Tevazuda Bir İlke:
Bize Hava Atmak Yakışmaz

Bir insan argo tabirle neden caka satar, neden şişer? Elbette
böyle sorulara verilen cevaplar zor olmasa gerek. Bu duygu hâlleri
insanın üstünde olsun veya olmasın, hiç kimse kendisine yakıştıramaz ve kendi üzerine almak istemez. Başka bir ifadeyle ‘hava atmak’
itici ve olumsuz bir durumu imler. Ama pozitif olma durumunu da
beraberinde getirir. Hayatın karşısındaki bu duruş sıradanlığı, kural ve kaideleri bir nevi örseleyerek aksülamel duruşu da beraberinde taşır. Biraz uçarı, biraz da şövalye ruhlu kişiliklerdir bunlar.
Yaşlanmaz, dedikleri karakterlerden. Hayatı bir cihetiyle olumlamak biraz da hayatı ciddiye almamakla paralellik taşırlar. Yalınsılık
(tevazu) ile dengeleyici bir hâl olarak da işlevlerini yaparlar. Aynı
zamanda “hava atmak” sözünün, deyiminin karşısında “havasını
almak” anlamında kapı gibi başka bir sözü de unutmamak gerekir.

“İnsan” kelimesini nisyan ve ünsiyetten türetilmiş bir kelime olduğu perspektifinden hareketle nisyanın kayıp, ünsiyetin ise uyu
mu ve kazancı betimlediğini pekâlâ düşünebiliriz. “Hava atma” ve
tevazu duygu hâllerini de bu zıtlıklar gibi özdeşleştirebiliriz. Bütün
yapaylıklardan sıyrılıp kâmil ve erdemli insan olmak en güzeli olsa
gerek. “Hamdık, yandık, piştik.” evrelerini yaşamış, bu süreçleri ge
çirmiş olan insan, bunun gibi hâllerin de farkında olacaktır. Başka
bir ifadeyle yaşam felsefesinin künhüne vakıf olmak, bunların da
hayatiyetine katlanmayı gerektirecektir. “İnsanların en havalıları, kâmil ve erdem sahibi olanlardır.” desek kim itiraz edebilir ki?
İnsanlığın tekâmülünü, olgunlaşmasını bu kadim duygular belirlemektedir sonuçta.

Söz varlığımızda havanın geçtiği o kadar çok deyim ve atasözü
var ki saymakla bitmez. “Hava basmak, hava bozmak, hava çalmak,
hava çarpmak, hava değiştirmek, hava hoş, hava patlatmak, havada
kalmak, havada kapmak, havadan sudan, havan batsın, havasını almak, havasını bulmak, havaya girmek, havaya kılıç sallamak, havaya
uçmak, havayı bozmak, havayı koklamak, ağzını havaya açmak, aklı
bir karış havada olmak, dünyayı ben yarattım havasında olmak, leyleği havada görmek, sepet havası çalmak…” gibi. Atasözleri olarak:
“Hava uymazsa sana sen havaya uyacaksın.”, “El, elin iyisinde kötüsünde değil, kendi havasında.”, “Köpek havlamakla hava bulanmaz.”,
“Tencere tava, herkeste bir hava.” Bunlar gibi daha çok sayabiliriz.
Bu örneklerden anladığımız kadarıyla hava üzerinden ne çok şey
açıklamaya çalışılmış. Bu sözlerdeki “hava” kelimesini kaldırsanız
ortada pek bir şey kalmaz herhâlde.

Ayağına hiç taş değmemiş insan yok gibidir. Ama yolu taşlı, çakıllı taraflarından yürümemek iyi bir tercih gibi gözükse de o yollarda insanı geliştiren, gücünü diri tutan kimi zorlukların varlığına
inanmak da gerekiyor. Her sözü, her tavrı, her hareketi eşeleyenler
için dünya, kravatını takmış, ciddi bir memur gibi iken, hava atanlar için dünya, heyula ve hayret veren bir panayır dolaşımı olmalı.