Namık Kemal, ilk tarihî roman olarak kabul edilen Cezmi'yi tarihin tekerrürüne olan özleminden dolayı kaleme alır. Bu onun "Cihângirâne bir devlet çıkardık, bir aşiretten" mısraının nesre, romana yansımasıdır. Bu yansıma orjinal ve kendiliğinden oluşmuş bir yansımadan ziyade o nesilden başlayarak günümüzde cinnete varan adaptasyon ve Batıda görülenin akislerini arama hastalığının başlangıcıdır. Romanının konusunu seçerken Osmanlı tarihine başvuran Nâmık Kemal'in sâiki ne yazık ki Batılıdır. Zaten kendisi Gülnihal romanıyla Victor Hugo'nun Sefiller'inin eteklerine tırmandığını söyleyecek kadar Batı edebiyatına hayrandır. Bu sebeple kendi tarihine dair yazdığı romanı ile başka bir romanın ve romancının eteklerine yükselmek arzusu duymadığı söylenemez. Zaten o dönemde penceresini Batıya çeviren Osmanlı münevverinin gördükleri penceresinin büyüklüğü kadardır.

geçmişi şanlı zaferlerin hatıralarıyla yükselen bir milletin asil evlatları,umudumuz oldu herşeye rağmen.Tarih tekerrürden ibaretse, yapmayalım aynı hataları .Ders alalım .
Selam ve hürmetle ....