Muş Belediye Başkanı Sayın Feyat ASYA ile Röportaj./ “Muş; Sultan Alparslan´ın Şanı ve Şerefi ile Taçlanan Namlı Bir Şehirdir”

• 26 Eylül 2019 Perşembe 16:26:27

Bu hafta plaka numarası "49" olan, Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan ve Yukarı Murat-Van bölümünde, Çar Deresi ve Korni Deresi arasındaki ovaya kurulmuş olan konumuyla da dikkat çeken; doğal, tarihi ve kültürel değerler bakımından büyük bir turizm potansiyeline sahip olan Muş ilimizi konu aldık.
***
“Hizmette mesai mefhumu gözetmeksizin vatandaşımızın her derdine derman olmak için çırpınan bir yönetim pratiği sergiledik. Ve sergilemeye devam edeceğiz.” Diyen Muş Belediye Başkanı Sayın Feyat ASYA ile röportaj yaptık. Gerçekleştirmiş olduğumuz bu röportaj, Sayın Başkanımızın geçmiş, mevcut ve yeni faaliyetlerinin yanı sıra, Muş ilimizin bütün özelliklerini de kapsamaktadır.
***
-Sayın Başkanım, sizi basından ve gerçekleştirmiş olduğunuz başarılı faaliyetlerinizden tanıyoruz. Rica etsem, bu kez Önce Vatan Gazetesi okurları için kendinizi tanıtır mısınız?

Teşekkür ederim. Ben, 1970 Muş doğumluyum. Öğrenim hayatımın orta ve lise kısmını Muş İmam Hatip Lisesi’nde, lisans kısmını ise İktisat Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü’nde tamamladım. Ayrıca İlahiyat önlisans programından mezun oldum. Evli 4 çocuk babasıyım.

2000, 2004, 2006, 2010 yıllarında Mekke ve Medine’de hac organizasyonunda görev yaptım. 2007, 2010 yıllarında Fransa, Almanya, İspanya ve Hollanda’da Sivil Toplum ve Devlet İlişkileri üzerinde çeşitli çalışmalarda bulundum. 2013 yılında Filistinli kardeşlerimizin durumunu yerinde görmek üzere sivil toplum örgütlerinden müteşekkil bir ekiple Kudüs ve diğer Filistin kentlerinde bulundum. Belediye Başkanlığı görevinden önce uzun bir süre yerel organizasyonlarda ve sendikal çalışmaların içinde yer aldım. 2014 yılından beri Muş Belediye Başkanı olarak Muş halkına hizmetkarlık yapmaktayım

- Muş ilimizi de bizlere tanıtın dersek neler söylersiniz?

Muş kadim medeniyetlere ev sahipliği yapmış, ovası, lalesi, üzümü ve güzellikleri ile tanınan bir şehrimiz. Muş´u, Sultan Alparslan´ın şanı ve şerefi ile taçlanan Şeyh Muhammed-i Mağribi ve Müştak Baba gibi alimlerin ilim ve irfanı ile kemale eren şehir olarak tanımlıyoruz. Birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ilimizde bin yılı aşkın bir kardeşlik hukukunun devam ettiğini özellikle belirtmek isterim. Muş´un ve bölge illerinin sürekli kaos ortamındaymış gibi gösterilmesinden muzdarip olduk. Bu algıyı ortadan kaldırmak için mücadele ettik ve etmeye devam ediyoruz. Muş, doğal güzellikleri ile tarihi ve kültürel değerleri ile gezilmesi ve görülmesi gereken iller arasındadır. Zaten burada ağırladığımız misafirler, bizim sürekli dillendirdiğimiz güzellikleri hemen fark edebiliyorlar. Malazgirt Zaferi ile başlayan birlik ve beraberlik ruhunu her zaman yaşatmanın gayretindeyiz.

- Efendim, geçmiş ve mevcut faaliyetleriniz nelerdir, Muş’un geleceği için düşündüğünüz yeni projeleriniz varsa bizimle paylaşır mısınız?

Bugüne kadar Belediyecilikte ülke genelinde çığır açmış AK Parti’mizin politikalarını kendi yerelimizde uygulamayı başararak hizmette mesai mefhumu gözetmeksizin vatandaşımızın her derdine derman olmak için çırpınan bir yönetim pratiği sergiledik. Bundan sonra da aynı anlayışımızı sürdüreceğimizi burada bir kez daha beyan ediyorum. Tabi seçim sürecinde partimizin belirlemiş olduğu manifestoya bağlı olarak bizler de planlamamızı yaptık.
Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
“1. ŞEHİR PLANLARI”
Yapılanlar: Bayraklı tepe ve Ağaçlık Köyünde 400 hektar İmar planı yapıldı. Yeni Mahalle imar planında 18 uygulaması yapıldı. Kepenek köyü sınırları içerisinde TOKİ konutları için 750 dönümlük alana uygulama imar planı ve 18 uygulaması yapıldı. Zafer Mahallesinde Kentsel Dönüşüm Yapılması için uygulama imar planımızı revize ettik.
Yapılacaklar: Yeni Mahalle olan Sütlüce, Güzeltepe ve Bağlar da uygulama imar planı yapılacak.
Soğucak ve Donatım Köylerine uygulama imar planı yapılacak. Yeşilce Mahallesi alt bölgelerine 18 uygulaması yapılacak.

“2. TEMEL ALTYAPI VE ULAŞIM”
Yapılanlar: Şehrin tamamına Altyapı (Kanalizasyon, içme suyu ve yağmur suyu) projesi yapıldı.
Yapılan proje ile ihale yapıldı. Yapım aşaması % 50 seviyesine getirildi. İlimize doğalgazın gelmesi için öncülük yapıldı ve yapım aşamasında ilgili firmaya her türlü kazı çalışmalarında gerekli izinler verildi. Gelişen ve büyüyen ilimizin ihtiyaçlarına cevap veremeyen Telekom ve Elektrik altyapılarının yenilenmesi için kazı çalışmalarına gerekli izinler ve araç, gereç, malzeme desteği verildi.
Şehir merkezinde toplu taşımacılığın yapıldığı iki durağı birleştirdik. Muş’ta ilk defa Akıllı Kart sistemini hayata geçirerek havuz sisteminin uygulanmasını sağladık. Vatandaşların şehrin tüm noktalarına toplu taşımacılıkla ulaşımlarını sağlaması için yeni güzergahlar belirledik.
Yapılacaklar: Şehrin tamamına Altyapı proje (Kanalizasyon, içme suyu ve yağmur suyu) yapımı tamamlanarak, halkımızın hizmetine sunulacaktır. Şehrin bütün mahallelerine doğalgaz hattı getirilerek, halkımızın hizmetine sunulacaktır. Şehrin bütün mahallelerinde elektrik ve telekom hatları yer altına alınacak olup, kapasitelerinin artırılması için çalışmalara gerekli destekler verilecektir. Yeni güzergahlar açarak kentin en ücra noktalarına toplu taşıma araçlarıyla ulaşımı sağlayacağız.

