NEVŞEHİR İLİNE AİT BAZI YÖRESEL KELİMELERİN KARŞILIKLARI

Abari – barı : şaşma yada şaşıp kalmak
Arınlamak : hedef almak
Akınlamak : sevdalanmak
Alamaç : alev
Ağpakla :kuru fasulye
Alaşa :bir sözü hemen yayan
Apılamak : koşup zıplayarak gelmek

Bükleç : viraj
Boyak : bet, beniz
Bişirmek : yufka pişirmeye yarayan uzun değnek
Bert elmek : sertleşmek
Bastırak : kapının arkasına konulan değnek
Badak : sakarlık yapan kişi
Bıldır :geçen yıl

Carı : hızlı
çılgısız : şımarık
cılga : patika yol
cıvgın : ağacın taze sürgünü
cıvınmak : ciddiyetten uzaklaşmak
cavrak : konuşkan

çeltek : çoban yamağı
çatılmak : yoktan bela olmak
çiğrimek- çiğsinmek :tiksinmek

damgalamak : lafını ağzına koymak
dulun : saçın yüze doğru uzantısı
duluk: çene
ditmek- didelemek : tifsitmek

endek : aşağı, adi, bayağı
ertişmek : bir işi çabucak yapmamak
eğimtili : yetenekli
algördülük : göstermelik
eftiklenmek : sıkıntı basması, sıkıntılanmak

gede : cimri, kıyımsız
gedelenmek : çıkarı için ufak fırsatları bile kaçırmamak.
Gömük : batak
Gerikmek : şişmek, dolmak
Göfer : güç, kuvvet
Görgün : gür

He zaar :herhalde-Belki
Horavlamak : yabancılamak.
Hömermek : dikleşmek, kavgaya hazırlanmak.
Hongumak : yakışşıksız gülmek
Hoşalmak : hoşuna gidecek bir işten zevk almak.

Iğranmak : hafif hafif sallanarak yürümek.
Ildırdamak : hafif hafif yanmak.
Ilımak : hoşa giden iş yada insan karşısında gevşemek.
Işkın : ağacın tabanından fışkıran sürgün.
Iğşalamak : sallamak

İdişmek : dedikodu etmek
İlaan :leğen
İssilmek : kaba bir şeyin oturulunca aşağı inmesi
İstetmek : kirişi kırmak, kaçmak
İssik : kabalığı gitmiş

Koğşak : yumuşak
Kumasınmak : istememek
Kötelemek : atmak, fırlatmak
Kırmızı :domates
Kısmık : cimri, kıyımsız
Kötülemek : zayıflamak, incelip süzülmek
Koygun : koyulaşmış

Mertlemek : atlamak
Mudara : boynu eğri olan
Mitirdemek : seke seke yürümek.

Navrak : surat
Nörüyon : ne yapıyorsun

Oturak : zamanında yürüyemeyen
Ocutmak : tahriş etmek

Özemek : çarpmak
Öğünsümek : bir işi zamanında yapmaya çalışmak
Öğürleşmek : birine alışmak
Örülmek : üstünü başını yolacak biçimde dövüşmek

Palazımak : koşup gelmek
Parsımak : ezilmek
Parpulamak : azarlamak

Sövkenmek : yığılmak
Salım : nezle
Sıracalı :hastalıklı
Söyretmek : alay etmek
Sumsalamak : toslamak

şak : parça
şaklamak : parçalamak
şiklet : surat
şerpere : cıvık
şirlez : cıvık çamur

tokurur : evinden hırsızlık yapan
toku : kısa boylu
tıskalı : hastalıklı
tosuldak : kolay soluk alamayan
tingirdek : çabuk kızan

uyuntu : gittiği yerden gelmeyen
uylaşmak : bir işin üzerine çok düşmek
uçunmak : pişman olmak
utlanmak : saygısızlık yapmamak için tetikte beklemek

yiğni : hafif
yipelemek : aksayarak yürümek
yüğrük : hızlı
yilpikli : öksürüklü

zat : çok, gittikçe artan
__________________

Manicenin Amcası
Nevşehir’de kancası
Burda tarih yatıyor
İşte Peri Bacası

Cıvınmadan anlatsak
Güzel şehre bir baksak
Önce gezip, görerek
Yemeklerinden tatsak

