DEDEMİN KARADUTU –VIII

• 8 Mayıs 2021 Cumartesi 12:56:27

Karadut veya dut ile ilgili deyimler ve atasözleri de dilimizde canlılığını korur.

Karadut veya Dut İle İlgili Deyimler:

“Dut gibi: (argo) Çok sarhoş (kimse).

Dut gibi olmak: (argo) 1.Çok sarhoş olmak 2. Utanmak, bozum olmak, mahcup olmak.

Dut yemiş bülbüle dönmek: Önce çok konuşurken sesi çıkmaz olmak, konuşkanlığını yitirmek.”[1]

Karadut veya Dut İle İlgili Atasözleri:

“Karadut yaprağı açtı, soyun; döktü giyin (Kara dut yaprak açtı yaz, döktü kıştır.): Karadut ağacı yapraklanınca soğuklar biter, karadut ağacı yaprağını döktüğü zaman soğuklar başlar; ona göre giyinmek lazımdır. Diğer dutlar daha erken yaprak açar ve dökerler.”[2]

“Dut kurusu ile yâr sevilmez: Ancak büyük özverilerle elde edilebilecek güzel bir şey, özveride bulunulmadan ele geçirilemez.”[3]

“Büyük ve değerli şeylere kavuşmak, onları elde edebilmek için büyük özveri ve güçlü olmamız gerekir. Aksi takdirde büyük hedeflere fazla emek harcamadan ulaşamayız. Ucuz ve yararsız şeyler feda ederek değerli bir şey elde edemeyiz.”[4]

“Sabırla koruk helva olur, dut yaprağı atlas olur: Sabır, her gelen olumsuzluğu kabullenmek değil, aksine bir işin başarılması için gerekli mücadelenin verilmesi esnasında karşılaşılan güçlüklere göğüs germek, azim ve kararlılıkla mücadeleye devam etmek demektir. Nasıl ki, ham üzüm olan koruk bakılırsa zamanla üzüm olur, üzümden pekmez, pekmezden helva yapılır. Yine de atlas elde etmek isteyen kişi sabırla çalışacak; ipek böceği dut yaprağını yiyecek büyüyüp ipek salgılayacak, ipek kozaları ip haline sabırla getirilecek ve yine sabırla atlas dokunacak.”[5]

“Koz gölgesi kız gölgesi, söğüt gölgesi yiğit gölgesi, dut gölgesi it gölgesi: Ağaçların gölgeleri bile doğal özelliklerini yansıtır. Koz, yani ceviz ağacının altında insan, herkesin peşinde koştuğu bir kızın yanındaymışçasına mutluluk duyar.

Söğüt gölgesi, boylu boslu bir yiğidin güvenini kazanır.

Dut gölgesi ise altına meyvelerini döktüğü için gölgesi çıkarcıların üşüştüğü bir yerdir. (TDK)”[6] şeklinde yorumlanır.

"Karaduttan düşen kara eşek, ak duttan düşen ak eşek olurmuş."[7]

Durmuş Ali ÖZBEK



Kaynaklar
[1] www.lafsozluk.com/2012/10/dut-ile-ilgili-atasozu-deyimler-ve.html

[2] www.lafsozluk.com/2012/10/dut-ile-ilgili-atasozu-deyimler-ve.html

[3] Aksoy, Ömer Asım (1995). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 2 Deyimler Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitabevi. ISBN 975-10-0128-5.

[4] www.atasozlerianlamlari.com/Harf/D-05/Atasozu/dut-kurusu-ile-y-r-sevilmez/

[5] www.atasozlerianlamlari.com/Harf/S-20/Atasozu/sabirla-koruk-helva-dut-yagragi-atlas-olur/

[6] Türk Dil Kurumu

[7]blog.milliyet.com.tr/dut-agacindan-dusen---/Blog/?BlogNo=52999 İbrahim Pekbay