Web Zaman Damgası

TEKKE EDEBİYATI

TEKKE NEDİR

Tekke, (Arapça: تكيه, tekye) Tarikattan olanların barındıkları, ibadet ve tören yaptıkları yer, dergâh gibi yapılardır. Devlet-i Âliye-yi Osmâniyye döneminde tekke anlamında dergâh, âsitane sözcükleri kullanılmıştır. Bazı tarikatlarda hankâh ve âsitane yalnızca merkez tekkeye denir.

TEKKE EDEBİYATI

Dini Tasavvufi Halk Edebiyatı : Tasavvuf, Türklerin İslamiyet’i kabulunden sonra Anadolu’da kendini göstermiştir. Tasavvuf düşünürlerine “mutasavvıf” denir. Mutasavvıflara göre, Allah’a bilmeden O’na ulaşılamaz. Dini tasavvufi halk edebiyatı, Allah aşkı, doğruluk, nefse hakim olma, ahlak, toplum gibi konuları işler.

TEKKE EDEBİYATININ ÖZELLİKLERİ

1) Kurucusu 12. yüzyılda Doğu Türkistan'da yetişen Hoca Ahmet Yesevi'dir.
2) Tekke Edebiyatı, Anadolu'ya 13. y.y.'dan itibaren gelişmiştir.
3) Bu edebiyat şairleri tarikat merkezi olan tekkelerde yetişmiştir.
4) Nazım birimi genellikle dörtlüktür.
5) Hem aruz hem hece vezni kullanılmıştır.
6) Şiirlerin çoğu ezgilidir.
7) Allah, insan, felsefe, doğruluk, ibadet gibi konular işlenmiştir.
8) İlahi, nefes, nutuk, devriye, şathiye, deme gibi nazım şekilleri kullanılmıştır.
9) Dili Aşık Edebiyatı'na göre ağır, Divan Edebiyatı'na göre sadedir.
10) Aşık, maşuk, şarap, saki gibi mazmunlara yer verilmiştir.

TEKKE EDEBİYATI NAZIM VE NESİR TÜRLERİ
MANZUM ESERLER

Şiirsel özelliğe sahip, dini tasavvufi halk edebiyatı ürünleridir.

1-İLAHİ

Türk Halk Edebiyatı’nda din ve tasavvuf konularında, ezgiyle söylenen şiir türüdür. İlahinin özel bir biçimi yoktur. Koşma, semai biçimlerde olur. 7-8 heceli olanları genellikle dörtlüklerden, 11 ve daha çok heceli olanları ise beyitlerden oluşur.

Örnek…Yunus Emre’den bir ilahi

BANA SENİ GEREK SENİ

Aşkın aldı benden beni
Bana seni gerek seni
Ben yanarım dünü günü
Bana seni gerek seni

Ne varlığa sevinirim
Ne yokluğa yerinirim
Aşkın ile avunurum
Bana seni gerek seni

Aşkın aşıklar oldurur
Aşk denizine daldırır
Tecelli ile doldurur
Bana seni gerek seni

Aşkın şarabından içem
Mecnun olup dağa düşem
Sensin dünü gün endişem
Bana seni gerek seni

Sufilere sohbet gerek
Ahilere ahret gerek
Mecnunlara Leyla gerek
Bana seni gerek seni

Eğer beni öldüreler
Külüm göğe savuralar
Toprağım anda çağıra
Bana seni gerek seni

Cennet cennet dedikleri
Birkaç köşkle birkaç huri
İsteyene ver anları
Bana seni gerek seni

Yunus'durur benim adım
Gün geçtikçe artar odum
İki cihanda maksudum
Bana seni gerek seni

( Yunus Emre )

Bu da Aşık Lüzumsuzdan bir İlahi

ALLAHIM

Ol denince, olduransın
Hayırlısın, ver Allâh’ım
Gönülleri, dolduransın
Dilim seni, der Allah'ım

Her an seni, anıyorken
Aşkınla kalp yanıyorken
Semahlarla dönüyorken
Bu kulunu, gör Allh’ım

Kör eyleme, gözümüzü
Değiştirtme, özümüzü
Seccadede, yüzümüzü
Aydınlatır, nur Allah’ım

Hayrı, şerri, senden bilip
Şükrederek, dersler alıp
Hâk nizama, bağlı kalıp
Nefsi ezmek, zor Allah’ım

Batıl olmuş, tüm inançlar
Gurur dolu tahtlar, taçlar
Zimmet, zina gibi suçlar
Alev, ateş, kor Allah’ım

Var evliya, erenin de
Kâr sözünde, duranın da
Cehennemi, Kur’ânın da
Okumayan, kör Allah’ım

İmanımız, tüm billahi
Ementü, yemin billahi
Tavaf edip, Beytullâh’ı
Yapalım biz, tur Allah’ım

Zikirlerle, coşuluyor
Camilere, koşuluyor
Düşündükçe, boşalıyor
Lüzumsuz da, ter Allah’ım

Sadık DAĞDEVİREN
Aşık LÜZUMSUZ