TBMM İLK ŞEHİDİ DELİ HALİT PAŞA...

• 12 Ocak 2011 Çarşamba 15:52:28

Yakın tarihimizde adı geçen kumandanlar bütün halkımız tarafından en yüksek derecede sevilir,sayılır ve anılırlar.

Bu yüzden halkımız çocuklarına, torunlarına hep büyük komutanların adını vermişlerdir.Yine askerdeki onbaşısı, çavuşu, teğmeni yani komutanının adını vermiştir;oğluna torununa.

Milli Mücadele tarihimizde adı dillere destan böyle bir komutan vardır ki o da Deli Halit Paşadır.

Kars’tan, Artvin’den Kocaeli’ne; Trabzon’dan, İzmir’e, Erzurum, Erzincan, Tunceli’den İstanbul’a kadar, düşman mermisinin işlemediği cesaret timsali biridir. Onu gören herkes mutlaka kahramanlığına şahit olmuş, ermişliğine inanmıştır. Yiğitler yiğididir. O Hamiyetli ve gayretli askere babası gibi şefkatli, cepheden kaçan askeri sol tarafında taşıdığı namussuz tabancasıyla anında öldürecek kadar gözü pek biridir..

Doğu’dan-Batı’ya bütün cephelerde mutlaka en önde, birliklerinin cesaret kaynağı, cesur, atılgan, dokuz-canlı kahraman odur. Askerlerinin kendisine marşlar dizdiği, İtilaf kuvvetlerinin görevden uzaklaştırmak istedikleri vatanperver kumandan yine Halit Paşadır.

O; en önde öncü kuvvetleriyle beraber en uç hatta kadar giden; neden sonra döndüğünde üzerini silkeledikçe işlemeyen! Mermi kurşunlarının patır patır yere döküldüğü-kurşun işlemeyen- veli komutan. Korkaklık ve cesaretsizliğe karşı en kızgın; komutanına karşı en mülayim insan.

Yaralanmakla bir şey olmaz; git, şehit ol.. diyen bir ananın oğlu.

O, askerle en çok içli-dışlı, askeri en iyi tanıyan; askerin en iyi tanıdığı, dokuz kurşun yarasına abide olmuş, sepet dolusu bombalarla oyuncak gibi oynayan tam bir asker.
Bu haliyle halkın “yiğit lakabıyla anılır” diyerek isimlendirdiği Deli Halit Paşa, Batıda İstanbul’da doğmuş, Doğu’da pişmiş, Orta Anadolu’da merhum olmuş, gün-bugün halkın dilinden düşmeyen yiğitler yiğidi bir komutandır.

Ardahan’ın ilk mebusu, Kars’a ilk Türk bayrağını dikip sonra da KARSIALAN soyadını alıp anılan ve Kocaeli Grup Kumandanı iken, Yunan tümen komutanını maiyetiyle birlikte esir alan koca babayiğit yine Deli Halit Paşadır.

Anadolu’da Onu tanımayan yok gibidir. Anlatanlar ve anlatılanlar hep cesareti, yiğitliği ve ermişliği üzerinedir. Çünkü gerçek öyledir ve halk da öyle anlatır. Ve halkın yaşattığı kahraman olmak kolay değildir de.
İşte bu yazı Deli Halit Paşa’nın hayatının kısa bir özetidir

1903 yılında Harp Okulu’ndan mezun olduktan sonra çeşitli görevlerde bulunmuş, Balkan Savaşları’na katılmış bilahare 1916 yılında Çoruh (Artvin) Müfrezesi komutanı iken yaralanınca tedavi için Avusturya’ya gönderilmişti. Yurda dönüşünde 1917-1919 yılları arasında Kâzım Karabekir’in komuta ettiği 15. Kolordu da görevlendirilerek Batı Dersim Bölge Komutanlığı’na atanmıştır.
***

Ruslar Doğu bölgelerimizden çekilince Erzincan’ı işgal eden Ermenilerin Türk halkını daha fazla yok etmesine engel olmak için Yetimler Babası Kâzım Karabekir harekete geçmişti. Bu sırada görevlendirdiği Deli Halit Paşa, Batı Dersim Milisleriyle Erzincan’ın fazla bir zulüm görmesini engellemişti.

***

Bundan sonra emrindeki Batı Dersim Milisleriyle Erzurum’un kurtuluşunda sağ kanatta görev almış ve başarıyla bu görevini yerine getirmiştir. Erzurum’u kana boyayan Ermenilere gerekli sersi vermekte tereddüt etmemiştir. Erzurum’un kurtuluşundan (12 Mart 1918) birkaç gün sonra Trabzon’a gitmiştir. Burada yarbay rütbesinde olmakla beraber 3.Tümen komutanı olarak atandı ve buradan Ardahan ve Posof’un kurtarılmasında benzersiz faaliyetler gösterdi ama az sonra imzalanan Mondros gereği geri çekilmek durumunda kaldı.
Bu arada Kars Milli Şura hükümetinin kurulmasını sağladı (14 Kasım 1918) 3-5 Ocak 1919 Birinci ve 7-9 Ocak 1919 İkinci Ardahan kongrelerinin toplanmasına birinci aza olarak vesile oldu.

