BİROL'UN BAYRAMI

• 1 Mayıs 2010 Cumartesi 12:03:58

Birol için neydi Ankara’yı Kocaeli ve Antalya’dan cazip kılan? Antalya Varsak’da çift daire üzerine beş katlı bir bina yaptırmış, güzel bir dört yıl geçirmişti. Ama Ankara çekmişti kendilerini. Yaşanacak günler vardı.

Gerçeğin hayalden en bariz farkı
Uzağa atarsın, yakına düşer…
Öyle günler, öyle simalar var ki
Unutmak istersin, aklına düşer.

Bir sevgili, bir okul arkadaşı, bir askerlik arkadaşı, bir hapishane arkadaşı, bir hastane arkadaşı olabilir. Ya da bunlara benzer bir gönül dostu.
Bazen bir olay, bazen bir sokak, bazen bir obje, bıçak gibi saplanır maziden ciğerinize. Birtakım şeyler ahrete kadar içinizde vızıldar. Isıtır, üşütür, titretir, acıtır. Bu dört halde yaşıyordu Birol. Dolu dolu yaşıyordu duyguları bu acıların başkentinde.
Birol’un kaderinde 40 yaşında fabrika işçisi olmak, günde 12 saat ayakta çalışmak vardı. Güçlü ve olgundu. Fabrikaya severek isteyerek girmişti. Ama gürültü ayakta kalmaktan da zordu. Kaba kuvvet isteyen hamaliye işler de çoktu burada. Mecburiyeti kabullenmişliğin acı tebessümü vardı yüzünde.
Perde fabrikasının en fazla eleman çalıştıran dokuma bölümü ilginç bir yerdi. Bayanlarda erkekler gibi aynı zor işleri yapıyordu. Türbanlısı da kotlusu da vardı. Namazında niyazında olanı da vardı, aşk meşk peşinde olanı da. Kapalı kıyafetlere yırtmaç açıp, düğme söküp, daraltarak teşhire müsait hale gelen de. Dışarıdaki hayatın minyatürü vardı Nabyay’da. Zaten çoğu için içeri dışarı kavramı değişmişti. 12 saatlik ağır bir çalışmadan sonra eve gidince, hemen yatmak ve yarına dinç kalkmak gerekiyordu. Birerden iki saat de servis ve soyunma odalarında ziyan olmaktaydı. Yaşına rağmen iyi iş çıkarıyordu Birol. Özveri ile çalışıyordu. Kendisinden 20 yaş küçük sorumlusu Üveyt ve şeflerini kendine laf söyletmek zorunda bırakmıyordu. Bayanlar ağır işlerden kaytarsa da kimse fazla umursamıyordu. Narindi onlar. Ama çok da zarif değildiler. Hatta hiç zarif değildiler.
Perdeyi makine dokuyordu ama operatör makinenin başında olmalıydı. Daha fazla büyümemesi için hata ve arızalara acil müdahale gerekirdi. Kalite takibi, zemin bezinin gergefleşmesi, iyne, mekik ve bobin arızalarının giderilmesi ve yenilenmesi gerekiyordu. Yüzün üzerinde irili ufaklı yapılması gerekli rutin işleri vardı her operatörlerin. Otuz metre uzunlukta, iki katlı makinenin temizliği bile çok çetindi. En az iki kişi ile bakılması gereken makinelere çoğu zaman tek bakılıyordu. Şartlar icabı birkaç makineye bile bakmak gerekebilirdi. İki kat yorulsan da yövmiyen aynı idi. Operatörlüğü sevmemişti Birol.
