"GARİP BİR FOTOĞRAFIN HİKÂYESİ / KİM BU YİĞİT?
Genelkurmay Başkanlığı, 2007 yılında Çanakkale Savaşları’yla ilgili bir albüm yayımlamıştı.
Albümdeki fotoğraflardan biri çok konuşuldu: Bu fotoğraf, asker kıyafeti giymiş bir çocuğa aitti.
Fotoğrafın sol alt köşesinde bir yazı vardı ama bu yazı eski harfli olduğu için çok kimse okuyamamıştı.
Kimdi bu çocuk?
Çoğumuzun sandığı gibi, belki de asker abisinin elbisesini giyip resim çektirmiş bir rüştiye talebesiydi?
Hayır, değilmiş...
Bu fotoğraftaki yiğidin adı ve rütbesi şöyle: Ali Reşat Çavuş!
Anlatayım efendim:
1892’de Almanya’da yayın hayatına başlayan haftalık Illustrirte Zeitung dergisi 22 Ağustos 1915 tarihli nüshasında (savaş devam ederken) bu fotoğraftaki kahraman Ali Reşat’ı haber yapmıştı.
Bu haber, Çanakkale’ye gelip cepheyi gezen Dr. Karl Vollmoeller’in Çanakkale’den gönderdiği bilgilere ve fotoğraflara dayanıyordu. Dr. Vollmoeller (1878-1948), bu yazıda Ali Reşat’ın hayat hikâyesini, orduya nasıl katıldığını, Çanakkale’ye nasıl geldiğini, orada neler yaptığını uzun uzun anlatmıştı.
Dr. Karl Vollmoeller’in yaptığı bu haberde Ali Reşat Çavuş, bize bir röportaj üslubuyla tanıtılıyor. Hatta Ali Reşat’ın da dâhil olduğu diyaloglar ve küçük anekdotlar da yer alıyor bu haber yazısında.
Reşat Oğlu Ali Çavuş’un muhteşem hayat hikâyesi şöyle özetleniyor:
Ali’nin babası Reşat Bey, Balkan Savaşı’nda Makedonya’da görev yapan bir Osmanlı alayında yüzbaşı idi. Kumanova’da şehit düştü.
Ali’nin annesi ve kardeşleri ise Sırplar tarafından katledildi.
Bu katliamdan kurtulan Ali, henüz on üç yaşındaydı. Anadolu’ya doğru kaçan Türk kafilelerin arasına karışarak Trakya’ya kadar geldi. Burada askerlerin arasına katıldı. Kâh bir köşede büzülüp yattı kâh eski bir hasırın üzerinde uyudu. Kâh yemek verdiler kâh artan kırıntılarla yetindi. Ali, acemi erlerle birlikte Beyoğlu’nun arkasındaki Taksim Kışlası’nda da bir süre kaldı. Yaklaşık 20 ay böyle geçti. Sonunda aralarında bulunduğu acemi askerlerle birlikte Çanakkaleye’ye geldi.
Dr. Vollmoeller şöyle devam ediyor: “On beş yaşına gelmişti. Hayatta kimsesi yoktu. Düşmanla savaşmak istiyordu. Birisi ona bir asker pantolonu verdi ve bir de asker ceketi... Yalnızca bir silahı eksikti. Silahlar büyük adamlara veriliyordu. Ali’ye de el bombası taşımak düştü. El bombası taşımak, aslında Ali’nin kendi fikriydi. Ali’nin ilk kavgası tam olarak nasıl oldu bilmiyorum. Ancak Ali bir gece kalktı ve kendi yöntemiyle İngilizlerle savaşmaya başladı. Gecenin yarısında bir cehennem gürültüsü ve delicesine atışlardan sonra, Ali Reşat, elinde iki ganimetle (bir ingiliz dürbünü ve bir Browning tabanca) sabaha karşı geri Türk mevzilerine döndü. İngiliz subaylarının bulunduğu yerleri bulma konusunda özel bir yeteneği vardı. Ali’nin attığı bombalar, hep İngiliz subaylarını buluyordu. Ganimetleri de buna uygun olarak seçilmiş ve aristokratik oluyordu.”
Ali Reşat; çevikti, sessizdi ve çok zeki idi. Ali Reşat’ın kendine özgü bir savaşma tarzı vardı: Gecenin karanlığında siperden çıkar, özellikle düşman subaylarının yerlerini bulur ve elindeki bombayı bu mevziye atardı. Bu saldırılardan sonra da silah, dürbün, tabanca gibi ganimetlerle geri dönerdi.
Savaşta çok büyük işler yaptı. Fakat büyük bedeller de ödedi:
Nisan ayındaki (1915) bir hücumda her iki bacağından ve bir mermiyle de ciğerinden kötü bir biçimde yaralandı…
Bir kere göğsünden şarapnel parçasıyla yaralandı.
Bir başka mücadelede de sol omzundan yaralandı.
Her defasında iyileşir iyileşmez cepheye döndü.
