Bu bölüm, Xîsor Aşireti'nin inanç pratiklerinin merkezini oluşturan Ayîn-i Cem'i, onun ayrılmaz parçası olan Semah'ı ve toplumsal düzenin teminatı Musahiplik kurumunu detaylandırmaktadır. Bu ritüeller, sadece birer ibadet biçimi değil, aynı zamanda aşiretin özerk hukuku ve direniş kültürü için yaşamsal alanlardır.

1. Ayîn-i Cem: Rızalık Meclisi
Cem (Ayîn-i Cem), Alevi-Kızılbaş inancının en kutsal toplantısıdır. Xîsorlar için Cem, Hakk'ın yeryüzündeki tecellisi ve tüm topluluğun Rızalık Şehri'nde (toplumsal mutabakat) birleştiği anı temsil eder.
A. Cem’in İçeriği ve İşlevi
Cem, genellikle karanlık veya gizli ortamlarda (takiyye kültürü nedeniyle) icra edilmiş, ancak temel işlevi her zaman aynı kalmıştır:
Dinsel İbadet: On İki Hizmetin icra edildiği, duaların okunduğu ve Dede'nin Tevhid (Tanrı'nın birliği) inancını anlattığı bir ibadet ritüelidir.
Sosyal/Hukuki İşlev: Görgü Cemlerinde, topluluk üyeleri arasındaki anlaşmazlıklar (maddi, manevi, ahlaki) Dede huzurunda çözülür. Bir kişi, eğer bir başkasından rızalık (rıza) almamışsa, Cem'e katılamaz. Bu, aşiret içi bir adalet ve mahkeme sistemidir. Bu sistem, devlete başvurmayı reddeden ve kendi iç disiplinini koruyan bir direniş mekanizması olarak işlev görmüştür.
Maddi Dayanışma: Cem sonunda dağıtılan Lokma, sadece bir yiyecek değil, aynı zamanda tüm canların maddi katkısıyla oluşan paylaşımın sembolüdür. Lokma; fakir, zengin, kadın, erkek ayrımı olmaksızın eşitliği temsil eder.

B. On İki Hizmet
Cem, belirli bir düzen ve görev dağılımı içinde yürütülür. On İki Hizmet olarak adlandırılan bu görevler, topluluk üyeleri tarafından gönüllülük esasına göre üstlenilir ve Hz. Muhammed ve On İki İmam'a yapılan hizmetleri temsil eder.
Örnek Hizmetler: Gözcü (Cem'in düzenini ve sessizliğini sağlar), Çerağcı (Işık/Mum yakar, aydınlanmayı temsil eder), Süpürgeci (Cemevi'ni temizler, gönül temizliğini simgeler), Semahzen (Semah döner) ve Zakîr (Deyiş ve nefesleri okur).

2. Semah: Canların Kırklar Meclisine Katılımı
Semah, Ayîn-i Cem'in en coşkulu ve mistik anlarından biridir. Xîsorlar için Semah, Kırklar Meclisi'ne katılma ve ilahi aşkla dönme eylemidir.
A. Anlam ve İcra
Semah, rastgele bir dans değil, her figürünün derin bir kozmolojik ve felsefi anlam taşıdığı ritüel bir eylemdir.
Kadın-Erkek Birlikteliği: Semah, kadın ve erkeğin birlikte icra edildiği bir ibadettir. Bu, Xîsor inancının cinsiyet eşitliğine verdiği önemin en somut ve kamusal kanıtıdır. Cem'de kadın ve erkek can olarak eşit görülür.

Kozmolojik Dönüş: Semah'ta dönen canlar, Evren'deki atomların, gezegenlerin ve Dört Kapı'nın dönüşünü taklit ederler. Merkezde (Meydan) duran Pîr veya Çerağ (Işık), Güneş'i veya Hakikat'i temsil eder. Semahzenler, bu Hakikat etrafında dönerken, Vahdet-i Vücut felsefesini yaşarlar.
Müzik (Zakîrlik): Semah, Zakîrler tarafından saz eşliğinde icra edilen Deyiş ve Semah havaları ile başlar. Müzik, katılımcıları coşku (vakit) haline sokarak, dünyevi olandan ilahi olana geçişi sağlar.
3. Musahiplik (Yol Kardeşliği): Toplumsal Sözleşme
Musahiplik, Xîsor Aşireti'nin toplumsal yapısının ve direniş bağlarının sigortası olarak işlev görür. Bu, kan bağına dayanmayan, ancak kan bağından daha kutsal kabul edilen yol kardeşliğidir.
A. Kurumun Niteliği
Musahiplik, iki ailenin (veya iki bireyin) Pîr huzurunda ömür boyu kardeşlik yemini etmesiyle kurulur. Bu yemin, ailenin tüm maddi ve manevi yükümlülüklerini ortaklaştırmasını gerektirir.
Ekonomik ve Sosyal Güvence: Musahip aileler, yoksulluk, hastalık veya doğal afet durumlarında birbirlerine destek olmakla yükümlüdürler. Bu, aşiretin geleneksel bir sosyal güvenlik ağıdır.
Manevi Disiplin: Musahipler, birbirlerinin ahlaki davranışlarından da sorumludur. Bir musahip hata yaparsa, Pîr huzurunda diğer musahip de hesaba çekilir. Bu durum, bireyleri sürekli olarak nefs muhasebesi yapmaya ve ahlaki açıdan temiz kalmaya zorlar.

B. Düşkünlük Kurumu
Musahipliğin bozulması veya Dört Kapı Kırk Makam ilkelerine aykırı büyük bir suç işlenmesi (yol düşkünlüğü), bireyin Cem'den ve topluluktan dışlanmasına neden olur.

Düşkünlük (Dışlanma): Düşkün ilan edilen kişi, toplumun tüm sosyal ve ekonomik ağından koparılır. Bu, Alevi-Kızılbaş topluluğunun uyguladığı en ağır cezadır ve dış otoriteye (devlete) ihtiyaç duymadan iç adaletini sağlamasının bir göstergesidir. Xîsorlar, tarih boyunca bu kurum sayesinde dış müdahaleye karşı kapalı ve sağlam bir topluluk olarak kalmayı başarmışlardır.