1919 Mayıs’ından 1921 Şubat’ına kadar “Çıldır Müfrezesi” diye anılan birliğin kurulmasını sağladı. Onlara her türlü yardımı yaptı.
Mustafa Kemal gibi idama mahkûm edilmiş olan ve arananlar listesinde bulunan Halit Paşa’yı İngilizler 4 Mayıs 1919 da Kâzım Karabekir’den teslim etmesini istemişlerse de; Karabekir
Bu isteğe engel olmuş ve gerekli cevabı vermiştir.
Mustafa Kemal 3 Temmuz’da Erzurum’a gelince kendisi gibi İngilizler tarafından aranan Halit Paşa ile çok içten olan bir mesai kuracaktır.
2 Ekim 1919 da Erzurum’daki 9. Tümen Komutanlığına atanan Halit Bey Bayburt’ta isyan eden Şeyh Eşref’in bastırılmasında yine birinci derece görev aldı.
Osmanlı Genelkurmay yönetiminin, şerefli haysiyet sahibi, vekar ve görevini en iyi yerine getiren bir subay olduğunu belirttiği Halit Paşa, Mustafa Kemal, K.Karabekir. A.Fuat Cebesoy gibi büyük komutanlara verilen, cesaret ve üstün başarısına göre terfi edenlerden olmuştur.

16 Nisan 1920 de Oltu’dan Ankara’da bulunan Mustafa Kemal’in Miraç Kandilini kutlama telgrafı çeken Halit Paşa 29 Eylül 1920 de Sarıkamış, 30 Ekim 1920 de Kars’ın kurtuluşunu sağlayan 9 Tümen komutanı idi. Bundan sonra soyadını “KARSIALAN” olarak seçecektir.
Erzurum ve Kars’ ta binlerce yetim Müslüman çocuğunu Ermenilerin elinden kurtaracaktır. Kars’ı savunmaya çalışan Ermeni komutan Yarbay Mazmanof, Halit Bey’in “teslim ol” çağrısına uymayarak, Kars çayı üzerindeki köprüde tabancasıyla intihar edecektir.

Bilahare ordumuz Gümrü’ye kadar ilerledi 3 Aralık 1920 de Gümrü antlaşması imzalandı. 8 Aralık 1920 de Mustafa Kemal Paşa, Kazım Karabekir Paşa’ya telgraf çekerek, cüretli ve icabında kahhar olan Deli Halit Paşa’yı yanına çağırdı. Böylece Deli Halit Paşa, Doğu Cephesi’nden ayrılıp Batı Cephesine gitti.

Batı Cephesi’nde Kocaeli Grup Kumandanı olan Halit Paşa İkinci İnönü Muharebesi’nde emrindeki subay ve erlerle akla durgunluk verecek fedakârlıklar yaptı ve sağ kolundan yaralandı. Bu duruma anası “yaralanmakla bir şey olmaz, git şehit ol” diyecektir.
Bundan sonra Sakarya ve Büyük Taarruz gibi iki büyük düğüm çözülecektir. Halit Paşa buralarda da efsane gibi kahramanlılar yapacaktır.
12 Eylül de Mudanya’da 11. Yunan Tümenini komutanıyla birlikte esir alan Halit Paşa 28 Haziran 1923 te Ardahan Mebusu oldu.

Hakkın ve adaletin yılmaz savunucusu olarak takdim edilen Halit Paşa, Kürt-Türk ayırımına şiddetle karşı çıkar, böyle ayırım yapanlara Kürtlerin de Türkmenler kadar Türk olduklarını söylerdi. Bu görüş zaten Kuva-i Milliye’nin de Milli görüşüydü

Girdiği savaşlarda 9 defa yaralanmış olan Deli Halit Paşa bugün hala Erzurum, Erzincan, Bayburt, Gümüşhane, Trabzon, Artvin, Kars illerimizde bir veli, bir ermiş derecesinde efsane olarak anılır ve anlatılır. Pek çok okul ve mahalle adı onun adıyla anılır. Ardahan’ın ilk milletvekili olarak Meclis’e girmiş ama gelişen olaylar Onun Meclis’te bir arkadaş kurşunuyla öldürülmesine sebep olacaktır. (25 Şubat 1925) Meclis’in aynı zamanda ilk şehidi olan Halit Paşa’ya, Mustafa Kemal gözyaşları dökmüştür. Ölümü bütün yurtta üzüntü yaratmıştır.

İşte koca kahramanın 43 yıllık ömrünün çok kısa hikâyesi.


Gürsoy SOLMAZ


Fazla bilgi için :
Gürsoy SOLMAZ, Deli Halit Paşa, Kültür Bakanlığı Yayınları 1996 Ankara.