Saygıdeğer Vedat ve Deniz hocamın nadide yorumları karşısında;

Vaktiyle sitede yer verdiğim uzunca olması babında da okumak nezaketi gösterenleri sık boğaz ettiğinden şüphe duymadığım naçizane bir yazımın nispeten kısa bir bölümünü paylaşmak gereği duydum açıkçası


Şiirde tür, tarz meselesi tartışılır kimi vakit. Öncelikle hep söz edilen bir husus aklıma geliyor. Matematiğin girmediği alan yoktur denir hani. Bu alanlar arasında şiir de hatırı sayılır ölçüde vardır, değil mi?

Aritmetiği, kafiyesi, uyak ve ayak sistemiyle Hece, şiir tarihimizde anıt bir değere sahiptir açıkçası. Bu öylesine gerçektir ki, şekil ve aritmetik ögelerin yalnızca çerçevelemeyip, zırh gibi kuşattığı klasik bir tarz olarak karşımıza dikildiği ölçüde muazzam bir ustalık gerektirip, hiç öyle klişeyi sevmem diyerek kestirilip atılacak gibi de durmamaktadır.

Bu durumu muhasebeye benzetmekte mümkündür kanımca. Nasıl ki, gelir gider borç alacak tablosunda denklik esas olup, kalemler arası bir iç dengeye oturmadığında dışarıdan suni müdahaleler mizanı sağlamıyor dahası nizamı bozuyorsa; hece şiirinde de matematik bir dengeye oturmakla sayıyı tutturmak arasındaki farklılık o kadar açık ki. Öyle ya sayıyı, kafiyeyi tutturmaya çalışan bu sefer duygu akışını, ahengi kaçırmaz mı? Efendim! Tam da bu yüzden şekli sağlayacağım diye duygu akışı doğal mecrasını yitiriyor eleştirileri peyda olmuyor mu? Sözüme mim koyun lütfen! Gerçek bir hececinin de hece olsun çamurdan olsun demesi kabil değil. Bunu ummak bile amiyane tabirle abesle iştigal olacaktır.

Beri yandan serbest yazımında kıstaslara vurulması imkânsız değil kanımca. Günlük konuştuğunu şiir saymak olmamalı asla.

Adam diyor ki, adı üzerinde serbest bu kural aranmaz. Küllüm yanlış abim! Bu zatı muhteremlerin dediği serbest güreş usulüdür desek güreşe hakaret olur. Heceyi de grekoromen mi saymalı acep?

Halbuki serbestte de estetik, tasvir, betimleme, dizayn arayışları o kadar vardır ki. Hatta cinas, kafiye ögeleri zorlamalı olmamak, sırıtmamak kaydıyla serbestte de hoş durabilir. Hecenin eceleri olduğu gibi serbestin de bestleri vardır, hiç şüpheniz olmasın.

Sorun nedir biliyor musunuz?

Serbestin tarihimizde ilk ortaya çıktığı ve henüz emekleme, sıralama devrini yaşadığı dem nice kötü ürünler de verilir. Asırlarca koşan bir şiir geleneğinin yerini emeklemeye bırakması kendi başına hazindir de. Ne çare ki, bardağın dolu yanını görmekte mümkün. Sorulmaz mı? Dünyaya gelen her çocuk belirli periyotta yürümeyi öğrenmiyor mu sanki? Emekleme, sıralama aşamalarından geçerken düşe kalka yürümeye geçen bir bebeğin küçümsendiğini gördünüz mü siz hiç? Demek isterim ki, sanatı edebiyatı kurumsal, hiyerarşik engellere kurban etmek özgürlük algısını hiçe saydığı ölçüde sanatın özüne, doğasına da aykırı olacaktır.

Burada bir hususunda altını çizmeliyiz. Bugün edebi sayfalarda yazılan kimi serbestler erken dönem ürünlerin çoğuna on basar on. Gelişme, ilerleme apaçık bir gerçek olarak karşımızdadır hani.

Bir devrin “Garip” akımının verdiği ürünlerin çoğu kimse kusura bakmasın fasa fisodur nazarımda. Orhan Veli’yi mizahı kurtarabilir, bazen kurtarmaz da, genç yaşta ölümü ve ölüm şekli efsane kılar biraz da. Kendi hesabıma şairin şiirlerini bir başka ünlü sanatçımız Müşfik Kenter’den dinlediğimde asıl, meşhur tiyatro adamımızın büyüklüğünü gördüm. Şairin en vasati sözlerinin bile “ölüyü ayağa kaldırmak” misali usta bir sesin imbiğinden geçerek süzülüp billurlaştığını gözledim kendimce, ki Orhan Veli’den de tat almak hakkım saklıdır neme lazım.

