemli bir şehri durumundadır.

Bu tarihi yerleşim yerinde pek çok eski uygarlık kalıntıları varsa da zamanla bunlar yok olmuş, bir kısım mezar taşları, mermer sütunlar ve kitabeli mermerler de Karamanoğulları zamanında Karaman’a götürülmüştür.

Şuanda uygarlık kalıntısı olarak sadece Höyük ve şimdi cami olarak kullanılan kilise ve mezar taşları, mermer dikme ve sütun başlıklarına rastlanılmaktadır. Buradan Karaman’daki Hatuniye Medresesi kapı portalının sol yan tarafında tabana yatık olarak yerleştirilen ve bir anıt olduğu sanılan dikdörtgen beyaz mermer taşta kitabe yazılıdır. Kitabede “İmparator ve Kayzer Trakyanos Sebastos Germania’nın Fatihi Dakya’nın Fatihi ve en büyük Baş Rahip, Vatı’nın Pederi ve koruyucusu İlistra’nın halkı” yazılı oldğunu Gülcan belirtmiştir.

Ayrıca Kale’deki bazı taşların ve Hatuniye Medresesindeki beyaz ve gök mermer taşların buraya yakınlığı nedeniyle İlisra harabelerinden getirilmiş olabileceğini Gülcan açıklamaktadır.

Ayrıca burasının bir piskoposluk merkezi olduğu, burada para basıldığını ele geçen paralardan açıklamaktadır. Paraların üzerinde Yunanca “İlictraon” İlistra Konian Avkonias yazmakta ve üzerinde Tanrı Zeus, Athena, Herakles ve Eros’ların büstleri, üzüm salkımı, su tanrısı ve kartal figürleri bulunmaktadır.
Lystra’nin, Hatunsaray’da olmadığı değişik kaynak ve kanıtlara dayanarak açıklanıyor. Karaman-Konya yolunun 10. kilometresinde yolun solunda görünen höyüğün adının halk arasında “Ilistra” olduğu ve bu höyüğün Lystra olabileceği belirtilmektedir. Hıristiyanlık öncesi ve sonrası buranın bir piskoposluk merkezi olduğu söylenmektedir.
.......30.09.2021
Derleyen;Resul Civcik" OzanResuli"
Kaynak;Wikepedia Özgür Ansiklopedi

YOLLARBAŞI GÖZELLEMESİ "KARAMAN"

Karaman ilinin merkezi belde
Bu güzelim belde Yollarbaşı köy
Nüfusu göç vermiş yurt dışı elde
Bu güzelim belde Yollarbaşı köy

Tarih kalıntısı sıralı dize
Toprak altı höyük ipucu bize
Hangi birini ben söyleyim size
Bu güzelim belde Yollarbaşı köy

Kazımkarabekir aynıdır toyu
Doğu Bölükyazı Çakırbağ köyü
Mecidiye Kuzey gönül tel yayı
Bu güzelim belde Yollarbaşı köy

Güneyinde Pınarbaşı Yazılı
Başkışla’nın bilgileri asılı
Köseoğlu hamam atıf sızılı
Bu güzelim belde Yollarbaşı köy

Kilise camiler dolu üstünde
Sevenler duruyor solu üstünde
Konya Karama’nın yolu üstünde
Bu güzelim belde Yollarbaşı köy

Eti Firikyalı Hitit çağları
Özkes Göleti’yle yeşil bağları
Hacıbaba Manda Gürüz dağları
Bu güzelim belde Yollarbaşı köy

Geçmişte İlistra diye anılmış
Anlamı akarsu susuz banılmış
Burayı terk eden derim yanılmış
Bu güzelim belde Yollarbaşı köy

Selçuklu dönemi Avşar yörüğü
Arı duru Türk’ler yoktur çürüğü
Kurmuşlar çadırı yakmış körüğü
Bu güzelim belde Yollarbaşı köy

On binin üstünde nüfusu varmış
Gariban halkının geçimi darmış
Medeniyet kültür yolları sarmış
Bu güzelim belde Yollarbaşı köy

Sayısı azalıp bin kişi kalmış
Belediyelikten köy halin almış
Güzel insanları el yurdu çalmış
Bu güzelim belde Yollarbaşı köy

Din Alimi Recep Hoca Ariftir
Kolay bulsun herkes Şiir tariftir
Pelit’altı Ulu Cami zariftir
Bu güzelim belde Yollarbaşı köy

Ozan Resuli’nin soyu yaşıyor
Kıpırtı içinde özlem kaşıyor
Memleketi bura sevgi taşıyor
Bu güzelim belde Yollarbaşı köy
................01.10.2021
Resul Civcik"Ozan Resuli"Ayrancı/Karaman
Fotoğraf;Saffet Büyülelhan "drone çekim"
Şiirimi;Karaman ili Yollarbaşı"Beldesi"köyü Halkına İthaf ediyorum.
Okuyup beğenen hislenen tüm dostlara Selâm olsun.