“3. KENTSEL DÖNÜŞÜM”
Yapılanlar: Kale Mahallesi Kentsel Gelişim ve Dönüşüm projesi hayata geçirildi.
Yapılacaklar: Yeni Mahalle olan Sütlüce, Güzeltepe ve Bağlar da Uygulama İmar Planı yapılacak.
Dere ve Muratpaşa Mahallelerinde Kentsel Gelişim ve Dönüşüm Projeleri hedeflenmektedir. Zafer Mahallesinde yıkılmaya yüz tutmuş konutların Kentsel Dönüşüm ve Gelişimi yapılacaktır.

“4. BENZERSİZ ŞEHİRLER”
Yapılanlar: Belediyemiz tarafından yapılan bütün alt yapı projeleri ilimizin jeolojik etütleri göz önünde bulundurularak yapılmıştır. Belediyemiz tarafından yapılan bütün üst yapı projeleri ilimizin tarihi ve kültürel değerleri göz önünde bulundurularak hayata geçirilmiştir.
Yapılacaklar: Yeni yapılacak olan imar planları Muş’un coğrafi konumu, iklim koşulları ve jeolojik etütler göz önünde bulundurularak, ilimize özgü olacağından benzersiz olarak yapılacaktır. Belediyemiz tarafından yapılacak olan alt yapı ve üst yapı projelerimiz ilimizin tarihi ve kültürel değerlerine uygun olacaktır.

“5. AKILLI ŞEHİRLERLE YENİ UFUKLAR AÇILACAK”
Yapılanlar: Kent Bilgi Sistemi hayata geçirilerek vatandaşlarımızın bilgi ve belgeye ulaşması hızlandırılmıştır. EBelediyecilik sistemi hayata geçirilerek, teknolojinin tüm imkanlarını kullanarak vatandaşlarımıza daha hızlı ve daha kaliteli hizmet sunuldu. Beyaz Masa kurularak, vatandaşlarımızın görüş, öneri ve şikayetlerini dikkate alarak kısa sürede çözüme kavuşturduk.
Yapılacaklar: Kent ve Coğrafi Bilgi Sistemleri hayata geçirilerek, Belediyemizin bütün hizmetleri E sistemden takip edilerek, daha aktif ve hızlı hizmet verilmesi sağlanacaktır. Yeni yapılan toplu konut ve işyerlerinde akıllı sayaç sistemi yaygınlaştırılacaktır. Hemşerilerimizin tüm iş ve işlemlerini evinde Ebelediyecilik üzerinden yapacağı şekilde sistem kurulup, geliştirilecektir.

“6. ÇEVREYE SAYGILI ŞEHİRLER”
Yapılanlar: Vahşi çöp depolama sistemini ortadan kaldırarak, kent genelindeki çöpleri mobil aktarma sistemiyle Bitlis Katı Atık ve Bertaraf Tesisine aktardık. Çevre temizliğine dikkat çekmek için öğrencilerle periyodik dönemlerde kentin farklı bölgelerinde çöp temizleme etkinlikleri gerçekleştirdik. Doğalgaz döşeme çalışmalarının kentin dört bir tarafına ulaştırılması için belediyemizce tüm iş ve işlemlerde gerekli kolaylıklar ve destekler sunularak, kentin hava kirliliğinden kurtarılması sağlanmıştır.
Yapılacaklar: İlimiz merkezinden Tarihi Murat köprüsüne bisiklet yolu ile ulaşım sağlanacak olup, çevre kirliliğinin azaltılmasına katkı sunulacaktır. Ulaşım alt yapısının master planı hazırlanarak, çevre kirliliğinin azaltılmasına ve ulaşıma katkı sunacaktır. Kent genelinde oksijen üreten yeşil alanların çoğaltılması için çalışmalar yapılacaktır. Katı atıkların vahşi çöp depolama yöntemi ile depolandığı ancak ihalesi yapılan Katı Atıktan Enerji Üretimi Entegre Tesisi hayata geçirilerek, çevreye duyarlı şehir hayata geçirilecektir. 1983’ten beri vahşi çöp depolama yöntemi ile depolama alanının rehabilitesi yapılarak, temiz ve sağlıklı çevre projesi hayata geçirilecektir. 1983’ten beri atık sularımız doğrudan dereye aktarıldığından dolayı Atık Su Artıma Tesisi hayata geçirilerek, yer altı su kaynaklarımıza, derelerimizde yaşayan canlılara ve halkımızın sağlığına verdiğimiz zararları ortadan kaldıracağız.

“7. SOSYAL BELEDİYECİLİK”
Yapılanlar: Lale Vadisi Rekreasyon projesinde 1000 kişilik amfi yapılarak, yaz aylarında çeşitli sosyal faaliyetlerin yapılması sağlandı. Zafer, Muratpaşa, Yeni ve Sunay Mahallelerimizde Bilgi Evi Sosyal tesisleri yapılarak, dezavantajlı çocuklarımızın, gençlerimizin ve bayanlarımızın kişisel gelişimlerine katkı sağlamayı başardık. Minare Mahallesine Kadın Kültür ve Eğitim Merkezi açılarak, bayanlarımızın sosyal, spor, eğitim ve bakım hizmetlerini bedelsiz olarak yapmalarını sağladık. Lale Vadisi ve Ahmedi Hani Park alanlarında yapılan spor tesisleri ile gençlerin kötü alışkanlıklardan uzaklaşmasını sağlayarak sportif faaliyetlerde bulunma imkanı sunduk.
Yapılacaklar: Lale Vadisi’nde peyzaj projesi hazırlanarak sosyal ve spor aktivite alanlarının artırılması sağlanacaktır. Çar Çayı Islahı ve Peyzaj projesi ilimize kazandırılarak, sosyal ve spor aktivite alanlarının artırılması sağlanacaktır. Millet Bahçesi Projesi hayata geçirilerek, halkımızın sosyal altyapısını geliştirme anlamında katkı sunacaktır. Millet Kıraathanesi Projesi hayata geçirilerek, halkımızın sosyal ve kültürel altyapısını geliştirme anlamında katkı sunacaktır. İlimiz ve Tarihi Murat Köprüsü arasından bisiklet yol ağlarının artırılması ile beraber halkımızın sosyal altyapısına katkı sunacaktır. Kent Meydanı’nın yan tarafında projelendirilen Kültür ve Kongre Merkezi ile beraber ilimizin sosyal ve kültürel altyapılarına katkı sunacaktır. Her Mahalleye Bilgi Evi sloganı ile kentin tüm mahallelerinde Bilgi Evleri yapılması hedeflenmektedir. Güzeltepe, Sütlüce ve Bağlar Mahallerimize spor kompleksleri yapılması hedeflenmektedir.

