MUALLİM, ÖĞRETMEN, HOCA

• 14 Ağustos 2020 Cuma 10:00:12

Her konuda olduğu gibi dil konusunda da yobazlığı sevmiyorum. Elbette Türkçesi varken Türkçesinin kullanılmasını, mümkün olduğunca dilimizin türetme gücünün kullanılmasını istiyorum ancak uzun yıllar önce dilimize girmiş ve Türkçeleşmiş sözcüklerle de uğraşılması taraftarı değilim.
Yıllar önce Edebiyat Defteri sitesine üye olurken acemi bir tavırla kullanıcı adı telaşına düştüğümü hatırlıyorum. Beni üye olmaya ikna eden arkadaşla birlikte herkesin hitap ettiği gibi “Aytekin Hoca” olsun dedik.
Hoca, sözcüğünün anlamı dilimizdeki öğretmendir. Ben bu anlamıyla kabul etmiştim ve kullandım. Sonra öyle durumlar oldu ki, sözcüğün çağrışımının “ cami imamı” olduğunu, kimi kişilerin bu anlamda algıladığını gördüm. Bir Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni olarak bu algıyla yazı yazmak pek hoşuma gitmedi. Zaman zaman dini konulara değindiğim oluyor ve yazımı okuyanlar bu açıdan bakarak okuyor yazımı. O zaman da ben onları kandırıyormuşum gibi geliyor bana. Hani “Hoca” kisvesi ile insanları kandıran, kendisine menfaat sağlayan insanlar var ya, onlar gibi hissettiğim oldu.
Cami imamını küçümsediğim çıkmasın bu sözlerimden. Herkesin bir işi var ve hakkıyla yapılıyorsa saygı değerdir. İmam olmak da çok kıymetli bir iştir.
Bir zamanlar televizyonda Perran Kutman’ın baş rolünü üstlendiği bir dizi vardı. Burada Perran Kutman’a “Hocam” diye hitap eden öğrenciler azarlanıyor, “Hoca camide, hoca camide” deniyordu. O an mimik yardımı ile aşağılama net bir şekilde gösteriliyordu. Belki niyet iyiydi. Hoca, yerine Türkçesi “Öğretmenim”in kullanılsın isteniyordu.
Bir Türkçe sevdalısı olarak önce de söylediğim gibi Türkçesi varken Türkçe kullanılması elbette en güzeli, ancak “Hoca” öyle bir hayatımıza girmiş ki, onu dilimizden çıkartamaya çalışmak hem gereksiz hem de neredeyse imkansız.
Farsça bir kelime olan hoca, öğretmen anlamıyla kullanıldı yüzyıllarca. (Muallim de aynı anlamda Arapça bir sözcüktür.) İmama da hoca denmesi cemaate dini bilgiler öğretmesidir. Yoksa namaz kıldırana imam denir, hoca değil.
Tarihimizde Hoca Dehhani, Hoca Ahmet Yesevi, Nasrettin Hoca ve diğerleri namaz kıldırdıkları için hoca olmadılar.
Eminim dikkat etmişsinizdir, sağlıkçılar doktorlara “Hocam” derler. Sporcular hakeme hocam derler, yine “KOÇ” anlamında çalıştırıcılara hocam diye hitap edilir. Bunların hiçbir namaz kıldırmaz.
En önemlisi de genellikle ilkokulda hitap “Öğretmenim” dir, daha sonra “Hocam” olur. Hiçbir genç, üniversitede profesöre “Öğretmenim” demez, diyemez dalga geçerler.
Toplum da böyle kabul etmiş aslında. Bir yerde mesleğimi soruyorlar. Öğretmenim diyorum. Biraz sonra bana “Hocam ne ikram edeyim?” diye soruyor esnaf.
Şunu anladım ki, dil konusunda yasaklama birçok alanda olduğu gibi boşa bir çaba. Siz ne derseniz deyin dil kendi kanunları içinde yaşıyor. Meclisin kararı, yüretmenin yasaklama, öğretmenin ısrarı işe yaramıyor.
Eğitim mi elbette gerekli ama bu bir zaman meselesi, yeterince sabreder ve çalışırsanız dilde bir şeyler yaparsınız.