Paeonia lactiflora

ŞAKAYIK (Diğer adları: Ayı gülü, Eşek gülü)

Düğün çiçeğigiller (Şakayıkgiller) familyasındandır. Anayurdu kesin olarak bilinmeyen ama Kuzey Yarıküre’nin ormanlık bölgeleri ile ülkemizde yetişen Paeonia cinsi bitkilerin pek çok doğal ve kültür türü bulunmaktadır. Bunlardan bahçelerimizde süs bitkisi olarak yetiştirilen P.lactiflora türünü kısaca Şakayık diye adlandırıyoruz. Bu tür, 30-100 cm. kadar boylanabilen, çok yıllık dayanıklı otsu ya da çalımsı bitkidir. Dikine uzayan sürgünlerinin üzerinde yer alan çok sayıdaki yeşil yaprakları derin parçalıdır, özellikle sonbahar mevsiminde renk değiştirirken bu yapraklar pek hoş görünür. İlkbaharın sonlarından yaz sonuna kadar 7-10 cm. genişlikte yalınkat ya da katmerli olarak açan kâse biçimli çiçekleri beyaz, pembe, kırmızı ya da turuncu renkte ve pek gösterişli olur. Şakayık bitkisi çiçek bahçelerinin bordürlerinde, sınırlarında ve çim ortasında kendine ayrılan özel yerlerde yetiştirildiğinde çok güzel durur. Doğasına uygun yerlere dikildiğinde ve iyi bakıldığında şakayık on yıllar boyunca yaşayan uzun ömürlü ve pek gösterişli bitkilerdendir.

Neyi Sever ve Üretimi
Şakayık bitkisi sabah güneşini almayan güneşli ve yarıgölge ortamları sever (çünkü sabah güneşi, bitkinin çiçek tomurcuklarını, üzerindeki donla ya da çiyle yakar). Nemli ve organik madde yönünden zengin bitek, ayrıca süzek (suyu iyi akıntılı) toprakları yeğleyen bitkinin yeterince sulanması ve gübrelenmesi gerekir. Tohumuyla üretilen şakayıklar bu yöntemle yetiştirildiğinde beş altı yıl sonra çiçek açar. Daha kısa süre içinde çiçek açması için bitkinin üretimi etli kök yumrularıyla yapılır. Bu yumrular topraklı 60 cm. genişlikte açılan derince ocaklara çukurlara) konulan iyi yanmış çiftlik gübresi kompozit gübreyle zenginleştirilmiş toprağa: pek derine olmamak koşuluyla eylül; aylarında ya da ilkbaharın ortalarında ekilir. Bahçede ocak aralığı 6090’ar cm. olmalıdır. Şakayık bitkisinin bir yerde iyice yerleşip gelişmesi yıllar alacağından bitki, olur olmaz nedenlerle yerinden kıpırdatılmamalıdır.

Kıskanır adını, derler ki ayı
Aldırma onlara geç sen şakayık
Sen de varsın diye sevdim doğayı
Aldırma onlara, aç sen şakayık

Her doğan gün ile dön benden yana
Yüzünü gördükçe vurgunum sana
Kabulüm hangi renk açsan da bana
Renklerden bir rengi, seç sen şakayık

O güzel ismini bilmezler bile
Koparır insafa gelmezler bile
Basarlar üstüne bir de habire
Kırarlar dalını, kaç sen şakayık

Yükseklerde şimdi senle yüreğim
Özleminle sızlar burun direğim
Duyarsız olamam budur ereğim
Şimdi bizim ele, göç sen şakayık

Görünsen yüzüme şöyle arada
Ölüm yok denizde hem de karada
Betonlar üstümde kaldım burada
Renk-ahenk dokunu, saç sen şakayık


Cemil YILDIZ
20.08.2010