BİTİŞİK VE AYRI YAZILIŞ

• 13 Mart 2009 Cuma 19:18:48

Yazılarımızda en çok hatayı sözcüklerin ayrı ve bitişik yazımında yapıyoruz. Türkçe’ de birçok kelime birleşmiştir ve bu da kelime hazinemizi genişletmiştir.Fakat bu mesele Türk imlasında en karışık en güç ve en çok tartışılan konu olmaya devam etmektedir.Belli başlı kurallardan bazıları şunlardır.
1-)Birleşik kelimelerin bir kısmı benzetme yoluyla nesnelere ad olmuştur.Bu tür bileşik kelimeler her zaman bititşik yazılır.
"aslanağzı,devetabanı,keçiboynuzu,hanımeli,tanksavar ..."

2-)Birleşik kelimelerde bitişme esnasında ses düşmesi ya da ses türemesi olmuşsa her zaman bitişik yazılır.

"pazartesi,kaynana,affetmek,zannetmek,kahrolmak...."

3-)Dilimizde tüm ikilemeler ayrı yazılır.

"çoluk çocuk,kapı mapı,soy sop,evsiz barksız..."

4-)İyelik eki almış ikilmeler de ayrı yazılır.

"boşu boşuna,ucu ucuna,günü gününe..."

5-)isim hal ekleriyle yapılan ikilemelr de ayrı yazılmalıdır.

"daldan dala,göz göze,elden ele..."

6-)Köken bakımından yabancı olan "be" ile yapılan ikilemeler de ayrı yazılır.

"gün be gün,kat be kat,öz be öz..."

7-)Pekiştirmeli sıfatlar her zaman bitişik yazılır.

"gömgök,yemyeşil,sapasağlam,çırçıplak,çırılçıplak..."

8-)Yapı bakımından birleşmiş ve bir durumu anlatan sözcükler de bitişik yazılır.

"babayiğit,başıbozuk,çıtkırıldım,dedikodu,kaptıkaçtı,zıpçıktı..."

9-)Ev,ocak ve yurt sözcükleriyle kurulan birleşik isimler ayrı yazılır.

"bakım evi,huzur evi,yayın evi,öğrenci yurdu,sağlık ocağı..."

10-)Farsça dan gelen -hane sözcüğü kendisinden önceki sözcükle bitişir ve birleşik yazılır.

"çayhane,dershane,postahane,pastahane..."

11-)"sıra" sözcüğü ile yapılan birleşik sözcükler her zaman ayrı yazılır.

"ardı sıra,önü sıra,peşi sıra,aklı sıra...."

12-)Birleştirmede kullanılan kelimeler yeni bir kavramı karşılarken sözcüklerden biri ya da her ikisi anlamını korumuşsa sözcükler ayrı yazılır.

"yer çekimi,kuru fasulye,gök bilimi,el kitabı,kuş üzümü,tulum peyniri,iş bölümü,badem yağı,çam sakızı,düğün çorbası,ay tutulması,hafta başı,kuyruklu yıldız,kaya balığı,ak ağaç,ses bilgisi,şeker kamışı..."

13-)"etmek ve olmak" yardımcı fiileriyle yapılan birleşik fiilerde eğer düşme ya da türeme varsa bitişik yazılır yoksa ayrı yazılmalıdır.

"göç etmek,yardım etmek,alay etmek,dans etmek,var olmak,el etmek,deli olmak,yok olmak,ilan etmek,hayret etmek..."

nakletmek,neşretmek,fikretmek,akletmek,zehretmek,şükretmek,keşfetmek,zannetmek,hissetmek,affetmek..."

14-)Çok kullanılan bazı sözcüklerin yazımı da şöyledir.

"birçok,biraz,birkaç,birtakım,hiçbir,boşu boşuna,için için,sinir küpü,soy kırımı,üstünkörü,her biri,bugün,ya da,öyle ki..."

"Arapça ve Farsça’dan dilimize giren tamlamalarda ünlü ile iki sözcüğün bitiştiği görülür ki bu ünlü sözcüklerden hep ayrı yazılır.

"bad-ı saba,cam-ı lale,şah-ı gül..."

Türkçe’yi güzel kullanmak için gerçekten imla çok önemli oluyor. Birçok okuyucu doğru kullanımları edebi eserlerden öğreniyor. O nedenle edebiyatın bir alanıyla ilgileniyorsak okuyucularımıza doğruyu gösterelim. Bu bir mirastır ve mirası yeni nesilere tükenmeden teslim edelim.

"İNSAN KENDİNİNİ BİRAZ İNSANDA BİRAZ EDEBİYATTA TANIR."