Türkçenin en keskin gözlemlerinden biri olan "Kedi uzanamadığı (ulaşamadığı) çiğere mundar der" atasözü, sadece bir hayvan gözlemi değil; bireyin başarısızlık karşısında geliştirdiği bir egoyu koruma kalkanıdır. Bir şeyi çok isteyip de ona sahip olamayan kişinin, yaşadığı hayal kırıklığını ve yetersizlik hissini bastırmak için o nesneyi veya hedefi kötülemesi durumunu ifade eder.

1. Psikolojik Arka Plan: Bilişsel Çelişki
Sosyal psikolojide Leon Festinger tarafından ortaya atılan Bilişsel Çelişki Kuramı, bu atasözünün bilimsel temelidir. Birey, bir şeyi çok arzuladığı halde ona ulaşamadığında zihninde bir gerilim oluşur:
İstek: "O çiğeri istiyorum."
Gerçeklik: "Ona ulaşacak kadar yükseğe zıplayamıyorum."
Bu iki durum arasındaki uçurum, kişide yetersizlik duygusu yaratır. Bu rahatsız edici duygudan kurtulmanın en kolay yolu, isteği değiştirmektir: "Zaten o ciğer bayattı/pistti (mundardı)." Böylece kişi, yeteneğinin eksikliğini değil, hedefin değersizliğini vurgulayarak özsaygısını korumuş olur.

2. Savunma Mekanizması: Rasyonelleştirme (Mantığa Bürüme)
İnsan zihni, başarısızlığı kabul etmektense gerçekliği çarpıtmayı tercih eder. Bu mekanizma sayesinde:
Yetersizlik hissi maskelenir: "Ben yapamadım" yerine "O zaten yapılmaya değmezdi" denir.
Haset bastırılır: Başkasının ulaştığı bir başarıyı küçümseyerek, o başarıya sahip olmamanın yarattığı kıskançlık hafifletilir.

3. Günlük Hayattan Örnekler
Bu atasözü modern dünyada her köşe başında karşımıza çıkar:
İş Dünyası: Terfi alamayan bir çalışanın, o pozisyonun çok stresli ve gereksiz olduğunu savunması.
İlişkiler: Reddedilen bir kişinin, aslında karşı tarafın "zaten kendisine göre olmadığını" veya "karakterinin bozuk olduğunu" iddia etmesi.
Eğitim: Zor bir sınavı kazanamayan öğrencinin, "O okulun eğitimi zaten bozulmuştu" demesi.

4. Sosyolojik Boyut: "Mundar" Etiketi
Toplumda bir hedefi "mundar" olarak nitelemek, sadece bireysel bir savunma değil, aynı zamanda bir teselli kültürüdür. Kolektif olarak ulaşılamayan zenginliklere, makamlara veya yaşam tarzlarına "kirlenmiş" ya da "yozlaşmış" etiketi yapıştırmak, toplumun alt katmanlarındaki huzursuzluğu dindirir. Ancak bu durum, gelişimin önündeki en büyük engeldir; çünkü sorunu kendinde aramayan kişi, üzerine basıp yükseleceği bir basamak inşa edemez.

Sonuç
"Kedinin ulaşamadığı çiğere mundar demesi", insanın kendi kusurlarını örtbas etme çabasının bir yansımasıdır. Elbette her ulaşılamayan şey mükemmel değildir; ancak bir şeyi ancak ona ulaşamadığımızda kötülemeye başlıyorsak, burada dürüst bir eleştiri değil, yaralı bir egonun sesi var demektir. Gerçek olgunluk, çiğere ulaşamadığımızda onun "mundar" olduğunu iddia etmek değil, "henüz o kadar yükseğe zıplayamıyorum" diyebilme dürüstlüğünü göstermektir.