6.2. Ağuîçen Ocağı'nın Tarihçesi ve Xısor ile Bağı
Xısor Aşireti’nin inançsal kimliği, talip (öğrenci/mürit) olmaları nedeniyle, Ağuîçen Ocağı'na olan köklü bağlılıklarıyla tanımlanır. Bu ocak, Anadolu Aleviliği’nin manevi otoritesini temsil eden en eski ve en saygın Pîr (Dede) ocaklarından biridir.
Ağuîçen Sultan ve Keramet Mirası
Ocağın kuruluşu, efsanevi bir şahsiyet olan Ağuîçen Sultan'a dayanır. Sözlü tarih ve şecereler, onun Horasan kökenli olduğunu ve Hacı Bektaş Veli’nin manevi silsilesine bağlı olduğunu ileri sürer. "Ağuîçen" (Ağuçan) isminin, "zehir içen" anlamına geldiği ve kurucusunun olağanüstü kerametler gösterdiği rivayet edilir. Bu kerametler, Alevi literatüründe sıklıkla zulme karşı manevi gücü simgeler.
Şecere ve Silsile
Ağuîçen Ocağı, silsilesini Hz. Ali, On İki İmam ve nihayetinde Hacı Bektaş Veli'ye bağlayan yazılı ve sözlü şecerelere sahiptir. Bu şecereler, Ocağın manevi yetkisinin kaynağıdır ve Alevi inancında Dedeliğin 'kan yolu' ile sürdüğünü gösteren temel kanıtlardır. Xısor Aşireti için, Ağuîçen Dedeleri, bu kutsal silsilenin yaşayan temsilcileridir.

Xısor'un Talip Rolü
Xısor, bu Ocağın talip aşiretleri arasında yer alır. Bu talip-pîr ilişkisi, sadece dinsel bir hiyerarşi değil, aynı zamanda sosyal ve kültürel bir sözleşmedir. Talip aşiretler, Pîr'lerine Hakkullah (yol payı) adı altında ekonomik destek sunar; Pîrler ise bu aşiretin yol birliğini, görgü erkanını ve sosyal düzenini denetler.

6.3. Dedelik Kurumu ve Erkanın Sürdürülmesi
Osmanlı baskısı altında (Bölüm 4) ve Cumhuriyet döneminde (Bölüm 8) resmi kurumların kapatılmasıyla, Dedelik, Xısor'un inancını koruyan en önemli direk haline geldi.
Dede'nin Çoklu Rolü
Ağuîçen Ocağı'ndan gelen Dede, Xısor topluluğu için çok yönlü bir liderdir:
Mürşit (Önder): İnançsal yolu öğretir, deyiş ve nefeslerle manevi rehberlik yapar.
Yargıç (Müsahip): Aşiret içi büyük anlaşmazlıkları çözer, Görgü Cemi sırasında rızalık alır ve yol düşkünlerini (yol kurallarını ihlal edenleri) düşkünlükten kaldırır. Dede'nin hükmü, dünyevi bir mahkeme hükmünden daha üstün kabul edilir.
Kültürel Taşıyıcı: Alevi erkanını, Kurmancî deyişlerini ve sözlü tarihi ezberinde taşıyan kişidir.
Cem Ritüelinin Gizliliği
Xısor köylerinde Cem ritüeli, tarihsel zorunluluklar nedeniyle gizlilik (takiye) içinde icra edilmiştir.
Rızalık Mekanizması: Görgü Cemi'nin kalbi, Rızalık (helalleşme) ritüelidir. Bir Xısor bireyi, Dede'nin huzurunda (topluluk önünde) maddi veya manevi olarak kimsenin hakkını yemediğine dair güvence verir. Bu sistem, dış hukukun ve otoritenin yetersiz kaldığı dağlık coğrafyada, toplumsal adalet ve iç kontrolü sağlamıştır.
Zakirler ve Kurmancî: Cemlerde Saz (Cura) eşliğinde deyişler söyleyen Zakirler, Ağuîçen erkanını Kurmancî dilinde icra ederler. Bu, Alevi inancının Kürt kültürüyle olan organik bağının en güçlü kanıtıdır.

6.4. Musahiplik (Yol Kardeşliği): Xısor'un Teminatı
Musahiplik kurumu, Alevi inancının temel direklerinden olup, Xısor sosyolojisinde de merkezi bir rol oynar. Bu kurum, sadece iki bireyin değil, iki ailenin ömür boyu kardeşlik yemini etmesini içerir.
Sosyal Sigorta
Musahipler, birbirlerine ekonomik, sosyal ve manevi olarak destek olmakla yükümlüdür. Bir Musahibin ailesine bir felaket gelirse (yangın, ölüm vb.), diğer Musahip ailesi onu kendi ailesi gibi sahiplenir. Bu, Musahipliği, dış dünyanın tehditlerine karşı oluşturulmuş güçlü bir sosyal güvenlik ağı haline getirmiştir.
Manevi Zorunluluk
Musahiplik, Dede huzurunda yapılan ve ancak Dede tarafından çözülebilen kutsal bir sözleşmedir. Xısor inancında, Musahipsiz Cem'e girmek, dolayısıyla yola girmek mümkün değildir. Bu durum, bireyselleşmenin arttığı kent yaşamında (Bölüm 12), aşiret bağlarının gevşemesine rağmen inançsal dayanışmanın sürdürülmesini sağlayan temel mekanizmadır.

Bu ocak yapısı ve inançsal kurumlar, Xısor Aşireti'nin tarih boyunca kimliğini koruma ve zorluklarla başa çıkma stratejisinin temelini oluşturmuştur.