Ey hürüdü hürüdü
Dağı duman bürüdü
Manicibaşı şimdi
Nevşehir’e yürüdü

İnci mercan dizerim
Şehir şehir gezerim
Dağ, ova, taş demeden
Ökçem ile ezerim

Algördülük olmasın
Carı carı gidelim
Mevla’mız göfer versin
Manileri dizelim

Hoşalırız bu işten
Güldürdük navrakları
Şiveden birkaç örnek
Nevşehir toprakları

Ortaçağ ve yeniçağ
Nissa veya Muşkara
Nevşehir en son adı
Bunu Fars’ca da ara

Selçuklu’dan bir kale
Sadrazam’dan külliye
iki yüz yıllık eser
Kara cami Minare

Erciyes, Hasandağı
Güllüdağ birer volkan
Jeolojik bir sonuç
Oluşmuş Kapadokyam

İlçe bir tarih şehri
Tam gezip görme yeri
Hem tarih hem doğası
Mistik Peri Bacası

Bunlar anlatılamaz
Görmeden inanılmaz
Kıymetini bilmezsek
Bu tarih burda durmaz

İlk adımız Tobada
sonra olmuş Dobada
Humuslu toprağıyla
Acıgöl İlçem burda

Çömekçilik, bağcılık
Antik adı Venessa
Seramik burda sanat
Hoşgeldin Avanos’a

Melegobi eski ad
Yetmiş metrelik kuyu
İçmek için bir suyu
Şimdiki Derinkuyu

Göremezseniz olmaz
Adına aldanmayın
Bu İlçe de bir servet
Göreme’ye uğrayın

Volkanik devirlerden
Erciyes Hasan dağı
Bölgenin ortasında
Göreme Milli parkı

Şarap yapım yerleri
Keşişler hücreleri
Açık havada görün
Tarihden müzeleri

Antik adı Zoropassos
Eski adı Arapsun
Aziz Jean Kilise
Vardık mı? Gülşehir’e

Osmanlı Sadrazamı
Seyyit Mehmet Vezirle
Donatılmış bu ilçe
Çeşme, cami, külliye

Türkmen gücü bir lider
Hacı Bektaş erenler
Bektaşiden ad almış
Ona bağlı Türkmenler

Dağılan aleviler
Onunla yönlendiler
Anadolu’ya gelip
Onlara oldu lider

Yeniçerinin piri
Hacı Bektaş-ı Veli
Hem bir din adamıymış
Hem ünlü bir siyasi

Devşirme hıristiyan
Osmanlı’nın ordusu
Bektaş-ı düşüncesi
Eğitim de olgusu

Yeniçeri törenler
Törenlerde bir dua
Demine devranına
Hu hu dermiş askerler

Horasan erenleri
Hacı Bektaş-ı Veli
Sulucakarahöyük
Bektaşi’nin ilçesi

Ömrünü tamamlamış
Bu güzel İlçemiz de
Adını ondan almış
Hacı Bektaş-ı İlçe

Küçük küçük kaleler
Yeraltında kentler
Kaymaklı İlçemizde
Köylerden tarih eser

Eskiden Hamamorta
Yeni adı Kozaklı
Bir kaplıca İlçesi
Ondan hamamdı adı

Eski şirin İlçemiz
Bir mesire yerimiz
Yöresi Kapadokya
Adı Mustafa Paşa

En yüksek yerleşimi
Uçhisar’ın kalesi
Tüm bölgeye hakimdir
Uçhisar’ın yöresi

Kayalar oyularak
Yapılan mezarları
Kale içinde gizli
Bilinmeyen yolları

Ürgüp’e bir bakalım
Erezyonun sonucu
Peribacalarında
Peyzajına şaşalım

Şanslılar Ürgüplüler
Osmanlı zamanda
Yaptırılmış çeşmeler
Kitabeler, şiirler

Hem doğal hem tarihi
Yörenin üç vadisi
Keşlik ile Pancarlık
Son vadisi Üzengi

Rumca bir kitabeylen
Tarihten başka eser
Yapımı Rum zamanı
Ürgüp’de Rum hamamı

Görülesi bir şehir
İl ve ilçeleriyle
Gezdik, gördük, dolaştık
Tanış yemekleriyle

İnce bulgurun adı
Burda düğüdür tadı
Çorbanın kralıdır
Adı düğü çorbası

Biz de kurufasulye
Pişirilir çömlekte
Ağpakla derler buna
Gitmezmi hiç hoşuna

Soğan ve koyun eti
Yine yemek çömlekli
Fasulye gibi pişer
Güzel nohutlu yahni

Patates ile bulgur
Küçük köfte yoğrulur
Bol yağda kızartılır
Yemeğin adı dıvıl

Oyun ayva içini
Düğü, kıyma doldurun
Pişerken pekmez koyun
Ayva dolmayla doyun

Salça, soğan, tereyağ
İçine biraz yarma
Çömlek de pişirilir
Buna gendime denir

Parça et, pekmez, kıyma
Kayısıyı doldurma
İster al ister alma
Bu da kayısı dolma

Burda da geldik sona
Tarihe selam ola
Biz yine koyulalım
Mola vermeden yola

MEHMET FİKRET ÜNALAN