Bugün de Ehl-i Beyti Kerbela'dan kurtarmak gerek

• 20 Eylül 2018 Perşembe 14:11:23

"(Habîbim) De ki: ’(Ben) sizden buna (size olan teblîğ vazîfeme) karşı, akrabâlıkta (âl-i beytime) muhabbetten başka bir ecir istemiyorum!’ Kim bir iyilik yaparsa, kendisine onda bir iyilik artırırız. Şübhesiz ki Allah, Gafûr (çok bağışlayan)dır, Şekûr (iyiliklere çok mükâfât veren)dir." (Şûra sûresi, 23)

Sivaslıyım. Bildiğim bütün atalarıma kadar (hem anne tarafından hem baba tarafından) aleviyim. "Aleviliği çok iyi biliyorum!" iddiasında bulunmam, çünkü akrabalık ilişkileri dışında ’temas etmeden’ yaşadım. Şener Aktürk Hoca’nın Türkiye’nin Kimlikleri kitabında isabetle ifade ettiği gibi, alevilik sırf mezhebî bir aidiyetin ifadesi değil, etnik bir tarafı da var. Fakat bu aleviliğin kültürel izlerinden mahrum olduğum anlamına gelmez. Mesela, güzel ve hikmetli sözün değerini küçük yaşlardan itibaren dinlediğim ’deyiş’lerden öğrendiğimi düşünüyorum. (Hatta hatırladıkça gülümsediğim birşeydir: O deyişlerde ’dost’ kelimesiyle kimin kastedildiği çevremdekilere sorar, aldığım farklı cevaplar karşısında mütehayyir kalırdım.)

Ancak şöyle bir arızayı her zaman yaşadım: Kur’an’da da emredilen ehl-i beyt muhabbetinin veya Allah Resulü aleyhissalatuvesselamla yakınlıklarından dolayı ehl-i beyte duyulacak sevginin, Kerbela günlerinde duyulacak bir acıyla/yasla tarif edilmesini bir türlü kavrayamadım. Daha fazla acıyla neyi başaracağımızı çözemiyordum. İlginç bir karşılaştırmadır: Allah Resulünün yaşadığı acılarla aramdaki ilişki böyle (yaslı) olmadığından, Onun dinine bugün hizmet etmek, ümmetinden olmak, hatta sırf salavat getirmek dahi, aynı zamanda Onu somut bir şekilde sevmek demekti benim için. Kolaydı. Rahattı. Mantıklıydı. Çünkü Ondan olduğumu (veya yanında olduğumu) bugün ifade edebiliyordum. ’Şimdiki zamanda’ sevebiliyordum.

Ehl-i beytle ilişkim böyle değildi. Onlara (yaşadıkları acılara üzülmeme rağmen) yardım edemiyordum. Emrolunduğum sevgiyle ne yapacağımı bilmez haldeydim. Sevmek isterdim, ama bunu daha fazla acı çekmeden (veya çeker görünmeden) isbat etmenin bir yolu yok gibiydi. Sevgi, birincil derecede kendini ’yardım, benzemek ve uymak’la ifade eden birşey. Onlara bir yol bulamayınca bu sefer ’pişmanlık, öfke ve acı’ ile kendisini ortaya koyuyor. Mış’lı geçmiş zamana yaşanan sevgi, pişmanlıktır. Zira ’yanlarında olduğunuzu’ ifade edemiyorsunuz. Eğer sevdiğiniz acı çekerken ona yardım edemezseniz, önce pişmanlık ve acı, sonra da adresi belirsiz intikamcı bir öfke duyuyorsunuz. Adresi belirsiz. Çünkü düşmanınız da şu an yaşamıyor. Onun yerine koyduğunuz herkese kin duyuyorsunuz. Eliniz yetişmiyor.... Her neyse. Bu, meselenin bana bakan tarafı. Şimdi diğer tarafına gelelim. Ebubekir Sifil Hoca, İhyâ ve İnşâ kitabında da yer alan "Ehl-i Beyt Kimdir?" yazısında diyor ki:

"Bir rivayette Efendimiz s.a.v.’in, ’Âl-i Rasul, takva sahibi herkestir.’ buyurduğu nakledilmişse de, bu rivayet hadis imamlarınca sahih bulunmamıştır. (Aclûnî, Keşfu’l-Hafâ, 1/32). Ancak bu rivayeti anlam olarak destekleyen başka nakiller mevcuttur. Sahabe’den birçok kimsenin, takva sahibi olan bütün müslümanların Efendimiz’in ’âl’inden sayılacağını ifade ettiklerini görüyoruz. Dolayısıyla ’Âl-i Rasul’ tabirinin, biri dar anlamda sadece Efendimiz s.a.v.’in soyundan gelenleri, ikincisi biraz daha geniş anlamda Hâşimoğulları’nı ve en geniş anlamda bütün müttaki müminleri anlattığını söylemek gerçeğin ifadesi olacaktır."

Benzeri bir tesbiti Bediüzzaman da Şualar’daki mahkeme müdafaalarında (Hata-Savab Cetveli’nde) yapıyor: "Ben de mânevî Âl-i Beytten sayılabilirim, demekten maksadım, bir kısım müçtehidlerin ’Onun ailesine ve ashabına selam olsun...’ duasında, ’Seyyid olmayan, fakat ehl-i takvâ bulunanlar o duada dahildirler...’ dediklerinden, o umumî duada benim de bir hissem bulunması için ricakârâne bir te’vildir."

Şu zenginliğin nur talebelerince dahi yeterince farkedilmediğini düşünüyorum: Bediüzzaman, ehl-i beyt tanımında da bir tecdid yapmıştır. Bu tecdid, yeni birşeyler ihdas etme değil, ehl-i beyt denirken ehl-i sünnetin ne genişlikte bir mana kastettiğini hatırlatma noktasındadır. Ve ehl-i sünnet, ehl-i beyt dediğinde Hz. Ali, Hz. Fatıma, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’den (Allah hepsinden razı olsun ve şefaatlerine nail eylesin ) daha fazlasını kasteder. Bir mesleği kasteder. Ehl-i beyt, ehl-i sünnet için ümmetin istikamet çizgisidir. İmam Ali’den (r.a.) başlayıp İmam Hüseyin’de (veya 13 imamda) biten bir olaylar manzumesi değildir. Salt onlarla değerlendirilemez ve dönemin tartışmaları içinde yitirilemez.

Bu can yakıcı (Bediüzzaman’ın ifadesiyle ciğer sızlatan) tarihsel kesit, bize, ehl-i beytin duruşunun ’o şartlar altında bile’ istikametini koruduğundan haber verir. Bugünün ehl-i beyt taraftarlarına da her hal ve şartta istikamette kalma çağrısı yapar. ’Ehl-i beyt duruşu’ (yahut da Bediüzzaman’ın deyişiyle ehl-i beyt mesleği) ümmet için hep istikamet zemini olmuştur. Bu duruşu sergilemek için illa kan/gen itibariyle ehl-i beytle irtibatlı olmak gerekmez. Ehl-i sünnet çizgisinin istikametli her müntesibi ehl-i beytin manevî evladı olmaya namzettir. Çünkü bu aile genetik üzerine değil, hakikat üzerine kuruludur. Eğer bir seyyid yahut da şerif, nadiren de olsa, hakikatin hakkını verememişse, sırf kanı/soyu üzerinden ayrıca bir makam/itibar sahibi olamaz. Ancak ceddinin hatırından ötürü saygı görür.

Bu nedenle ehl-i beytin konuşulduğu her zeminde meseleyi Kerbela’ya bağlamak ve yalnızca ’tarihi’ konuşmak, ehl-i beytin manasını eksik bırakmak olur. Ehl-i beytin bugüne bakan yönünü ve bizim için nasıl bir yaşayan istikameti temsil ettiğini okuyamaz hale getirir. Meseleyi böyle konuşmayı sevenler, yani ehl-i beyt manasını tarihe hapsedenler, aynı zamanda bizi de o günün kavgalarına hapsetmiş olurlar. Bu noktada her ehl-i beyt muhibbine (ehl-i beytin manevî evladı olmaya hayatıyla hak kazanmış olan) Emevî Halife Ömer b. Abdulaziz gibi davranmak düşer: "Allah onların kanlarına elimizi bulaştırmadı, biz de dilimizi bulaştırmayalım."