“8. YATAY ŞEHİRLEŞME”
Yapılanlar: 2013 yılında hazırlanan ve yürürlüğe giren Revizyon Uygulama İmar Planlarımız da verilen yüksek katlar 2016 yılında Meclisimizce İmar Plan Notlarımız revize edilerek, Yatay Mimari tercihini yaparak, 6 kat ile sınırlandırıldı. Daha önceden meclisimizden yüksek kat plan değişikliği onaylanan dosyalar tekrardan değerlendirilerek, yapılaşmayan dosyaların yüksek katları iptal edilmiştir.
Yapılacaklar: Yeni dönemde yapılacak imar plan çalışmalarında Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın her platformda dile getirdiği yatay mimari sloganı ile yüksek katlara izin verilmeyecektir. Mevcut uygulama imar planlarımız içerisinde ve meskûn mahallerde yeniden yapılacak parselde yüksek kat sınırı getirilecektir. Planladığımız tüm üst yapı, hizmet, sosyal, spor binaları ve kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri yatay mimariye göre projelendirilecektir.

“9. HALKLA BİRLİKTE YÖNETİM”
Yapılanlar: 2014 yılı seçimindeki manifestomuzda bulunan “ortak akıl birlikte yönetim” sloganını 20142019 döneminde her platformda uyguladık. 2014 yılında görevi devraldıktan sonra aylık rutin olarak muhtarlarımızla bir araya gelerek fikir alışverişinde bulduk. 2016 yılından itibaren her hafta bir mahallede halk buluşmaları düzenleyerek, çalışmalarımız hakkında bilgi verdik, yapılacak olan çalışmalar hakkında istişarelerde bulunduk. Yeni yapılan imar plan çalışmalarında ve mevcut plan notlarımızın revizyonunda ilgili bütün STK’ların temsilcileriyle fikir alışverişinde bulunduk. Belirli periyodlarda din görevlileri, işadamları, sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri, okul idarecileri ve öğrencilerle bir araya gelerek görüş ve önerilerini alarak çalışmalarımızı bu doğrultuda sürdürdük. Belediyemiz bünyesinde Kent Konseyi, Kadın Meclisi ve Gençlik Meclisi’ni kurarak toplumun tüm kesimleriyle ortak çalışmalar yürüttük.
Yapılacaklar: Ortak akıl birlikte yönetim yeniden inşa sloganı yeni dönemde de ana temamız olacaktır. Aylık muhtarlarla buluşma toplantılarımız devam edecektir. Halk buluşmalarımız belirli periyotlarda devam edecektir. Aylık STK toplantıları yapılacaktır. Belediyemiz WEB sayfasında dilek ve temenniler linki oluşturularak, halkımızın görüş ve önerileri dikkate alınacaktır. Gönül Belediyeciliği kapsamında kentte belirli dönemlerde kültürel etkinlikler düzenlenecektir.

“10. TASARRUF VE ŞEFFAFLIK”
Yapılanlar: 2014 yılında göreve başladığımızda personel giderleri % 47 iken, İnsan Kaynakları Yönetimini doğru politikaları izleyerek, personel giderini % 28’e indirmeyi başardık. 2014 yılında göreve başladığımızda Belediyenin gelirlerinin artırılması konusunda etkin çalışmalar yaptık.
Belediye Meclis toplantılarında alınan bütün kararlar Belediyemizin WEB sayfasında rutin olarak yayınlanmıştır. Yeni dönemde İçişleri Bakanlığının elektronik belge sistemine geçilerek, yazışmalar E ortamda sunulmuştur.
Yapılacaklar: Alparslan II Barajı’nda İçme Suyu Arıtma Tesisi kurarak suyun cazibeli bir şekilde şebekelere aktarılmasını sağlayarak, mevcut sistemde tüketilen içme suyundan dolayı belediyemizin sırtında büyük bir kambur haline gelen enerji tüketim bedelini minimum seviyeye ulaştıracağız.
Araç parkurumuzu yenileyerek, araç bakım ve onarım giderleri minimize edilecektir. Belediye yıllık faaliyet raporlarını internet sitemizde yayımlayarak kamuoyuyla paylaşmaya devam edeceğiz.

“11. DEĞER ÜRETEN ŞEHİRLER”
Yapılanlar: Her mahalleye Bilgi Evi, Kültür, Eğitim ve Sosyal yapılar inşa edilerek, dezavantajlı vatandaşlarımızın ücretsiz bilgi, belge ve kitaba ulaşımı sağlandı ve kültürlü gençlik oluşturuldu. Lale vadisi, Göletli Park ve Ahmedi Hani park ve mesire yeri projeleri başta olmak üzere her mahallede parklar yapılarak sosyal, kültürel ve rekreasyon anlamında halkımızın ihtiyaçları karşılandı. Tarihi değerlerimiz arasından bulunan Eski Hükümet Konağı, Yıldızlı Han ve Kale Parkı Kültür Evi halkımızın hizmetine açılarak tarihi değerlerimiz gün yüzüne çıkarıldı. Atatürk Bulvarı ve istasyon caddesi üstyapı projeleri ile kentimiz çevre estetiğine değer katmıştır.
Yapılacaklar:Yeni dönemde 1000 Yıllık Geçmişten 1000 Yıllık Geleceğe Tarihi Muş Çarşı ve Meydan Projesi hayata geçirilerek, turizm altyapısı güçlendirilecektir. Kurtik Dağına Teleferik projesi hayata geçirilerek, Kış Turizmi canlandırılacaktır. Migre Hamamı ve Muratpaşa Camii Restorasyon çalışmaları tamamlanarak ilimizin tarihi değerleri gün yüzüne çıkarılacaktır. 2023 Yılı Hatıra Ormanı ve Mesire Alanları Kompleksi projesi hayata geçirilerek, halkımızın Kültür, Sosyal ve Spor anlamında bölgenin en büyük mesire alanları kompleksi oluşturulacaktır.”
Söz konusu manifestoya bağlı olarak şu projeleri yapmayı hedefliyoruz:
Kurtik Dağı Teleferik Ve Mesire Alanı Kompleks Projesi,
Alparslan II Barajı İçme Suyu Arıtma Tesisi ve İsale Hattı Projesi,
Millet Bahçesi Projesi,
Kent Meydanı ve 550 Araçlık Otopark Kompleksi,
Recep Tayyip Erdoğan Bulvarı Üstyapı Projesi,
2023 Yılı Hatıra Ormanı ve Mesire Alanları Kompleksi,
1000 Yıllık Geçmişten 1000 Yıllık Geleceğe Muş Tarihi Çarşı Projesi,
Katı Atıktan Enerji Üretimi Entegre Tesisi Projesi,
Atıksu Arıtma Tesisi Projesi,
Millet Kıraathanesi Projesi,
Kültür ve Kongre Merkezi Yapım Projesi,
Oto Galericiler Sitesi Yapımı ve Çevre Düzenlemesi Projesi,
Semt Spor Kompleksleri Projesi,
Cumhuriyet Caddesi Üstyapı Projesi,
Lale Vadisi Rekreasyon Projesi,
Çar Çayı Dere Islahı ve Peyzaj Projesi,
Vahşi Çöp Depolama Alanının Rehabilite Projesi