Ancak dediğim gibi hayatın her alanında erken dönem sancıları vardır. Bu bağlamda, bir bebeğin yürüme egzersizlerini de yabana atmamalı kanaatimce. Kaldı ki bebek; zaman içerisinde serpilmiş, boy atmış, büyümüşte. Kemale ermeyi beklemektedir zannımca.

Diğer bir tartışma noktası ise omurga kavramı etrafında kendini gösterecektir. İnsan vücudunun bir iskelet üzerinde inşa olması misali şiirde de bir iskelet aranır mı? Açıktır ki, hece şiirinin oturduğu bir iskelet, bir omurga vardır. Bu hem heceyi kolay hem de zor kılar. Kolaylığı yönlendirici sabitlerinin olması. Zorluğu ise müessesevi ögeler üzerinde şiiri geliştirirken duygu akışını, ahengi, etkin bir anlatımı yakalamak noktasındadır.

Serbestte ise tanımlanmış bir omurga olmaması ilk bakışta tarzın kolaylığı iken kurallı bir yazımdan yanaysa şair; bir şiarı, duruşu varsa güçlük arz edecektir. Hani basite indirgeyen eleştirilerde olduğu gibi canım serbestte ne var kır düz yazıdaki cümleyi ortadan al sana şiir değildir gerçekte. Sabah kalktım başım ağrıyordu, hap almasam halim haraptı ya da hapı yutmuştum makamında günlük kıvamında yazılan saçmalıklar şiir midir? Ya da üç kuruşa beş köfte edebiyatına toplumcu şiir denilmesindeki garabet aklıma geliyor.

Hececi dostlarım yanlış anlamasın; heceyi aritmetik ve şekil şartlarını sağlamak, duygu akışı zayıf olsada kurtarabilir bir bakıma. Oysa serbestin tanımlanmış bir omurgasının olmaması mükemmeliyeti zaruri kılmaktadır.

Sözün özü; iyi bir hece bilgi ve zeminine sahip olmaksızın sağlam bir serbest şiirin inşa edilmesi de mümkün görünmüyor bana. Öyleki, zengin imgelerle yüklü çağdaş bir şiirin kuralsızlık temelinde yükselmeyeceği aşikârdır derim.


Yeni bir emek mahsulü olmaması babında affınızı istirham ediyorum

Saygı ve selamlarımla...

Şiir konusunda umutsuzluğa düşüyorum zaman zaman.
Bilgilendirici ve doyurucu makale için teşekkür ederim.
Kaleminiz daim olsun

Şiiri tanımlamak yahut belli kavramlarla çevreleyip ‘şudur’ demek olanaksız. Her tanımlamanın bir sınırlama olduğunu düşünürsek yersiz de aynı zamanda bu çaba. Ama genel kanaatin, edebi birikimleri ve estetik yargıları ölçü alarak ‘iyi’ diye nitelediği yazınlar nitelik kazanmış şiirler olarak düşünülebilir belki de. Tabii ki; iyi, güzel gibi soyut kavramların göreceliğini ve şerh düşecek birilerinin de her zaman var olacağını unutmamak kaydıyla geçerli bir varsayım bu. Bunları belirtmek de fayda var çünkü; yüksek dozda beğenilere ‘mazhar’ olan bir şiir, bir başkası için hiçbir anlam ifade etmeyebilir. Etmesi de gerekmiyor.

İmge, söyleyiş, uyak, ölçü, çağrışım ve benzetmeden... öte şiir için önemli olan özgünlüktür. ‘Özgün şiir’ kurgusal bir anlatımdan önce, kişinin kendisiyle çekinmeden didişmesine ve kendini diğer insanlardan ayırıp ‘öteki’ yapan bireyselliğe gereksinir. Birey olmanın ayırımında olmadan en özgün konu dahi ‘gündelik’ bir duygunun rutinleşmiş ifşasından öteye geçmez. Malum, Hiçbir insan bir başkası gibi sevmez. Bir başkası da ötekiler gibi aynı şarkının nakaratlarında heyecanlanmaz. Önemli olan kişiye özgü bu duyguları sözcüklerle işbirliği yapıp kağıda dökmek. A’ nın, B’yi özlerken kullandığı ifadeyi (daha genel bir deyişle özleme biçimini) C’de de görmek; duygunun kişiye has karakterlerini yitirip popüler bir lirizme kayması yani ‘tek tipleşmesi ‘ anlamına gelir. O zaman da hiçbir kurgunun gücü bu şiiri özgün yapmaya yetmez. Bu anlamda şair; kağıda, kendisinden bir şeyler yansıtma gayreti içinde olmalıdır.