Ehl-i sünnet çizgisinin bu noktadaki tavrı geçmiş kavgaları tekrar tekrar konuşmak değil, geçmişi geçmişte bırakıp bugünün istikametini konuşmaktır. Ki genel kanaate göre ilk müceddid sayılan Ömer b. Abdulaziz (Allah ondan razı olsun) de tam böyle davranmış, ehl-i beyti geçmişe dönük bir kavga olarak ele almaktansa, onları ve temsil ettikleri çizgiyi yaşadığı dönemde önemsemeyi seçmiştir. İcraatlarıyla neredeyse bütün akrabalarını hak namına karşısına alan halife, Ömer b. Abdulaziz’dir. Dönemine kadar Emevi idaresinde câri olan ’hutbelerde ehl-i beyte lanet okunması’ meşum âdetini kaldıran ve yerine bugün dahi dinlediğimiz "Allah, şüphesiz adaleti, iyilik yapmayı, yakınlara bakmayı emreder; hayasızlığı, fenalığı ve haddi aşmayı yasak eder. Tutasınız diye size öğüt verir..." ayetini okutturan yine odur. Ümeyyeoğulları ve Haşimoğullarının arasındaki ’akrabalık’ bağı anımsanınca bu ayet-i kerimenin yaptığı hatırlatma ve şuunat-ı İlahî okutması da bir harikadır. (Ömer b. Abdulaziz hakkında daha ayrıntılı bilgi almak isteyenler İkram Arslan’ın Nebevî Nefes romanını okuyabilirler.)

Başta da söylediğim gibi: Bediüzzaman, ehl-i beyt kavramını salt bir soybağına indirgemez. Hatta Allah Resulü aleyhissalatuvesselamın torunlarına gösterdiği muhabbeti ifade ederken söyledikleri, ehl-i beyt kavramını Allah Resulünün de sadece bir ’kanbağı sevgisi’ olarak değil, kendisiyle vahyolunan hakikate bir taraftarlık olarak gördüğünün delilidir:

"Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, küllî ve umumî vazife-i nübüvvet içinde bazı hususî, cüz’î maddelere karşı azîm bir şefkat göstermiştir. Zâhir hale göre o azîm şefkati o hususî, cüz’î maddelere sarf etmesi, vazife-i nübüvvetin fevkalâde ehemmiyetine uygun gelmiyor. Fakat hakikatte o cüz’î madde, küllî, umumî bir vazife-i nübüvvetin medarı olabilecek bir silsilenin ucu ve mümessili olduğundan, o silsile-i azîmenin hesabına, onun mümessiline fevkalâde ehemmiyet verilmiş. Meselâ, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, Hazret-i Hasan ve Hüseyin’e karşı küçüklüklerinde gösterdikleri fevkalâde şefkat ve ehemmiyet-i azîme, yalnız cibillî şefkat ve hiss-i karâbetten gelen bir muhabbet değil, belki vazife-i nübüvvetin bir hayt-ı nuranîsinin bir ucu ve verâset-i Nebeviyenin gayet ehemmiyetli bir cemaatinin menşei, mümessili, fihristesi cihetiyledir."

