Mor Cepken

• 3 Mayıs 2023 Çarşamba 22:57:29

Günümüzde gittikçe yükselen kadına karşı şiddet olayları, alınan birtakım önlemlere rağmen bir türlü önlenemiyor. Ancak bizim varoluş sebebimiz olan kadının şiddete maruz kalmaması adına yıllar önce Yörük kültüründe yaşatılan bir gelenek var: Mor Cepken. Osman Şahin Mor Cepken kitabında, bu gelenek sayesinde kadınların haklarının nasıl korunduğunu bakın nasıl anlatıyor:
“Evli erkeklerin korkulu rüyası; mor cepken”. Mor cepken, kadınların çeyizine konurmuş eskiden. Çeyiz sandığının en altına konur ve evlenen kadının onu hiç giymemesi temenni edilirmiş. Çünkü kadının o mor cepkeni giyip, evin damına, bacasına, köy meydanına, herkesin görebileceği bir yere çıkması, “Kocamı sevmiyorum, kocam bana eziyet ediyor, gönülsüz evlendim, boşanmak istiyorum, zor durumdayım, bana yardım edin” anlamına gelirmiş. Ve köylülerce, o kadına yardım edilir ve kocası ayıplanırmış. Bu nedenle erkekler eşleriyle yaşadığı problemleri şiddete başvurmadan, saygı ve sevgi ile üstelik eşlerine önemli ödüller vererek çözmeye gayret ederlermiş. Aksi durumda, kocalar eşlerinin mor cepken giyeceğini bilirlermiş.
Eşi mor cepken giyen erkek, eşinden boşanmakla kalmaz, bir daha kolay kolay evlenemezmiş. Çünkü herkes eşine mor cepken giydiren adamdan koca olmayacağını bilirmiş. Kadına saygı göstermeyen, şiddet uygulayan insana bir daha kimse kız vermez, bir daha evlenmesi güç olurmuş. Hal böyle olunca şiddete maruz kalan kadın sayısı yok denecek az olurmuş.
Eğer; bir kadın mor cepken giyerse; o zaman akan sular durur, inek sağan, yün eğiren, kilim dokuyan eller durur, yaşlı analar neneler, doğum yaptıran ebeler, işlerini güçlerini bırakarak, mor cepken giymek zorunda kalan kadını korumaya alırlarmış.
Bu arada çevrede düğün, davul zurna, eğlence ne varsa hepsi susarmış. Çünkü evli kadının mor cepken giymesi ve zor durumda olması, ölüm gibi bir şey olarak kabul edilirmiş.
Mor cepken giyen kadının kocası evinden dışarı çıkamaz, kahveye gidemez, kimse de yüzüne bakmazmış.
Göçebe kültüründe kadına tanınan haklar günümüzde olsa, bunca kadın kocası tarafından herkesin gözü önünde öldürülür müydü?

Hiçbir kadının o günkü anlamıyla “mor cepkeni” giymek zorunda kalmaması dileklerimle...

Fevzi GÜLTUNA