Bilgi, ilim, irfan, hikmet ve ahlak
Bilgi, İlim, İrfan, Hikmet, Ahlak, Âlim, Hüner, Marifet gibi vs kavramların tanımı.
Önce şu açıklamayı bir yapmam lazım. Çok şey yazıp, konuşup hiçbir şey anlatmamaktansa az ve özlü şeyler yazıp çok söyleyip, çok şey anlatmayı tercih ederim Onun cümlelerimi lütfen dikkatli okuyun. Bazen kelimelerime doğru olan birden fazla anlam yüklerim.
Allah dünyayı insan için, insanı kendisi için yaratmıştır. İnsan kendisi için yaratılan dünyayı mamur edip güzelleştirecek ki, güzel çevre de yaşarken kendisi de güzelleşip Hakk’a yakın insan olsun ki, Allah’a da Hakk’ıyla kul olabilsin.
Bunun yolu da akıl yoluyla okuyup bilgi sahibi olmaktır. Onun için Din; Allah nasihatidir. Allah’ın Nasihatini öğrenip yaşamak için okuyup, dinleyip, görüp öğrenmek gerekir. Çünkü okuyan akıl büyük olur. Büyük akıl büyük düşünür. Akledip düşünen kul insan olur. İnsan için OKUMAK EN BÜYÜK İBADETTİR. İbadetin amacı da kul olmadan önce insan olmaktır.
Allah, yaratır. Yarattıklarını yaşatırken onlara bilmediklerini öğretir. Çünkü aklı olup öğrenmek isteyen için dünya ve yaşanılan hayat her gün binlerce öğretmeniyle öğretmenlik eder. Çünkü bilginin aslı, orjinali, özü, kaynağı Allah’tır. Allah’a yakınlık sırasına göre insan bilgiye bir şekilde ulaşır.
Herkes bildiğinin âlimi, bilmediğinin cahilidir. Cehaletten kurtulmanın tek yolu okuyup öğrenmektir. Bunun için gayret gösterip, çaba harcamak şarttır.
Peygamberler vahiy ve rüya yoluyla, âlimler ilham ve yine rüya yoluyla, benim gibi sıradan insanlarda çoğu zaman okuyup, dinleyip, gözetleyip, rüya görüp düşünerek öğrenirler. Çünkü dünyada her şeyin bir dili var. Her şey kendini kendi diliyle anlatır. Bütün bunlar Hakk’ı isteyip, Hakk’a yakın olanlara Hak tarafından akli yetenekleri ölçüsünde verilir.
Allah’a yakınlıkta, bilgi de, ilim de, irfan da, inançta, ibadette her şeyden önce kişide iyi niyet, samimiyet olmalı. Sonra sırasıyla güvenilir, ihlaslı ve güzel ahlaklı olmak gibi diğer insanı, insan yapan tüm güzel özellikler bulunmalı. Kısacası kişi, Muhammedi ahlakla ahlaklanmış olmalı.
Bir insan için dünyada giyilebilecek en güzel elbise, güzel ahlaktır. O nedenle de güzel ahlak; kemiğe bürünmüş ette değil, etiğe bürünmüş benliktedir. O da hayatın içinde zamanla kazanılır.
Bilgi; Allah’a ait olan bilinmeyenin bilginin bilinip, kabul görmesidir.
İlim; Kabul görmüş genel bilginin günümüze kadar bilinenin toplanmış halidir.
Âlim; İlimde takvada peygamberlerden sonra Allah’ a en yakın olan kişilerdir.
İrfan; Akla dayalı bilgi ışığında güçlendirilmiş ruhun uyanıklığı, inceliği, farkındalığıdır. İnsana yol gösterici benliktir.
İrfana dönük bilgelik haline sahip olan herkes, hikmet sahibi olabilir. Ancak ilim öğrenmeden akıllı, akıllı olunmadan hikmet sahibi olunmaz. Çünkü ilim öğrenmeden aklın yolu açılmaz. Aklın yolu açılmadan da akıl meleke kazanmaz. Meleke kazanmamış bir akılla da insan hikmet sahibi olmaz. Çünkü hikmet sahibi olmak demek, insanın irfana dönük bilgelik hali ya da insanın aydınlıkta gördüğünü karanlıkta da görme hali veya insanın bilinmeyeni bilmesi, görünmeyeni görmesi halidir.
Hüner uzva, marifet akla ait bir oluşum, bir kazanım olduğundan; uzuvlar (el, ayak, kalp gibi) yaptığı işi tekrarlamakla hüner kazanırlar. Akıl yaptığı işi tekrarlamakla marifet kazanır.
Marifet sahibi olmuş bir yetkin akıl sahibi, sürekli kavramları zamana göre değiştirip geliştirerek bilginin artıp ilmin çoğalmasını sağlar. Bu şekil de sürekli aklın üstü açılır. İlim, irfan da durağanlıktan çıkar ve gelişir.
Bilgi ve ilim verme de etkili olmak istiyorsan, önce kendi nefsine söyleyip kendini eğitip terbiye edeceksin ki, herkese faydalı olabilesin.
Öğrenilip bilinilecek olan bilginin, ilmin esası, özü, hakikati Allah’ta olduğundan bizim ki bir düşüncedir. Her şeyin en doğrusunu elbette ki, yüce Allah bilir.
Takdir akledip düşünenlerindir.
24.03.2014
Cahit KARAÇ