İşte burası, Kerbela olayına takılı kalan ehl-i beyt anma törenlerinin veya etkinliklerinin beni rahatsız ettiği noktadır. Eğer ehl-i beyti, Bediüzzaman’ın ehl-i sünnet çizgisinde tanımladığı gibi ’vazife-i nübüvvetin bir hayt-ı nuranîsi ’ veya ’verâset-i Nebeviyenin gayet ehemmiyetli bir cemaati’ gibi algılamazsak, Kur’an tarafından bize emredilen o sevgiyle ne yapacağımızı şaşırırız. O sevginin bugün bizde nasıl bir fonksiyon icra edeceğini anlamak, ehl-i beyt mesleğine (yani ehl-i sünnet çizgisine) sahip çıkmakla olur. Bediüzzaman da, işte tam bu noktada kendisini manevî âl-i beytten sayar: "Gerçi mânen ben Hazret-i Ali’nin (r.a.) bir veled-i mânevîsi hükmünde ondan hakikat dersini aldım ve Âl-i Muhammed Aleyhisselâm bir mânâda hakikî Nur şakirtlerine şâmil olmasından, ben de Âl-i Beytten sayılabilirim."

Bence ehl-i beyt sevgimiz ’kimi/ne şiddette andığımızdan’ ziyade ’kimin yolunda gayret sarfettiğimizden’ anlaşılır. Eğer hâlâ ’kim daha güzel anacak’ veya ’kim daha çok acı çektiğini gösterecek’ üzerinden bir ehl-i beyt sevgisi tanımı yapıyorsak, ehl-i beyt sevgisini anlamaktan çok uzağız demektir. Sevgisini yanlış zemine oturtan, ’meslek’ çıkarımını yapamayan, miş’li geçmiş zaman sevgisini, bugünün yası/acısı üzerinden tanımlar. Halbuki ehl-i beyti bir meslek olarak gördüğünüzde, sevgi ile yapmanız gereken şeylerin miktarı o kadar çoğalır ki, yas tutmaya vaktiniz kalmaz. Çünkü anlarsınız ki, Hz. Hüseyin’in (r.a.) sizin gamınıza ihtiyacı yoktur. Ama kan ağlayan İslam âleminin Hz. Hüseyin gayretine hep ihtiyacı olacaktır.

"Ehl-i sünnet (...) o fitnelerin kapısını açmak, bahsetmek caiz görmüyorlar. Çünkü, itiraza müstehak birkaç tane varsa, tarafgirlik damarıyla büyük Sahabelere, hattâ muhalif tarafında bulunan Âl-i Beytin bir kısmına ve Talha ve Zübeyir (r.a.) gibi Aşere-i Mübeşşereden büyük zatlara itiraza başlar, zem ve adavet meyli uyanır diye, Ehl-i Sünnet o kapıyı kapamak taraftarıdır."

Hülasa-i kelam, demem o ki: Hz. Hüseyin’i severken, Hz. Ömer b. Abdulaziz’i, İmam Şafii’yi, Şah-ı Geylanî’yi, İmam-ı Rabbanî’yi, Şah-ı Nakşibendî’yi, İmam Gazalî’yi vs... (Allah hepsinin şefaatine eriştirsin bizi) sevmeyen ve bugün bu nurani silsilesinin temsilcisi olan maddi veya manevî ehl-i beyt mensuplarına muhabbet duymayan insanların, acı/hatırlayış üzerinden ehl-i beyt muhabbeti kasması boşunadır. Sahici değildir çünkü. Şımartılması ve beslenmesi de yanlıştır. Zira ehl-i beyti sevmek birbirine hürmetkâr bir silsileyi sevmektir. Ehl-i beyt, tarihin bir kesiti üzerinden, tarihin geri kalanına husumet duyma aracı değildir.

"Bu hakikati teyid eden mükerrer rivayetlerde ferman etmiş: ’Size iki şey bırakıyorum; onlara temessük etseniz necat bulursunuz: biri Kitabullah, biri Âl-i Beytim.’ Çünkü, Sünnet-i Seniyyenin menbaı ve muhafızı ve her cihetle iltizam etmesiyle mükellef olan, Âl-i Beyttir. İşte bu sırra binaendir ki, Kitap ve Sünnete ittibâ ünvanıyla bu hakikat-i hadîsiye bildirilmiştir. Demek Âl-i Beytten, vazife-i risaletçe muradı, Sünnet-i Seniyyesidir. Sünnet-i Seniyyeye ittibaı terk eden, hakikî Âl-i Beytten olmadığı gibi, Âl-i Beyte hakikî dost da olamaz."