Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu: Anababa-Öğretmen Elkitabı

Kitabın ilk bölümünde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu eşlik eden belirtiler, nedenleri ve tanı yöntemleri aktarılmıştır. Burada aktarılan bilgiler anababa ve öğretmenlerin bu çocukları daha iyi anlamalarını sağlamakta bu da öfke, çaresizlik umutsuzluk gibi duyguları azaltmaktadır.

İkinci bölümde DEHB’nin tedavi yöntemleri üzerinde durulmuştur. İlaç tedavilerinin etkileri, yan etkileri, bu konudaki kaygılar, çekinceler ve yanlış kanılar tartışılmıştır. İlaç tedavilerinin yanı sıra çocuğun bireysel terapisi, eğitimi ve alternatif tedavi yöntemleri konusunda da bilgiler sunulmuştur. Bu bölümde ayrıca dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan kişiler için evde ve okulda ortamın düzenlenmesi hakkında bilgiler verilmiştir.

Anababa eğitimi uygulamaları sırasında anababaların önemli bir bölümünün çocuk yetiştirme konusunda yeterli bilgi ve beceriye sahip olmadıkları gözlenmiştir. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan bir çocuğun anababası olmak her şeyden önce anababa olmanın ve çocuk yetiştirmenin temel ilkelerine uymayı gerektirir. Çocuğuyla sağlıklı iletişim kuramayan, ona empatik yaklaşamayan, sevgisini göstermeyen, disiplin kuramayan bir anababanın, sadece uyum ve davranış sorunlarıyla baş etmek için önerilen bazı uygulamalarla başarıya ulaşması mümkün değildir. Hatta bu uygulamalar bazı çocukların daha fazla tepki ve öfkesine neden olup, sorunların daha fazla artmasına neden olmuştur. Bu nedenle dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocukların anababalarının eğitimine çocuk yetiştirmenin temel ilkelerinin tartışıldığı bir bölüm ile başlanmıştır.

Programın en önemli hedeflerinden birisi de çocuğun anababasıyla arasındaki yıpranmış, gerginleşmiş ilişkilerin yeniden olumlu bir çerçeveye oturtulmasıdır. Çocukların anababaya karşı uyumlu davranmalarının temelinde onları memnun etme istekleri yatmaktadır. Çocuğun bu isteği duyabilmesi için anababayla olumlu bir ilişki içinde olması gerekmektedir. Bu bilgiye dayanılarak, anababa eğitiminde ikinci basamak olan, çocuğa olumlu ilgi gösterebilme, özel zaman uygulaması, eleştiriyi azaltmak ve olaylar karşısında sakin kalmak gibi yaklaşımlar aktarılmıştır.

Anababa eğitiminin üçüncü basamağı, etkili iletişim, çocuğa sınır koyma ve aşamalı disiplin yaklaşımlarını içermektedir. Burada asıl hedef, disiplinin sadece çocuk uyumsuz davrandığı zamanlarda başvurulması gereken bir yöntem olarak düşünülmemesi, çocuk yetiştirmenin önemli bir parçası olmasıdır. Kural, sınır koyma, disiplin evdeki ve okuldaki yaşamda her zaman var olduğunda çocuklar bu kuralları içselleştirecek ve öz disiplin sahibi olacaktır. Amaç “Çocuğum sorumsuz davrandığı zaman ne yapmalıyım ?” sorusunu “Çocuğumun sorumluluk sahibi olması için ne yapmalıyım ?” sorusuna dönüştürebilmektir.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocukların bazılarında istenmeyen davranışlarla baş etmek ve olumlu davranışlar geliştirmek için ilk üç basamakta yapılan uygulamalar yeterli olmaz. Bu uygulamaların somut ödüllendirme sistemleri ile desteklenmesi gerekebilir. Anababa eğitiminde dördüncü basamak olarak somut ödüllendirme sistemi, bu sistemin avantajları ve zorlukları tartışılmıştır.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun akademik başarı ve okuldaki sosyal ilişkiler üzerinde çeşitli olumsuz etkileri olmaktadır. Çocukların eğitim süreçleri ve okul hayatları üzerine bu kadar doğrudan etkisi olan bir sorunun okuldan ve öğretmenden bağımsız bir şekilde ele alınması düşünülemez. Bu nedenle kitapta okul ortamında yapılabilecekler üç bölümde incelenmiştir. İlk bölümde anababa öğretmen ve çocuk arasındaki ilişkiler üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde bu çocukların sahip oldukları kapasitelerini kullanabilmeleri için ders işleme yöntem ve teknikleri, sınavlar ve ödevler üzerinde yapılabilecek bazı uyarlamalar önerilmiştir. Üçüncü bölümde ise okulda yaşanan uyum ve davranış sorunlarına yönelik yaklaşımlar ele alınmıştır.

Okul çağında çocuğu olan anababaların sıklıkla sorun olarak tanımladıkları bir konu da ev ödevleri ve ders çalışma yöntemleridir. Çocukta DEHB varsa ödevler ve ders çalışma konusunda daha fazla sorun yaşanmakta hatta anababanın çocukla ilişkisi önemli ölçüde zedelenmektedir. Bu nedenle anababa öğretmen eğitimi programı içinde anababa, öğretmen ve çocuğun ev ödevleri konusundaki görevleri net olarak tanımlanmakta ve ödev sorunlarıyla baş etmede önemli noktalar vurgulanmıştır. Anababa ve öğretmenlerin en fazla yakındığı konulardan birisi de bu çocukların motivasyonlarının az olmasıdır. Bu bölümde, motivasyon eksikliğinin nedenleri ve nasıl arttırılacağı üzerinde durulmuştur.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocukların kardeşleri de bir şekilde sorundan etkilenirler. Kardeşlerin bu etkilenme sonunda nasıl belirtiler göstereceği kendi kişilik yapıları ve zorluklarla baş etme biçimlerine göre farklı olur. Bu bölümde kardeşlerin yaşayabileceği sorunlar, oluşabilecek belirtiler ve bunların çözümleri ele alınmıştır.

Sosyal ilişkilerde yaşanan sorunlar, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocukların çoğunun yaşamlarını olumsuz etkilemektedir. Sosyal becerileri güçlendirmek bölümünde bu konuda yapılabilecekler tartışılmıştır.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocukların kendilerini iyi hissetmeleri, çevreleriyle olumlu ilişkiler kurabilmeleri ve çeşitli becerilerini geliştirmelerinde sosyal etkinliklerin, oyunların, hobilerin ve sporun yeri çok önemlidir. Bu bölümde çocukların kendi aralarında ya da anababalarıyla birlikte oynayabileceği bazı oyunlar, etkinlikler ve sporlardan söz edilmiştir.