Gece 23.00 da evinin önünden servise biniyor,23.30 da Akyurt’taki işine varıyordu. Kıyafet değiştirip makinesini teslim alıyordu. Siren denilen o çalışma düdüğüne de sinir oluyordu. Hava taarruzu gibi, ölüm gibi geliyordu. Sabaha çalışıyor, sabah 08.30 da servise biniyor 09.00 da eve ulaşıyordu. Hemen yatıp uyuyor, akşam 20.00 ya da 21. 00 da uyanıyordu. Bir iki saat sonra Ogün kendini eve getiren servis ile işe gidiyordu. Haftalık izinlerde zorunlu mesailerle katledilirdi. Sendikaları yoktu. Sendikaya kaydolanlar da anında sendika fareleri tarafından işverene ispiyonlanırdı ve işten atılırlardı. Tam bir Çin işkencesi diye düşündü Birol. Asgari ücret komik olmaktan hiç çıkmayacaktı. İşçi sorunları hep ötelenecekti. Sendikalaşma hep engellenecek ve sendikalar arpalık olacaktı. İşverenler devleti işçi çıkarmakla tehdit edecekti. Devlet memura öz, işçisine üvey baba olacaktı. İşçi sınıfı zorlu mücadeleler yapmadan bu durum değişmeyecekti. Çünkü işçi hariç herkes memnundu bu sömürüden. İşverenler güçlüydü. İşçi aynı şeyleri yine, yine, yine, yüzlerce-binlerce defa yineleyecek zoraki çalışacaktı. Makro baskı varken mikro cızırdama umursanmazdı. Sendikalardan birine yönetim kademesinde girmeyi hesaplıyordu Birol. Bu uğurda araştırma yapıyor, destekçi topluyordu.
Şu an en mutlu olduğu yerdeydi beklide. Yemeğini yemiş ve yemek salonunun solundaki sigara içilebilen çayhaneye geçmişti. Fabrikada en çok bu bölümü severdi. Çayını yudumlarken ameleleri inceliyordu. Amelenin emekçi demek olduğunu biliyordu. Pek çoğu gibi küçümsemek için değil, hakkını teslim etmek için kullanırdı bu kelimeyi.
Ön masadaki hareketlilik hayale dalmış olan Birol’un dikkatini çekti.
Yüz hatları gerildi. İçinde fırtına başlamıştı sanki. Kıskandığını hissetti. “kızım değil, bacım değil, karım değil çok şükür.” Dedi. Çok ciddi kuralları olan bir fabrika olmasına rağmen insanlar isteyince aşırılıklar ve taşkınlıklar, kendini bilmezlikler yapabiliyorlardı. “bana ne, herkes kendi namus bekçisi olmalı” dedi içinden. İkiyüzlüler, yalancılar, hayâsızlar, başka amaçlarla işe girenler bile vardı. Manita bulmak, çevre edinmek, mal pazarlamak, hatta kiliseye adam götürmek isteyen bile çıkıyordu. Eş olarak çalışanda vardı Nabyay, Aslında bayanların çalışmasına uygun bir ortamdı. Masum olmayan şeylerde vardı her iş yerinde olduğu gibi. Üç ayda dönen her fırıldağı öğrenmişti Birol. Her şeyi araştırıp her bölüme girip çıkmıştı. Araştırır, sabreder, kavrardı. Ama Birol’un ilgi alanına nakış bölümü giriyordu. Oradan tanıdıklar bile edinmişti. “ yoksa fabrikaya başka öncelikli bir amaç için girenlerden miyim?” diye soruyordu kendi kendisine. 40 civarında kızın,15 erkeğin bulunduğu nakışa olan ilgisinin nedenini düşündü. Yoksa gönlünü mü kaptırmıştı? Nakıştaki bütün geçici işlere neden gönüllü koşturuyordu? İki çocuğu vardı, mutluydu, eşi Suzan’ı da çok seviyordu. Hiç hata yapmamıştı. İnançlıydı da. Ama yolunda olmayan bir şey vardı sanki. Düşleri ve geliş sebebi de içini kemiriyordu.
