7.1. Vahyin İlk Emri: Oku! (İkra)
Kur'an-ı Kerim'in Hz. Muhammed'e (s.a.v.) indirilen ilk ayetleri, okuma (İkra) emriyle başlar. Bu emir, sadece kutsal metni okumayı değil, aynı zamanda evreni, hayatı, toplumu ve insanın kendisini okuyup anlamayı kapsayan geniş bir ilim faaliyetini başlatır.
Alak, 96:1: "Yaratan Rabbinin adıyla oku!"
Hüseyin Turhal bu başlangıcın, Kur'an'daki İslam'ın temelde bilgiye, öğrenmeye ve düşünmeye dayalı bir din olduğunu gösteren en güçlü kanıt olduğunu savunur. Cehalet (bilgisizlik), Kur'an'da imanın önündeki en büyük engellerden biri olarak gösterilir.
7.2. Akıl (Akl) ve Tefekkür (Düşünme) İlkesi
Kur'an, yüzlerce ayetle insanları akıllarını kullanmaya (Ta'kılûn), düşünmeye (Yeteferrun), ibret almaya (Ya'tebirûn) ve gözlem yapmaya (Yenzurûn) davet eder. Bu kavramlar, sadece pasif bir kabulü değil, aktif bir idrak sürecini şart koşar.
Kur'an'a göre akıl, insana verilen en büyük emanettir ve imanın ön koşuludur. Akletmeyen veya aklını başkalarına teslim eden kişiler, Kur'an tarafından eleştirilir.
Yunus, 10:100: "Allah'ın izni olmadıkça, hiçbir kişi inanmaz. Akıllarını kullanmayanların üzerine ise pisliği (azabı) bırakırız."
Bu ayet, akıl yürütme yeteneğinin kullanılmamasının, kişinin hidayet yolunu bulmasının önündeki temel engel olduğunu gösterir. Kur'an'daki İslam, dogmatik ve sorgulanamaz inançlar değil, gözlem ve tefekkürle doğrulanabilir bir Tevhid anlayışı sunar.
7.3. Evren ve Tabiat: Ayetler Kitabı (Tefekkür Nesnesi)
Kur'an, sadece okunan bir metin değil, aynı zamanda Kâinatın (Evrenin) da Allah'ın ayetleri (delilleri, işaretleri) ile dolu bir kitap olduğunu öğretir.
Göklerin yaratılışı,
Yağmurun yağması,
Gecenin ve gündüzün ardı ardına gelmesi,
İnsan bedeninin karmaşık yapısı,
gibi doğal olayların tümü, insan aklının Yaratıcının kudretini ve birliğini görmesi için sunulmuş bilimsel verilerdir (âyât).
Al-i İmran, 3:190-191: "Şüphesiz göklerin ve yerin yaratılışında, gece ile gündüzün birbiri ardınca gelişinde akıl sahipleri için gerçekten ayetler vardır. Onlar, ayakta dururken, otururken ve yanları üzerine yatarken Allah'ı anarlar ve göklerin ve yerin yaratılışı hakkında düşünürler (tefekkür ederler): 'Rabbimiz, sen bunları boşuna yaratmadın. Sen pek yücesin, bizi ateş azabından koru.'"
Bu bakış açısı, Müslümanı doğayı incelemeye ve bilim yapmaya teşvik eder. Bilimsel araştırma, Kur'an'daki İslam için ibadet niteliği taşır, zira tabiatı incelemek, Allah'ın isim ve sıfatlarını keşfetmek demektir.
7.4. Taklitten Tahkike (İncelemeye) Geçiş
Turhal, Müslüman dünyasının bugün yaşadığı entelektüel durgunluğun temel nedenini, Taklidî İman (Ataların ve otoritenin söylediklerini sorgusuz kabul etme) hastalığına bağlar.
Kur'an'daki İslam ise, Tahkikî İman (Araştırmaya, sorgulamaya ve delile dayalı kesin bilgiye dayalı iman) ister.
Taklit: Yüzlerce yıl önce yazılmış fıkhi görüşleri, zamanın ve mekânın değiştiğini göz ardı ederek sorgusuzca kabul etmektir.
Tahkik: Kur'an'ın temel ilkelerini alıp, çağın şartlarına ve bilimsel verilere uygun içtihat (yorum) yapmaktır.
Bu nedenle, İctihad Kapısı'nın kapandığı yönündeki geleneksel iddia, Kur'an'ın akla ve ilme yaptığı sürekli çağrı ile çelişmektedir. Kur'an, her neslin kendi sorunlarına Vahiy ışığında çözüm bulma sorumluluğu olduğunu emreder.