-Efendim, Muş’un önemli bir sorunu var mı, varsa bu konudaki çözüm önerileriniz ile projeleriniz nelerdir?

İlimizin en önemli sorunu altyapının ihtiyaca cevap vermeyişiydi. Şükürler olsun ki bu sorunu başlattığımız altyapı projemizle çözüme kavuşturuyoruz. Şu an itibari ile ilimizin büyük bir kısmının içme suyu, yağmur suyu ve kanalizasyon hatlarının yenilemiş bulunmaktayız. Bu yıl sonuna kadar bu projemizi tamamlamayı hedefliyoruz.
Bir diğer önemli sorun içme suyu teminiydi. Bununla ilgili de gerekli çalışmaları yaptık. Önce ilimizin birçok bölgesinde uzman ekiplerce su temini için fizibilite çalışması yaptık. Ancak yapılan çalışmaların sonucunda Muş’un dağlık bölgelerindeki su kaynaklarının yüzeysel olduğu ve kar yağışına bağlı olarak değişkenlik gösterebileceği tespit edildi. Farklı bir çözüm arayışına girerek Alparslan 2 Barajında su temininin yapılması için çalışma başlattık. Tarım ve Orman Bakanlığımızın destekleri ile bu çalışmanın altyapısı yapıldı. Proje hazırlama süreci tamamlandı. İnşallah en kısa sürede yapılacak çalışmalarla Muş’un içme suyu sorununu tamamen ortadan kaldırmış olacağız.

- Sayın Başkanım, soğuk havalar yaklaşıyor ve bu durumda en etkilenen sokak hayvanlarımızdır, biliyorsunuz. Peki, hayvan dostlarımızın daha iyi koşullarda beslenme ve korunmalarını sağlamakla ilgili çalışmalarınız nelerdir?

2014 yılında göreve ilk geldiğimizde oluşturduğumuz Acil Eylem Planımızın ilk maddelerinden biri sokak hayvanlarının bakımı ve korunmasına yönelik oldu. Yaklaşık 4 yıl önce ilimizde Sokak Hayvanları Rehabilitayon ve Geçici Bakımevini kurduk. Tesisin kurulum aşamasından şimdiye kadar veteriner hekimlerimiz ve görevli personellerimiz nezaretinde sokak hayvanlarının bakım, tedavi korunma ihtiyaçları karşılanmaktadır.

-Efendim , değerli zamanınızı ayırıp, bizlerle paylaşmış olduğunuz bilgiler için sizlere sonsuz teşekkürlerimizi sunuyor ve başarılarınızın devamını diliyoruz. Son olarak ne söylemek istersiniz?

İlgi ve alakanızdan dolayı başta size ve bütün çalışma ekibinize bizler teşekkür ediyoruz.
Aziz Muş halkının birinci dönemde bana layık gördüğü belediye başkanlığı görevimde ortak akıl, birlikte yönetim anlayışıyla hareket ettim. Çoluk, çocuk demeden, genç, yaşlı demeden, her kesimin taleplerine, önerilerine, isteklerine kulak verdim. Muş’u yeniden inşa edeceğiz, hak ettiği yere taşıyacağız diyerek çıktığım yolda Allah’a hamdolsun ki, söz verdiğim projeleri bir bir hayata geçirmenin bahtiyarlığını yaşıyorum. İkinci dönemde aynı fırsatın bana layık görülmesinde yönetim şeklimiz ve verdiğimiz sözleri tutmamız olduğuna inanıyorum. Muş’u şaha kaldırmak için çıktığımız bu yolda halkımızı asla aldatmadık, aldatmayacağız. Gerçekleşmesi mümkün olmayan vaatlerle oyalamayacağız. Bu memleketin her karış toprağına, bu şehrin havasını teneffüs eden her insanın gönlüne dokunduk, dokunmaya devam edeceğiz. Halkımızla birlikte bu şehrin tozunu yutan, soğuğunu yaşayan, acısını sinesinde hisseden, güzellikleriyle mutlu olan biri olarak hizmetkar olmaya devam edeceğiz.

***
Muş’ta Gezilecek Yerler:
"pikinik-alanlari
& Kale Parlı
& Toprak Baba
& Mercimek Kale
Kayak-isletmesi:
Muş, uzun kış mevsimi ve kar 
kalitesi ile kayak için gerekli tüm doğal şartlara
sahip bir kent. Şehir merkezine 8 km. mesafede
bulunan Güzeldağ Kayak Merkezi bütün canlılığı ile
önemli bir kış eğlencesi konumundadır. Yapılan yatırımlarla
her geçen gün gelişen ve büyüyen kayak merkezinde bin metre
teleski bulunmaktadır.
Türkiye’ye başarılı kayak sporcuları kazandıran Muş,
kayak ve kış sporları konusunda giderek parlayan bir yıldız olarak
ilgi görüyor. 
Camiler:
Ulu Camii: Avlusunda yatan Şeyh Muhammed-i Mağribi tarafından yaptırılan Ulu Cami, Alaeddin Bey ve Hacı Şeref camilerinin batısındadır. Mimari özelliklerinden dolayı 14. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen cami, moloz taştan yapılmış, dikdörtgen, planlı ve kitabesizdir.