Ön masadaki çift kalkıp gidiyordu. Arkalarından vah vah dercesine başını salladı Birol. Çünkü mesaideyiz, arkadaşıma gideceğim, yaş günü, nikâh, düğün ve nice bahanelerle aileler aldatılıp, küçük büyük kaçamaklar da yapılıyordu. Nişanlı bir kız, yakışıklı operatör arkadaşına sırnaşıklıktan ve teşhirden çekinmiyordu. Evli kadınlar bile nefis okşayıcı iltifatlara sessiz kalabiliyordu. Patron büyük bir ticari müessese kurmuştu. Şeytan da üst kurmuştu Nabyay da. Bayan ve erkek mescidi de vardı. Gülümsedi bir ara. Sanki çalışma hayatını kavradığı, okuduğu bir kütüphaneydi burası.
Fabrikaya girdikten sonra boşananların çokluğu konuşuluyordu erkekler arasında. Kimi ayakları üzerinde durunca kaçmış, kimi karısını, kimi kocasını aldatmıştı. Kiminin düşüncelerine şeytan girmiş, ayrılmasa da evden kopuk ihanetin kıyısında kırmızıçizgilerle flörte koyulmuştu. Bu fabrikaya iki psikolog, biri kadın iki de masör lazım diye düşündü Birol. Ona göre bütün amelelerin adaleleri ve ruhları bakımdan geçmeliydi. Şeytana uyup iş arkadaşlarından bir bayanla işi pişirsem, eşim ne yapar diye de geçirdi aklından. Şeytan, nefis, insan şeytanları, pis ortamlar, avcılar, fırsatçılar ve Sapıklar vardı. Var oğlu vardı. Zaaf anları kırılma noktasıydı. “ilk fırsatta nakış veya dokumadan bir bayan mı ayarlayacağım aslında havya daha zengin” diye düşündü. “tövbe estağfurullah” diye inildedi.
Pekiyi, burada çalışan bir evli bir hanım bir hataya düşse idi; bir kaçamak bakış, iş harici sakıncalı muhabbetler, sinsi çağrı ve mesajlar gibi. Haber alan eşi nasıl davranırdı? Ya daha fazlası gelirse bir erkeğin başına? Morardı birden. Kendince yolu tekti, ıstıraba ıstırap. Silahtan kızgın yağa kadar her türlü ıstırap mubahtı.
Kendisini iş kadar yoran saçma düşüncelere son verip çayının son yudumunu çekti. Ayağa kalktı ve yemekhaneden çıktı. Basamakları inip sola döndüğünde üç bayanla karşılaştı. Bunlar nakıştandı. Ortadaki bayan
-nasılsın aşkım. Dedi. Birol utanmıştı. İyiyim anlamında başını salladı.
- görüşürüz.
- görüşürüz.
Hastaydı bu kadına. Onu görünce gönlü aydınlanıyordu. Eşi Suzan idi bu kadın. Fabrikaya, eşine yakın olabilmek, onun ortamını görmek, bir yerlerden kahpe bir fiske değer mi? Diye kolaçan etmek için girmişti. Makinesinin başındaydı. Bir amele kadar mutluydu. Hüseyin Hatemi’nin şiirini mırıldanıyordu korkunç gürültünün içinde.

