türklerin altın çağı... ilber ortaylının türk teorisi kitabı... yeni sözlere yöntem olanağı sunar mı? ikinci yazı ard. öyk. 2017-26

• 23 Aralık 2017 Cumartesi 14:35:18

birinci yazı da... türk kültürünün türkçeye ve türklüğe temel olduğunu ilber ortaylı izah ederek... müşkülatı izale etmişti.
türklük kültürü bir türkçe dili temelinde kavimlerin ikraren tarihi iradeleridir demişti.
bunu zamanda ve mekanda kavimler... insanlar... kıtalarda nasıl yapmış olabilirdi?
türkçenin amil olduğu bu türkleşme vetiresinde bir diğer husus hep olagelmiştir.
türk idaresi ve bu yönetimin hukuki akdi... roma imperyasının pax dediği... bizim ise kültürümüzde sulh dediğimiz kavramdır bu.
pax romana... roma hukuku altına girdiğinde bir kişi vatandaşı oluyordu romanın bu hukuk ve kanunlarıyla romanın insanlara sunduğu sivil hukuku bağlamında garantidir.
atatürkün söylediği sulh’de bu kavramdır: hukuki bir kavramdır.
roma...da varmış bu kavram... osmanlı... da var: pax ottomana... hemen her imperya/ imparatorlukta vardır: emevilerde... abbasilerde... bu kavram hukuki oldukta ayrı: idaridir de.
pax turcha... türk hukuku/sulh kavramı budur... atatürkün veciz söyleminde "yurtta sulh cihanda sulh"... roma idari/hukuki düsturu olduğuna benzerlik statüsünde bulunmaktan başka; türklüğün tarih felsefesini kapsar.
arapların araplık hukukuna dahli dinsel ikrarla sade bir ikrarın dahi yeterli olduğu bilinir.
roma hukuku haklarına sahip olmak ise azadlık ile ve imtihanlardan sonradır.
türk sulhu/ hukuku yerel olmakla birlikte evrenseldir... cihanda sulh.
turan kavimlerde... oğuz kavimlerde gördüğümüz: türk idaresinde "türküm" diyen insanların bu hukuka sahip olmak yanında türkçeyle ise türk kültür ve tasa-kıvanç içeriğine koşulmaktadır.
türk devletler tarihi bize bunun böyle olduğunu göstermektedir ki; zaman ve mekan farkları... moğol, çin, hun, bulgar, avşar- avişar kavimleri, kafkasya kavimleri, soğd kavimleri, macar, kıpçak, tatar kavimleri, karsak-farsak- bolgar kavimler, kuman- hun, khun kavimlerin hepsinin ben türküm demekte ki maşeri bilinç:
türkçedir ve ayrıca türk idari sistemi türk sulhu/hukukudur; bu hukukta bayrakta işar olunur.
tarihi perspektifte bu bayrağın altına girmekle türk milleti doğmuştur...
türk bayrağı altına kavimler girdiklerinde bu daire-i idari tasarım başlar... bayrağın bu mukaddesliği ve o akdi simgelemesi ise türklerde bayraktan öte bir kutsalın olmadığı vechiyle zat-i anlamak açıkçadır.
bayrak simgesi atatürk’ün söylemi yurtta sulh cihanda sulh: pax turchanın işaretidir.
başka imperyalarda bayrak bu denli anlamsal bir sembol değildir.
türk idaresi türk hukuku olarak türk devletlerini kronik- senkronik farkına karşın:
türkçe... bayrak... sulh ve türklerin hukuku hakkıyla... hep aynı olduğu görülür.
ortaylı, ayrıca bu bakış noktasından emir timur bahsi açmıştır.
timur’un cengiz han gibi cihangirliğe niyetinin olduğu ve bu kapsamda döneminde ki yerküre mimari ve ticari buluşmaların itki sebeb-i olduğunu yazmıştır.
timurun... cengizin ise gelmiş geçmiş en büyük cihangirlik çıtasını elinde bulundurduğunu söylemektedir yazar.
cengizi hanın pax turcha’ya cengiz kanunlaryla cihan da sulh genişlik ve derinliği kazandırdığı hepimizin malumudur.
cengizin 13. yüzyılda" herkes dinini yaşar kendince; diğerin diğerine ilişmesi yasaktır..." yasası.
türklük sulhunde pekişmiş laikliktir.
hiç bir türk idaresinin dinsel mecburiyet koşması olmamıştır; buradan doğan sulh/hukuk/pax nihai sentezde bir türk sulhu paradigması olarak doğmuştur: laiklik.
türk sulhu/hukuku/ pax’ı... osmanlı... modern türkiye’de de böyle görülmüştür.
günümüz çağdaş türk devletlerinde... türkmenistan... kuzey kıbrıs.. özbekistan... azerbaycan...yine müslümanlığımızın cengiz... fatih sultan mehmet... atatürk’ün anlayışıyla temel türk felsefesi/sulhu/hukuku/pax’ı doğrultusunda olduğunu görüyoruz.