Ana mekan, ortada kubbe, yanlarda beşik tonoz örtülü olup, kuzeyinde kesme taştan üç kubbeli son cemaat yeri vardır. Yine kesme taştan yapılmış, sade taç kapı sivri kemerli bir niş içindedir. Batı duvarı dışında öbür duvarlarda ikişer pencere vardır. Minaresi, depremden zarar görmüş olup, aslına sadık kalınarak 1968 ve 1972 yıllarında onarım yapılmıştır.
Hacı Şeref Camii: Bir Selçuklu yapısı olan Arslanlı Hanın içinde bulunan cami 17. yüzyılda yaptırılmıştır. Ana mekanı kare planlı olup, ortada büyük yanlarda basık kubbelerle örtülmüştür. Sade mihrabı yuvarlak kemerli ve niş biçimindedir. Camiye sonradan eklenilen minare 1902 yılında, son cemaat yeri ise 1997 yılında inşa edilmiştir.
Alaaddin Bey (Paşa) Camii: Cami, 18. yüzyıl başlarında şehrin valisi Alaaddin Bey tarafından yaptırılmıştır. Ortada büyük, yanlarda ise küçük kubbelerle örtülü ana mekan kare planlı olup, dokuz nefe ayrılmıştır. Ana mekana, üç basık kubbeyle örtülü son cemaat yerindeki taç kapıdan geçilerek ulaşılır. Taçkapının yanları, kabartma kandil motifleri, orta nefte yer alan mihrap da, sütunçeler ve bitki motifleriyle süslenmiş caminin minaresi kare kaideli silindir gövdeli olup, iki renkli kesme taştan yapılıdır. 
ESENLİK CAMİİ : Camii, enine dikdörtgen planlı ve iki sahın şekilde yapılmıştır. Camiinin güney beden duvarında dört adet destekleme payandası yapılmıştır.
YÜNÖRENCAMİİ (Korkut )Dikdörtgen bir silme içine alınan giriş kapısı, basık kemerli ve etrafına silmeler yapılarak kapının etrafının çevreleyecek şekilde farklı boyutlarda tırtırlarla cephe kısmı hareketlendirilmiştir. Basık kemerin üst kısmına ise camii kitabesi yazılıdır. Kitabe ile süslemeler sivri kemerli bir kavsara içine alınarak yapılmıştır.
Hamamlar:
MUŞ Alaaddin Bey Hamamı:Muş şehir merkezinde bulunan hamam, Alaaddin Bey tarafından Alaaddin Bey Camii ile aynı tarihte yaptırılmıştır. Günümüzde de kullanılmakta olan hamam Osmanlı son dönem eserlerinden birisidir.Yapı malzemesi ve mimari özellikleri, Alaaddin Bey Camii ile benzer nitelikte olan eserin iç süslemelerinde bitki motifleri kullanılmıştır. Hamamın ilginç bir özelliği de, büyük locaya girişte, kapının hemen üzerindeki kaplumbağa kabartmasının bulunmasıdır.

Güllü Hamam:Muş’un tabii afetlerde yıkılan bir diğer hamamı da Güllü Hamam’dır. Kerpiç yapısı, Horasan harcı ile moloz taşlardan örülen duvarlar ile desteklenen hamamın en büyük özelliği, “Türk üçgeni” denilen ve kubbelere taşıyıcı görevi sağlayan üçgenin kullanılmış olmasıdır.
Türbeler ve Yatırlar:
1- Kesik Baş
Hacı Şeref Camisi’nin avlusundadır Hazireden günümüze cami duvarına bitişik 2 mezar kal-mıştır. Bu me-zarlarda yakın geçmişte ona-rılmıştır. Ke-sikbaş Haziresi caminin doğu duvarına bitişik dış cephede yer almaktadır. Mezarların sanduka kısmı ve şahideleri mozaikli beton ile yenilenmiştir. Orijinal yapım malzemesi ve şahideleri kayıp olmuştur.
2- İbrahim Samidi (Zemzemi)
Alaaddin Bey (Paşa) hamamının karşısındaki bahçededir. Arabistan’dan geldiği rivayet edilmektedir. Taş binanın altındadır, türbe dikdörtgen planlı arka arkaya iki odadan oluşmaktadır. 1. odanın girişi kuzeyden olup kıble duvarında bir mihrap mevcuttur mihrabın doğusunda sandukanın bulunduğu esas türbeye geçişi sağlayan kapı vardır. Bu mezar ve türbeye ait moloz ve kesme taş yapı tam orijinal görünmektedir. Sandukanın içi küçük bir odacık şeklinde boş bir mekandır ve buraya sandukanın doğu batısında girilmektedir. Türbenin yapımı Selçuklu Türk mezar mimarisini hatırlatmaktadır.
3- Şeyh Muhammed-i Mağribi
Ulu Caminin avlusundadır. Şeyh Muhammedi Mağribide İbrahim Samidi gibi Arap kökenli olduğu ve Ulu Cami yaptırdığı rivayet edilmektedir.
4- Şeyh Halil ve Şeyh Mustafa
Kızılay binasının karşısındaki bahçe içerisindedir. Her iki türbe de Cuma günleri ziyaret edilir. Yaygın bir rivayete göre her iki Şeyhin mezarları 10-12 yaşlarındaki bir çocuk tarafından yaptırılmış.
5- Şeyh İbrahim Hazretleri
Bulanık İlçesinin Esenli Köyündedir. Esenlik camisinin yakınındadır. Şeyh İbrahim Mevlevi tarikatına mensup olduğu rivayet edilmektedir. Çeşitli hastalıkları iyileştirdiğine inanılmaktadır.
Müştak Baba (Yatır)
Asıl adı Mustafa dır. Bitlis’te doğmuştur, doğum tarihi tespit edilmemiştir. Şairdir, bir süre medresede okudu Şemsi Bitlisi diye anılan bir Mürşit olan amcası Hacı Mahmut Hocadan bilgilendi, bir süre sonra Hacı Hasan Şirvani’nin İrşat halkasına girdi burada Mutasavvıf Şair oldu. Erzurum, İstanbul, Ankara, Ayaş, Bağdat ve Hizana gitti. Eyüp Sultanda Selami Efendi Hanikahınde postnişin oldu. Bir süre sonra memleketi Bitlis’e döndü Müştak Baba gördüklerini, duyduklarını ASAR adı eserinde topladı.

