Güncel ve Notlu 1982 Anayasası

    21 Ocak 2017 tarih ve 6771 sayılı Kanunla birlikte, sadece 1982 Anayasası’nın metni kapsamlı bir değişikliğe uğramakla kalmadı, söz konusu değişiklikleri takip etmek daha önceki tecrübelerle kıyaslanmayacak kadar zorlaştı. Anayasa değişikliği için 16 Nisan 2017 günü yapılan referandumun sonuçları 27 Nisan 2017 günü Yüksek Seçim Kurulu tarafından ilan edilmiştir.1 Referandumda kabul edildiği açıklanan 6771 sayılı Kanun’un bazı hükümleri sonuçların ilanı ile birlikte yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. (Örneğin, “Askeri yargı” kenar başlığını taşıyan 145. maddenin yürürlükten kalkması gibi). Buna karşılık bazı hükümler daha sonra yürürlüğe girecektir. Üstelik bu hükümler, aynı anda yürürlüğe girmeyecek, bir kısmı bir sonraki TBMM seçimi ve Cumhurbaşkanlığı seçimi takviminin başlaması ile birlikte yürürlüğe girerken, diğerleri bir sonraki Cumhurbaşkanının göreve başlaması ile yürürlüğe girecektir. Bu durumda, yürürlüğe girmiş düzenlemeleri derhal metne işlemek gerektiği açıktır. Ancak, 6771 sayılı Kanunun henüz yürürlüğe girmemiş ancak bir taraftan da görmezden gelinemeyecek olan hükümlerini de metinde göstermek gereklidir. Elinizdeki metinde, 6771 sayılı Kanunun yürürlüğe girmiş olan hükümleri eski uygulama devam ettirilerek dipnot numarası ile gösterilmiştir. Ancak, yürürlüğe girmemiş olan hükümler için farklı bir uygulama tercih edilmiş ve yıldız dipnot (*) kullanılmıştır. Ayrıca, gerekli durumlarda değişecek (veya yürürlükten kalkacak) ibarelerin altı çizilmiştir. Bunun yanında, bazı maddelerde yıldızlı dipnotlarda yer verilemeyecek veya altını çizme yöntemi ile gösterilemeyecek kadar kapsamlı değişiklikler bulunmaktadır. Bu maddeler, EK-1 ve EK-2 olarak Anayasa metninin sonuna eklenmiştir. EK-1’de seçim takviminin başlaması ile birlikte yürürlüğe girecek olan düzenlemelere, EK-2’de ise yeni Cumhurbaşkanının göreve başlaması ile yürürlüğe girecek olan düzenlemelere yer verilmiştir. EK-1 veya EK-2’ye bakılması gereken durumlar da yıldızlı dipnot ile belirtilmiştir. Yıldız dipnotlarda gösterilen düzenlemeler şunlardır: İleride yürürlüğe girecek bazı değişiklikler, sadece bir madde ya da fıkranın kaldırılmasından veya madde metninden bir ibarenin çıkmasından, ya da bir ibarenin çıkıp yerine yeni bir ibarenin eklenmesinden ibarettir. Bunlar yıldızlı dipnotlarla ve gereken durumlarda metin içinde ilgili ibarelerin altı çizilerek gösterilmiştir. Böylece, metninden sadece bir ibare ya da fıkra çıkacak bir düzenlemenin tamamı EK içine konmamış, bu sayede de kullanıcıların mevcut düzenleme ile yerine gelecek olan düzenleme arasındaki farklar konusunda tereddüde düşmemeleri amaçlanmıştır.     Yukarıdaki açıklamalar yanında, çalışmayı eline ilk kez alanları düşünerek, metnin ilk baskısından itibaren yer verdiğimiz şu açıklamaları burada bir kez daha tekrar etmeyi uygun gördük:     “…Bugün içerik olarak orijinal metinden oldukça farklılaşmış bir Anayasa metni yürürlüktedir. Bu durum, sadece yürürlükte olan maddeleri göz önüne almanın yeterli olmadığı, bunun yanında önceki düzenlemelerin de dikkate alınmasının gerekli olduğu anayasa hukuku derslerinde ciddi bir güçlük yaratmaya başladı. Öğretim üyeleri ve öğrencilerin önceki düzenlemelere ders esnasında göz atabilmeleri ve bunlara atıf yapabilmeleri, ancak eski ve