Sadece ‘hece’ değil, bütün ölçü ve kalıpların şiir için uygun olmadığını düşünüyorum. Nedenini Deniz Hanım izah etmiş. Dilin alışılmış kalıplarının ötesine geçen, sözcük yapısını bozan, yıkan ya da Cemal Süreya’nın Üvercinka’sında olduğu gibi yeni bir kavram türeten, eklektik şiir anlayışıyla, daldan dala konan şairleri okumayı seviyorum. Birbiriyle kan bağı olmayan anlamları aynı kağıtta baş göz etme girişimlerini şaşkınlıkla izliyorum. Ama görücü usulü değil bu izdivaç, aklımda flört etmelerine izin veriyorum...

Selamlar.

Yazınızın güne geldiğini görünce hemen okudum ancak yorum yazma fırsatım olamamıştı. Öncelikle güne yakışmış bir yazı olmuş. Tebrik ederim Levent bey .

Şiirle ilgili çok güzel tespitler yapılmış .Benzetmelerinizi çok sevdim. Ben serbest şiirciyim.Hem okurken hem yazarken daha çok seviyorum. Aslında görünmez kuralları olsa da daha özgür hissediyorum serbest şiirle . Hece şiiri bende bir beden dar bir elbisenin içine girmeye çalışmak gibi bir his veriyor. Serbest şiir ise salaş tatil giysisi gibi ferahlık veriyor.

Kendimce şiir tespitlerim :)))

Sevgilerimle...

kutluyorum değerli yazarım.
saygılarımla sayın Taner.

kuru gürültü...

Naçizane yazımı günün yazısı olarak değerlendiren kıymetli "Edebiyat Kurulu" başkan ve üyelerine şükranlarımı sunarken; gerek sayfama ziyarette bulunmak nezaketi gösteren gerekse güzide beğeni ve yorumlarıyla sayfamı taçlandıran değerli hocalarımı da saygıyla selamlıyorum.

Beraberinde de, kalem arkadaşlarımın anneler gününü en içten hislerimle kutlar, vefat etmiş annelere Allah'tan rahmet dilerim...

Şiir insana hastır,insan kültüre hastır,kültür bilgiye hastır,bilgi çevresel,sosyal,zekaya hastır,
selamla.

Bana göre şiir;
ne hissediyorsam onu yazmaktır. Ve hislerime tercüman olan şiirde güzel şiirdir:)
Çok fazla imge olan şiirden hoşlanmıyorum çünkü sonunu getiremeden sıkılıp bırakıyorum. Öncelikle bence şiir sonuna kadar kendini okutabiliyorsa şiirdir dedim ben:).
Yine de zevk meselesi.:) Milletin harika muhteşem dediği şiire ben içimde bu ne yaa dediğim çoktur:) Benim yazdıklarım için öyle düşünen de olabilir normaldir:)
Kutlamak için geldim çene yarıştırırken unutacaktım:) Tebrikler.

Şiir dalga gibidir, kıyıya ulaşan köpükleri öykü ve romana dönüşür,
Aşk duygu ise anlamı vuslattır, şiirde duyguyu ayakta tutan içeriğidir, şiiri anlaşılmaz imgelere boğmak tusanami dalgasında sörf yapmaya benzer, şiirde farklı anlam çıkarılması ise, ışığın prizmadan renklerine ayrışması gibidir,
Esenlikler dileklerimle...

Şiire biçilen değer ve verilen payeler saymakla bitmez. Ancak yine de geçmişten bu güne değin şiirin tam olarak tanımlamasını yapan olmamıştır der bu konunun bilgeleri.Her şairin her okuyucunun birbirinden farklı görüş duygu hayal ve anlam yükleyerek yazıp-okuduğu şiir dünyasını siz çok değerli Levent Taner Hocamızın şiir gibi akıp giden bu harika yazıyla yakından tanımış olduk.

Ömrünüze bereket.
Selam ve sevgilerimle

Derin ve anlam içerikli, nerdeyse akademik denecek güzel bir makale.
Bilhassa benim dikkatimi çekti, zira hayatın akışını şiire benzetmeye çalışan biriyim.
Selam ve saygılar

Güzel bir tespit ve değerlendirme.

Saygılarımla