Cepheyi ziyarete gelen Harbiye Nazırı Enver Paşa, Ali Reşat’ı görmek istedi. Ali Reşat’ın bilgileri zapta geçti, tutanak tutuldu. Savaşta göstermiş olduğu kahramanlıklara istinaden kendisine “Çavuş” rütbesi verildi. Reşat oğlu Ali, Ali Reşat Çavuş oldu.
Bu bilgileri, Değerli Emekli Gazeteci ve Araştırmacı Yetkin İŞCEN’e ve “Hatıralarla Çanakkale-Harp Sahası Gezi Rehberi” adlı kitabın yazarı Basri Emin SÜTLÜ’ye borçluyuz. Yetkin İşcen, Almanya’da yayımlanan bu dergileri bir arkadaşı sayesinde elde ettiğini, karıştırırken fotoğraflarda gördüğü çocukla Genelkurmay’ın yayımladığı albümdeki çocuğun aynı kişi olduğunu hemen anladığını söylüyor. “Gerisi, çorap söküğü gibi geldi. Dergiye baktıktan sonra diğerlerini de araştırdım. Araştırmacı arkadaşım Basri Emin SÜTLÜ de fotoğrafın yer aldığı derginin o günkü nüshasının tamamını elde etti.” diyor.
154 sayfalık “Hatıralarla Çanakkale-Harp Sahası Gezi Rehberi” adlı kitap, Yitik Hazine yayınlarından çıktı. (meraklısına)
BİR NOT:
Genel Kurmay, bu fotoğrafı 2007’de yayımladığında da Ali Reşat Çavuş’u bilen yoktu. Ali Reşat Çavuş’u Araştırmacı-Yazar Basri Emin SÜTLÜ ile Emekli Gazeteci Yetkin İŞCEN yeni keşfettiler. İşin doğrusu, akademisyenlere değil, onlara teşekkür borçluyuz. Ali Reşat Çavuş, sen de hakkını helal et bize. Kim bilir daha nice yiğitler senin gibi meçhulümüzdür!
BİR NOT DAHA:
Yiğit Ali’nin askerî kimliğini fotoğrafın üzerine ben yazdım. Eski yazıyla yazılmış olan lâkabını (Gönüllü Bombacı) da yeni harflere aktardım. Bunu, Ali Reşat Çavuş’u herkes tanısın ve hatırlasın diye yaptım.
Allah onlardan razı olsun 17.03.2020
Prof. Dr. Celal Demir "
~~~~~~~
Yazı ve fotoğraf kaynağı Prof. Dr. Celal Demir sayfası. Alıntı.

Balkanlar harbinden şehit düşmüştü
Ali’nin babası Reşat yüzbaşı
Sırplar tarafından katledilmıştı
Kız kardeşleriyle şehit annesi

Henüz Ali’de on üç yaşındaydı
Türkiye’ye gelenler arasındaydı
Trakya’danda ana vatana geldi
Askeri birliğe Ali katıldı

Bazan bir köşeye büzülüp yattı
Hasır üzerinde gece uyudu
Askerin verdiği yemeği yedi
Arada kırıntı ile yetindi

Acemiler ile kaldı birlikte
Kışlalarda uzun bir süre yattı
Yaklaşık yirmi ay böylece geçti
Çanakkaleye’ye Ali’de geldi

On beş yaşlarında genç bir askerdi
Hayatında artık kimsesi yoktu
Düşmanla savaşmak çok istiyordu
Ali gönüllü bir asker olmuştu

Birisi bir asker paltosu verdi
Bir diğeri asker ceketi verdi
Yalnızca silahı bir tek eksikti
Ali el bombası çantası aldı

Ali’nin fikriydi düşüncesiydi
Ne yapacağını kimse bilmezdi
Bir gece ansızın düşmanı vurdu
İngilizler ile savaşa durdu

Gecenin yarısı cehennem oldu
Delicesine o atışlar yaptı
Hedeflerini on ikiden vurdu
Gavurun leşini yerlere serdi

Ali Reşat iki ganimet aldı
İngiliz dürbünü Browning tabanca
Sabahleyin geri mevziye döndü
İngiliz subayı geberdi gitti

Ali’de özel bir yetenek vardı
Attığı bombalar hedef vururdu
İngiliz subayı nerde bulurdu
Ganimetleri de buna uygundu

Bir ristokratik Bozkurt olurdu
Çevik sessiz idi çok zeki idi
Kendisine özgü bir tarzı vardı
O gece siperde çıkar giderdi

Düşman subayının yerini bulur
Eliyle mevziye bomba atardı
Dürbünle tabanca ne var alırdı
Ganimetler ile geri dönerdi

Savaşta çok büyük işlerde yaptı
Büyük bedelleri kanla ödedi
İki bacağından yaralar aldı
Ciğerinde bir günde yaralandı

Göğsüne şarapnel parçası çarptı
Bir gün sol omzundan da yaralandı
Her defasında o cepheye kuştu
Düşmanı vurmayı çok seviyordu

Harbiye Nazırı Enver Paşada
Ali Reşat’ı bir görmek istedi
Çavuş rütbesini Ali’ye verdi
Genç Türk Ali Reşat çavuşu yazdı

Muzaffer Önler / Elazığ