güncel birkaç Anayasa metnini yanlarında bulundurmaları halinde mümkün olabilmektedir. Elinizdeki metnin hazırlanmasında gözetilen başlıca amaç, öğretim üyeleri ve öğrenciler için zorluk yaratan bu duruma son vermektir. Bu amaç çerçevesinde, 1982 Anayasası’nın değişiklik geçirmiş maddelerinin eski halleri ile yürürlükten kaldırılmış maddelerine ulaşmayı sağlayacak bir çalışmaya girişilmiş ve elinizdeki metin hazırlanmıştır. Bu çalışmanın ilk baskısı çıktıktan sonra yürürlüğe giren 6216 sayılı Anayasa Mahkemesi Kuruluş ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun da, ikinci baskıda çalışmaya dahil edilmiştir. Ayrıca, 6216 sayılı Kanun ile Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü arasındaki ilişki dikkate alınarak, Anayasa Mahkemesi Kuruluş ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un altına Mahkeme İçtüzüğü›nün ilgili maddeleri de işlenmiştir. Kullanıcılar, 6216 sayılı Kanun’un bir maddesine bakarken, dipnotlarda Mahkeme İçtüzüğü’nün bazen bir, bazı durumlarda ise birden fazla maddesinin, o Kanun maddesiyle ilgili düzenlemelerini görme olanağına da sahip olacaklardır. Ayrıca, gerek anayasa hukuku, gerekse parlamento hukuku derslerinde sıklıkla başvurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü ve 1961 Anayasası metinleri de çalışmaya dahil edilmiştir.     Çalışmanın öncelikle öğrencilere yardımcı olması hedeflenerek, metin içinde ve sayfa düzeninde kullanıcılara yararlı olacağına inandığımız bazı uygulamalarda bulunulmuştur. Çalışmada yer alan tüm metinlerde gerçekleştirilen uygulamalar şunlardır: 1) Kısım başlıklarına, ilgili kısmın devam ettiği sayfaların tepesinde; 2) Bölüm başlıklarına, ilgili bölümün devam ettiği sayfa kenarlarındaki boşluklarda ve metnin üst sınırı hizasında; 3) Her maddenin kenar başlığına ayrıca maddenin yanındaki kenar boşluğunda yer verilmiştir. Bu saydıklarımız yanında özellikle 1982 Anayasası metninde karşılaşılan bir durumla ilgili olarak da yardımcı olabilecek bir uygulama tercih edilmiştir. Bu çerçevede, maddeye eklenmiş bir «ek cümle» veya «ek ibare”nin ilgili fıkranın son cümlesi veya ibaresi olmaması durumunda söz konusu “ek cümle” veya “ek ibare” [köşeli paranteze] alınmıştır. Böyle olmadığı durumlarda herhangi bir karışıklık doğma ihtimali olmadığından parantez uygulamasına gidilmemiştir. Bizi bu çalışmaya teşvik eden Ankara Üniversitesi Hukuku Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Merih Öden’e teşekkür eder, çalışmanın öğrencilere ve uygulamacılara yardımcı olmasını dileriz.” Doç. Dr. Ozan Ergül TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Ersoy Kontacı Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Arş. Gör. Deniz Polat Akgün Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi İÇİNDEKİLER BİRİNCİ KISIM Genel Esaslar İKİNCİ KISIM Temel Haklar ve Ödevler BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler İKİNCİ BÖLÜM Kişinin Hakları ve Ödevleri ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Siyasî Haklar ve Ödevler ÜÇÜNCÜ KISIM Cumhuriyetin Temel Organları BİRİNCİ BÖLÜM Yasama İKİNCİ BÖLÜM Yürütme ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Yargı DÖRDÜNCÜ KISIM Malî ve Ekonomik Hükümler BİRİNCİ BÖLÜM Malî Hükümler İKİNCİ BÖLÜM Ekonomik Hükümler BEŞİNCİ KISIM Çeşitli Hükümler ALTINCI KISIM Geçici Hükümler YEDİNCİ KISIM Son Hükümler