Abdulvahap Gazi Türbesi Ve Çatbaşı Şehitliği
Muş İli Merkez ilçeye bağlı Çatbaşı köyünde bulunmaktadır. Şehre 7-8 Km. Mesafede olup şehrin batısındadır. Çatbaşı Köyü Camii bitişiğindedir. Yaklaşık 40-50 mezarın bulunduğu, dörtgen planlı,mazgal pencereli,beşik tonuz örtülü türbe, ahşap destekli direk, üzeri toprak örtülü bir ön odadan oluşmuştur. Türbenin doğusunda yer alan kare planlı,direk destekli düz toprak dam örtülü eski camii türbenin ziyaretçilerinin ibadet ve ikametgahı için yapıldığı düşünülmektedir.
Şeyh Molla İbrahim Efendi Türbesi
Hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır. Muş merkez ilçeye bağlı Çatbaşı köyündendir aynı köyde dünyaya gelmiş bir din adamıdır bir çok öğrenci yetiştirmiştir.
Seyyid Ahmed (Hacı Gal) Hazretleri
1696 da Bağdat’ta doğmuştur. Evliyadandır 1710 yılında Bitlis’ten babası şeyh Fazıl Efendinin emri ile Muş halkının talebi üzerine Muş’a gelmiştir. 107 sene ömür sürmüştür. 7 defa yaya olarak Hacca gitmiştir. En son Hacca gidişi vefatından 1 sene evveldir. Bir çok büyük keramet göstermiştir. Seyiddir, soyu Peygamberimizin evladı Hz. Hüseyin’e dayanır. Muş’un kale mahallesinde 1710 da bir kadiri tarikatı dergahı kurmuştur. Dergah halen varlığını devam ettirmektedir. 1803 te vefat etmiş olup, kabri halen Kale Mahallesindeki mezarlıktadır.
Üstad-ı Azam Şeyh Molla Resuli Sipiki
Bitlis’in Sipik köyünden olup doğum tarihi bilinmemektedir. Yüksek dini ilminden dolayı “Üstad-ı Azam” ünvanını almıştır. Devrin padişahı tarafından mükafatlandırılarak Muş’un Beşparmak (Gemik) köyü kendisine hediye olarak verilmiştir. Bundan sonraki hayatı hakkında kesin bir bilgi yoktur. Mezar kitabesinden 1829’da vefat ettiği bilinmektedir. Muş’ta Alaaddin Bey Camii avlusunda medfun bulunmaktadır.

GELENEKSEL MUŞ EVLERİ:
Yerleşim düzeni ve sokak dokusu esas itibari ile tipik bir Türk kenti havasını yansıtan Muş’un, konut mimarisinin oluşumunda temel etki, diğer yörelerimizde de olduğu gibi milletimizin örf ve adetlerinden kaynaklanan hayat tarzı ve ihtiyaçlarıdır. Ayrıca gelenekleri, iklimin ve coğrafyanın zorlayıcı gerekleri de bu oluşumdaki diğer etmenlerdir.Bölgedeki diğer illerin yerleşimlerine benzeyen sokak dokusu içinde yer alan evler, genellikle havuş (avlu) gerisinde yükselen iki katlı yapılardan ibarettir.Eski Muş evleri genel plan şemaları itibarı ile kendisine yakın şehirlerdeki (Doğu ve Güneydoğu Anadolu) evlerle paralellikler göstermekle birlikte mekan isimlendirmelerinde yer yer farklılıklar göstermektedir.Sokakla bağlantılı cümle kapısından geçilerek girilen "havuş"un yanında tandırlık, erzak deposu ve çardak görevi gören ağaç altı oturmalıklar yer almaktadır. Çoğu evde ise bunlarla birlikte ahır da mevcuttur.
Günümüzde yıkılmaya yüz tutmuş, gelişen teknik yapılara yenilmiş bu evlerden bir kaçına şehir merkezinde rastlamak hala mümkündür.
Ören Yreleri ve Hüyük:
1- Varto Kayalıdere Ören Yeri (Kale Şehri)
Merkez İlçeye 40 km, Varto’ya 20 km uzaklıkta Kayalıkaya Köyü’ndedir. Bir Urartu yerleşmesidir. İngiliz Arkeoloji Enstitüsü’nce Prof. Dr. Seton Lloyd ve C.A. Burrey başkanlığında, 1965’de yapılan kazıda bulunmuştur. Kazılarda; kale, tapınak, şarap mahzeni, mezar ve küçük buluntular ortaya çıkarılmıştır. Urartu Kralı II. Sarduri devrine ( MÖ.764-735) tarihleşen kale, oldukça sağlamdır. Avlusu taş döşemeli tapınakta, oturur durumda MÖ VII yy’ın tunç aslan heykeli, düğmeler, ok başları, tunç iğneler, aslan avı tasvirli kemer parçaları ele geçmiştir. Buluntular, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde sergilenmektedir.
2- Dolabaş Höyüğü
Malazgirt İlçesinin Dolabaş Köyü’ndedir. Bir Urartu yerleşmesidir. Koruma altına alınmıştır. Kazı çalışmalarına henüz başlanmamıştır.
3- Bostankale Höyüğü
Malazgirt İlçesinin Botan Köyündedir. Bir Urartu yerleşmesidir. Birinci derecede sit alanı olarak koruma altına alınmıştır. Kazı çalışmalarına henüz başlanmamıştır.
4- Aradere Köyü Mezarlığı
Malazgirt ilçesinin Aradere Köyündedir. Atatürk Üniversitesinden bir ekipçe yapılan yüzey araştırmaları sonunda önemli bulunmuştur. Kazı çalışmalarına henüz başlanmamıştır.
5- Muş – Yağcılar (Evran) Höyüğü
Yapılan araştırmalar daha çok belirli yerlerde yoğunlaştırılmış, bunun dışına pek çıkılmamıştır. Alpaslan Barajı nedeniyle Murat Nehri boyunca araştırma yapan M.S. Rothman, Yağcılar Höyüğü yakınındaki Yeroluk (Palas) ve Bozbulut’ta (Komus) bazı araştırmalar yapmış, ancak incelediğimiz höyükten söz etmemiştir.
Yağcılar Höyüğü, Muş’un 24 km. kuzey-batısında, Muş-Elazığ yolu üzerinde, Murat Köprüsünü 1700 m. geçtikten sonra kuzeye ayrılan yolun 7. km.sinde, Yağcılar Beldesi sınırları içinde yer almaktadır.
Kız Köprüsü
Malazgirt’e 2 km uzaklıktadır. İki yekpare taştan 3 m uzunluğunda, 1 m genişliğindedir. Rivayete göre devrin kral kızlarından biri tarafından yaptırılmıştır.
Kaleler:
Muş Kalesi
Muş merkezdedir. Kale şehrin en eski yerlerindendir. Kesin tarihi bilinmemekle birlikte Moğol istilasını müteakip 7. asır ortalarına doğru Hz. Osman zamanında bu çevre ile birlikte kalede savaşlara sahne olmuştur. Sonraları Ermeni Derebeyleri Bağdat’taki Abbasi Halifelerine tabi olarak bu çevrenin ve kalenin idaresi için memur kılınmışlardır. Muş Hicri 27 yılında Hz. Ömer döneminde Müslümanların eline geçince bu kale de tabi olarak Müslümanların eline geçmiştir. Uzun süren savaşlar üzerinde bulunan tarihi değerlerin yok olmasına sebep olmuştur. Kalenin batı tarafında tahrip olmuş Arap mezarlığı, Selçuklu mezarlığı ve Osmanlı mezarlığı karışık ve dağınık bir haldedir. Belediyece park olarak düzenlenmiştir. Günümüzce halkın başlıca piknik yerlerinden biridir.
Hasbet Kalesi 
Muş’un güneyindeki Kızıl Ziyaret Dağının doğu uzantısında bir yamaçtadır. Surları ve iki kulesi kısmen ayaktadır. Diğer kısımları tabii afetlerde yıkılmıştır. Kesin tarihi bilinmemekle birlikte, yapıda kullanılan malzeme ve sanat yapısı itibari ile Horasan harcı ile imar edilmiş ovaya hakim karakol konumunda kendini göstermektedir. Eteklerinde bulunan Soğucak köyünde büyük ölçüde tahrip olan 2 adet gözetleme kulesi de mevcuttur. Bir rivayete göre Büyük İskender
Mısır’ı fethe giderken kendine bağlı Komutan Beatlis’e ( Bitlis) geri döndüğünde geri alamayacağı kudrette bir kale yapmasını istemiş. Emri alan Komutan Beatlis, Büyük İskender’in Mısır’dan Dönüşüne kadar Bitlis Kalesini yapmış ve Büyük İskender’i emri doğrultusunda Muş Ovasına püskürtmüştür. Büyük İskender defalarca Bitlis’e saldırmış fakat her seferinde Muş Ovasına geri dönmek zorunda kalmıştır.
Muşet Kalesi
Muş’un güneyindeki Kızıl Ziyaret Dağındadır. Muş adı ile özdeşleşmiştir. İlk yapımı Urartu’lara ait oluduğu tahmin edilmektedir. Ortaçağ kalesi görünümünde olan bü günkü yapısına sonra kavuşmuş olabilir. Kale Horasan harcı ile yapılmıştır. Malzeme ve doku olarak Haspet kalesi ve Ahlat eski şehirdeki yıkık kale ile birbirinin aynıdır. Karakol olarak kullanıldığı tahmin edilmektedir. Tarihi kaynaklara göre boylar arasında adı en son geçen Muşkan oymağı lideri adına yapılmıştır. Van tarihinde Hitit Devleti yıkıldıktan sonra yerini alan bir çok krallıklar arasında Muşkiler da sayılmaktadır. Yine Şah Tahmasp 1530 da Muslu Kabilesine mensup Zülfikar’dan Bağdat’ı aldı şeklinde geçer. Muşkiler de kökü Urartulara dayanan oymaklardan biri olarak kabul edilmektedir.
Malazgirt Kalesi
Malazgirt’tedir. Haşmetli bir görünüme sahiptir. Kalenin ilçeyi çepe çepe çevreleyen bir birine parelel iki suru onarılmıştır. İslam kaynaklarında bu kale gerek İslamiyet’in ilk döneminde gerekse Bizanslar zamanında bir çok savaşa sahne olmuştur. Eski Malazgirt’i çepeçevre kuşatan kalenin ana burcu ile burçları bu tarihi özellikleri ile ilgi çekmektedir.

