NIETZSCHE VE DİN

Pek çok okur Nietzscheyi bir ozan, bir keramet taslayıcı, ya da bir mitos yaratıcısı gibi düşünür. (...) Bu, Nietzschenin kendi kendine kurduğu bir kapan; belki de kişiliğin Latince dillerindeki karşılığı olan personanın Orta Çağlarda hakim olan anlamıyla bir maskedir. Nietzschenin kapanına yakalandığımız an, yalnızca onun tahripkar söylemine de yakalanmakla kalmayız, ama ayağımızın altındaki toprak da kaymaya başlar. Öyleyse, böyle bir zımmi kıyaslamanın gereği ortada: Bize her an bir geri çekiliş imkanı sağlarken, toprağın, toposun yerli yerinde kalmasını sağlamak.
(...)
Paradoksal trajik keyif meselesi, dünyayla kutsal bir bağlantıyı, en güçlü anlamıyla bir re-ligioyu, tapınma ve dogma olmaksızın -akaidsiz bir inanç olarak- yüceltir. Bu Nietzschede ilahi olanan ilah olmadan yaşanması anlamına gelir. İlah olmadan, ama maskelere ve bu maskeler nedeniyle belirli bir sahneye koymaya ve oyuna başvurmak durumunda kalan bir tecrübedir bu. Nietzsche için ilah ölmüştür. Ancak, maskelerin arkasında hep bu ilahi bir arayış da vardır. Zerdüştün son bölümündeki üç şiir de bu arayışı yansıtır; ama hemen parodileştirerek bir taraftan da onu uzaklaştırmaya çalışır. Avrupanın erdem ulumaları ortasında, ilaha gönülde açılabilecek bir yer kalmamıştır. Nietzschenin Hristiyanlıkla bu kadar uğraşmasının nedeni, onun, insanın kendi gönlündeki arayışa cevap verebilecek bir ilah kavrayışından yoksun olması ve kendini ahlakla avutması, maskelemesidir.