İZ BIRAKANLAR

• 27 Kasım 2022 Pazar 22:29:13

Asıl adı İbrahim olan ve gençlik yıllarında Lutfi mahlasını da kullanmış olan “Dertli” Bolu’da 1772 yılında dünyaya gelmiştir. Ankara – İstanbul yolu üzerinde, Ankara’dan İstanbul’a giderken “Yeniçağa kasabasına girmeden önce, yolun sağ köşesinde küçük bir tepe üzerinde gösterişsiz küçük bir anıt mezarı vardır. Bu anıt mezarın yola bakan cephesi üzerinde iki kelime “Şair Dertli” ibaresi yazılıdır. 1845 yılında Ankara’da rahmete kavuşan ve Saman Pazarı’ndaki kabrinde yüzyıldan fazla bir müddet yatan Dertli, ancak 1950’lerde buradan alınmış, getirilip, uzaktan doğduğu köye bakan bu küçük tepeye yeniden gömülmüştür.

Dertli Türk diline edebiyatına çok şeyler vermiş ve adını edebiyat tarihimize yazdırmayı hakkıyla başarmıştır. Her insan beşeri hatalarıyla bir gün gelir ölür, maddi varlığı yok olur. Ama arkasından yaşayan ve yaşayacak bir iz, eser bırakmışsa bu iz ve eser gurur ve şükranla yâd edilir. Önemli olan budur.
Onun edebiyatımızdaki ağırlığı; derin bir lirizm taşıyan, hayata, mizaha ve tabiata yönelik eserleriyle belirlenmiştir. Dertli, hecenin, koşma türünün en iyi temsilcilerinden biridir.
Dertli’yi temsil eden manzumeler heceyle yazılmış olanlarıdır. Hecenin, tertemiz Anadolu Türkçesinin eşsiz üstatlarından biridir.

Behçet Necatigil Dertli ile ilgili şu satırları kaleme almıştır.
“XIX. yüzyılın Emrah ve Seyrânî bir yana bırakılırsa, en ünlü âşıkı olan, birçok çıraklar yetiştiren Dertli; halk şiirimizin son büyük ustalarından biridir. Divan, tekke ve halk edebiyatlarındaki geniş kültürü sayesinde daha sağlığında yaygın bir ün kazanmış, divanı taş baskısıyla birçok defalar basılmıştır. Fuzulî, Ȃşık Ömer, Gevheri gibi şairlerin etkilerini taşıyan Dertli’nin, Bektaşi olduğunu gösteren “nefes” ve “devriye” leri de olmakla beraber onun en kuvvetli, en lirik parçalarını “koşma” ve semaî” leri arasında bulmak mümkündür.
Şair Dertli’yi en güzel koşmalarından biri ile yâd edelim.

KOŞMA

Mürevvet kılsana behey bî vefâ
Ȃşıklar yolunda hemyâze çekmiş
Evrak-ı hüsnüne vâcib teâlâ
Rişte-i canımdan şirâze çekmiş

Görmedim âlemde sen gibi güzel
Vasfında yazmıştım nice bin gazel
Kaşların nakşeden nakkâş-ı ezel
Pergârlar döndürmüş, endâze yazmış

Câm-ı mey yollamış ‹‹ nûş etsin ›› deyü
‹‹ İçsin de hâtırın hoş etsin ›› deyü
Nâle vü feryâdım gûş etsin deyü
Hüseynî perdesin Hicaz’a çekmiş

Aşkı bana vermiş, fikr’etsin deyü
‹‹ Baksın cemâlime şükr’etsin ›› deyü
Ehl-i aşk olanlar zikr’etsin deyü
Dertli, aşk defterin beyâze çekmiş.

Koşma için kaynak: Şemseddin Kutlu, Dertli, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 871, Türk Büyükleri Dizisi:73, 1988, s.192. , Birinci Baskı

FATMA LEYLȂ DENİZ