EVLİYA ÇELEBİ VE MALAZGİRT KALESİ
Kalesi yuvarlak bir tepe üzerinde ve kesme taştandır. Hisarın iç kısmı mamurdur.878 senesinde Akkoyunlu sultan Uzun hasan Bayındırı zaptetmek isterken Fatih Uzun Hasanı bozguna uğratıp bu kale halkınıda idaresi altına almıştır. Sonra Beyazıt Veli asrında Acem istila etmişse de 922 tarihinde Sultan I. Selim Çıldır savaşında acemi mağlup etmiş, bu kalede o günden beri Osmanlı idaresinde kalmıştır.
Katerin (Zincirli) Kale

Malazgirt ilçesi sınırları içersindeki Katerin Dağı üzerindedir. Doğu Roma eseridir. Rivayete göre Malazgirt ile Katerin Kaleleri Kalın zincirlerden bir köprü ile birbirlerine bağlanmıştır.
Tıkızlı Kalesi
Malazgirt ilçesinin Tıkızlı Köyündedir. Yapılan araştırmalar sonucunda kalenin Urartu’lara ait olduğu belirlenmiştir. Kale bir tepe üzerinde büyük taşların bir biri üzerine yığılması ile harçsız olarak yapılmıştır.
Bostankale Kalesi
Malazgirt’te 10 km uzaklıktadır. Yapılan yüzey araştırmaları sonucunda kalenin Urartu’lara ait olduğu tespit edilmiştir. Kale büyük bir kaya kütlesi oyularak yapılmıştır.

Hanlar:
Muş şehir merkezinde yukarı çarşıdadır. 1307’de Miralay Seyfi Bey tarafından yapılmıştır. İki katlı olarak yapılmıştır. Alta kattı kesme taştan, üst katı Selçuklu mimari yapısına uygun olarak kerpiçten yapılmıştır. 613 metre kare üzerin kurulan hanın birinci katında emanethaneler, kuyumcular, manifaturacılar, bakırcılar ve gümüşçüler çalışırdı. İkinci kat ise otel olarak kullanılmıştır. Her iki katta toplam 52 dükkan olan han 1916 Rus İşgalinde tamamen tahrip edilmiştir. İpek yolu üzerinde olan Erzurum-Muş-Bitlis güzergahı takip edilmiştir.

Aslanlı Han
Muş’un bir Selçuklu yapısı olan Aslanlı Handan Günümüze çok az şey kalmıştır. Bu hana ait gücü ifade eden aslan heykeli halen Vali Konağı bahçesindedir.
Göller:
Haçlı (Kazan)Gölü:
Bulanık ilçesinin güneydoğusunda yer alan gölün suları çoğunlukla bulanıktır. Gölde başta sazan olmak üzere çeşitli tatlı su balıkları yaşamaktadır.
Akdoğan Gölleri:
(Büyük ve Küçük Hamurpet) Varto ilçe merkezinin doğusunda yer alan büyük Akdoğan gölünün yüzölçümü yaklaşık 11 km² ’dir. Gölde sazan ve alabalık yaşamaktadır. Göl çevresinde ise Kunduz Ördek ve Turna gibi av hayvanları yaşamaktadır.
Kaz(Gaz)Gölü:
Malazgirt ilçesinin Aktuzla beldesinin, kuzeydoğu kesiminde yer alan bu küçük göl oluşum itibari ile karstik bir göldür.
Kuş Gözlem Alanı
Haçlı Gölü
Bulanık Ovası
Kilise ve Manastır:
 Arak Manastırı (Kilisesi)
Karaçavuş Dağlarının doğu doğrultusunda şimdi yayla olarak kullanılan zirvenin üzerinde kuruludur. Manastıra ismini veren Arak (Kepenek) Köyü ise zirvenin eteklerindedir. Arak: Farsça’da şarap anlamına gelmektedir. Köyün eskiden üzüm ambarının olduğu ve üzüm şırası çıkarılan bir yer olduğu bilinmektedir.
Symbat’ın mesken tuttuğu ve eğitim verdiği yerdir.

Çengilli (Beyaz) Kilisesi

İlimiz Merkez Yaygın Beldesine bağlı, Çengilli Köyü (Yukarı Yongalı Mezrası) sınırları içerisinde bulunan ve Hıristiyan alemince kutsal sayılan Çengilli (Çanlı Surp Garabet) Kilisesi, ilk dönemlerde ateş tapınağı olarak kullanılmıştır. Roma döneminden sonra gelen Sasaniler tarafından MS. 399 yılında Hıristiyanların ibadethanesine dönüştürülmüştür.
Yaygın Beldesine 20 km. Muş İl Merkezine de 60 km. uzaklıktadır.

Meryem Ana Kilisesi:
Muş İl Merkezinde Minare mahallesindedir. Kesin tarihi bilinmemektedir.
Çanlı Kilise(Surpgarabet Manastırı):
“ Bu kilise bütün çeşitli milletler arasında meşhur olup, yılda bir kere nice yüz bin adam toplanarak yedi gün yedi gece çadır ve otağlar kurulup alış verişler olunur, yük bozulup bağlanılıp kervan Revan tarafına yol alır. Burada Van Veziri ile Bitlis Hanının ve Atabeyi’nin müsellemleri hazır olup tüccar ve diğer mahlukları muhafaza ederler. Van vilayeti sınırına daha yakın olduğundan Van veziri daha çok asker getirip ziyade baç alır.
Bu kiliselerden başka ilimizde bilinen ve halen kalıntıları mevcut diğer kiliseler ise
-Kırköy Beldesindeki Sirong Kilisesi
-Kırkayak Kilisesi Muş Dere Mahallesi
-Kızılağaç Beldesindeki Kırmızı Kilise dir

Muş’un Yöresel Yemekleri:
Ne Yenir?
Muş zengin bir mutfağa sahiptir. Hayvancılığın etkisiyle et, yöre beslenmesinde temel öğe durumundadır. Başlıca mahalli yemekleri; Muş köftesi (hafta direği), domatesli lahana dolması (kırkçikli kelem dolması), hez (hasut) dolması, çorti, keşkek, cavbelek, mırtöge ve hersedir.
Muş Köftesi (Hafta Direği):
Yağsız et, iki yada üç kez makineden geçirilir ve dövülür. Köftelik bulgurla iyice yoğrulur. Yoğrulan bu malzemeden bir tutam avuç içine alınır ve iyice sıkılır, Top haline getirilir, ortasından oyulur ve daha önce hazırlanmış kıyma, soğan, ceviziçi ve pirinç karışımı iç bu oyuğa konarak tekrar kapatılır. Tuzlu suda 20-30 dakika pişirildikten sonra tabaklara konur, üzerine tereyağı dökülerek servis yapılır.
Hez Dolması:
Yağlı kıyma pirinç ile iyice yoğrulur. Haşlanmış lahana yapraklarına sarılarak tencereye sıra ile dizilir. Tencereye sumak suyu ilave edilir. İyice piştikten sonra servis yapılır.
Domatesli Lahana Dolması (Kırkçikli kelem Dolması):
Yağlı kıyma bulgurla iyice yoğrulur. Haşlanmış lahana yapraklarına sarılır. Tencereye, bir sıra dolma bir sıra da domates ve biber karışımı serilir ve ateşe verilir. Piştikten sora üzerine biberli yağ dökülerek servis yapılır.
Çorti:
Lahana yaprakları ufak ufak doğranır ve maydanos, reyhan, soğan ve çeşitli baharatlardan oluşan karışımla birlikte tüpe doldurulur. Ekşi olması için de küpe bir miktar nohut ve hamur atılır. Kışlıktır. Kuru yemeklerin yanında yenildiği gibi içine dövme yada kemikli et katılıp pişirilerek de yenilebilir.
Keşkek:
Nohut ve den (kabuğu alınmış buğday, dövme) taneleri suda iyice haşlanır. Önceden pişirilmiş etle birlikte toz biber, haşlanmış nohut ve den katılır. Bir süre daha pişirilir. Ufak ufak doğranmış kuru soğan serpilerek servis yapılır." ( Muş İl Kültür ve Turizm müdürlüğü) 
Not: Bu ve diğer röportajlarımızda paylaşılan şehirlerimizin İl Kültür ve Turizm Müdürlüklerine ait olan bilgilerin paylaşılma izni; bizzat o şehrimizin İl kültür ve Turizm Müdürlerinden alınmaktadır.
***
49 MUŞ

MUŞ
Kale Parkı’ndan baktım bu görkeme en başta,
Kuş gibi akşamladım bu manzara bambaşka.
Çiçek açar Nisan sonuyla Mayıs başında,
İlkbaharda renkli lalesini gör mutlaka.

Malazgirt Kalesi iz bırakmış her kuşakta
Tarihi parlıyor dünü anlata anlata.
Arak Manastıra git geçmişe yolculukta,
Yıldız Han’da yüzyılları gezersin adeta.

Kayak merkezinin namını tüm dünya duymuş,
Güzeltepe boy gösterir köy sınırlarında.
Yüksek dağlarıyla yaz-kış eğlencesi olmuş,
Has tabiatıyla turizm kentidir birçok alanda.

Eski evler miğfer kubbe tarzında dizilmiş,
Murat Irmağı Köprüsü asırları görmüş,
Akan derelerin yukarısında kurulmuş,
Yemyeşil ovasıyla göz kamaştırıyor Muş.

Fotoğraflar; Muş İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü

27. 09. 2019 Cuma tarihli Önce Vatan gazetesinin 2. ve 3 sayfalarında yayımlanacak.