Uzaklığın acıya yeterli
Yakınlığın teselliye yetersiz
Acı, ortada ve keskin gerçek

Birol, büyük oynamak istiyordu. Gayet uyanık arkadaşlarını da alarak sendikanın birindeki seçim çalışmalarını takibe gitti. Amacı, yönetim kadrosuna girebilmekti. Fakat umduğu fırsat hiç doğmadı. Kokuşmuş sendika yönetimi kendi içinde öyle kenetlenmiştir ki; değil görev kapmak, dayaktan zor kurtuldular. İşçi hak ve sorunları hariç her şey ele alınmıştı. Burada emek ve emekçi hariç her denge gözetiliyordu.
Birol ve arkadaşları, son bir umut ve gayretle; sendika başkanına bir pusula ulaştırdılar. Pusulada şöyle bir şiir vardır:

SİZ VE BİZ

Görmüyoruz sanmayın iç yüzünü işlerin…
O doğru duruşların o eğri gidişlerin.
Neler çiğnediğini hiç durmadan dişlerin…
Ne yolda olduğunu o yıldızlı fişlerin?
Biliriz yenileni kuzumudur, tavşan mı?
Sizinki tatlı can da bizim ki patlıcan mı?
***
Morgken koltukların çıkardınız tadını…
Yokladınız güzelin evcilini, yâdını.
Şu ince belli kızı şu fıkırdak kadını.
Ne dediniz olmadı bir yosma mı, civan mı?
Sizinki tatlı can da bizim ki patlıcan mı?
***
Sizlerde bendendiniz ne çabuk ayrıldınız?
Her biriniz en yüce yerlere kaydırıldınız?
Kiminiz doğruldunuz, kiminiz eğildiniz.
Böylece zevk içinde yaşarsınız yalan mı?
Sizinki tatlı can da bizim ki patlıcan mı?
***
Yok mu? Ata malından azıcık pay bize de?
Adınız hiç görülmez pasaportta, vize de…
Biz de gezmek isteriz Londra’da, Gize’ de.
İsterseniz gideriz hatta Portekiz’e de.
Bizim yerimiz sade Sivas, Erzurum, Van’ mı?
Sizinki tatlı can da bizim ki patlıcan mı?
***
Neler sorulur bilseydik, amcamız, dayımız mı?
Değilse nemiz eksik aklımız, boyumuz mu?
Yoksa beğenilmeyen bir kötü huyumuz mu?
İnancımız mı bozuk, kanımız, soyumuz mu?
Bizim kanımız başka, sizin ki başka kan mı?
Sizin ki tatlı can da bizim ki patlıcan mı?
***
Bizler de sizin gibi yorulmak istiyoruz.
Divanda, encümende kurulmak istiyoruz.
İnsanlar sırasında görülmek istiyoruz.
Kırk yıl pösteki gibi sürünen de insan mı?
Sizinki tatlı can da bizim ki patlıcan mı?
****
Süründük bu kadar yıl, Aydın’da, Muş’da, Van’da…
Kahve gibi kavrulduk, dövüldük bu havanda.
Şöyle bir yaşamadık Karlisbat’la Lozan’da.
Fakat arılar gibi çalıştık bu kovanda.
Balı, kaymağı sizin bize acı soğan mı?
Sizinki tatlı can da bizim ki patlıcan mı?

Hayat böyleydi işte. Herkes bir şekilde emeğinin karşılığını alsa da
Emekçinin emeğinin karşılığını kapitalist sermaye alıyordu. Sömürülüyor, satılıyor, horlanıyordular emekçiler. Birol, sendika başkanı Sarı Süleyman’ın cevap yazdığını fark edip umutlanmıştı.
Sarı Süleyman kronik doyumsuzluk çeken, gaddar, içinin karası dışına vurmuş biridir. Yediği haramlara çok nadir helal karışmaktadır. Ama denge adamıdır. Yılların kurdudur o. Biro’a cevap yazarken göbeğinin şişinden dolayı hayli rahatsız olmuştur. Sarı Süleyman, Sarı Çıyan, gençlerin mücadele azmini kırmayı hesaplamaktadır. Nihayet Birolun beklediği pusula gelir. Pusulada şunlar yazılmaktadır:

SEN BİR GARİP ÇİNGENESİN

İki gözüm eller gibi sefa sürmek hakkın değil,
Nene gerek apartman, nene gerek otomobil,
Çok ağır da olsa yükün taşımayı vazife bil,
Bu yarışa girme sakın altındaki topal eşek.
Sen bir garip çingenesin, telli zurna nene gerek…
***
Çadır senin nene yetmez tutuşmuşsun villa diye,
Üzüyorsun yüreğini yat isterim illa diye.
Taştan taşa fırlatıyor felek seni bilya diye,
Ne anlarsın piyanodan çal kavalı eğlenerek,
Sen bir garip çingenesin, telli zurna nene gerek.
***
Varsın onlar bezensinler, varsın onlar kurulsunlar,
Varsın bütün hısım kavim birbirine sarılsınlar.
Sen bahtına küste çekil onlar bol bol serilsinler,
Onlar yesin muz, ananas senin payın kabak, kelek.
Sen bir garip çingenesin, telli zurna nene gerek.

Birol, şiiri okumuş ve çok bozulmuştu. Arkadaşlarına; “bu sene buradan bize ekmek çıkmaz. Herifler organize. İşimizden ve dişimizden olmadan gidelim.”demiş ve orayı terk etmiştiler. Ama akılları orada kalmıştı.
Onca bilgi ve becerisine karşın pek çok sıkıntısı vardı birol’un. Kader Birol’a pek gülmüyordu. Gergin yüz hatları onu yaşından olgun gösteriyordu. Elleri ile ceplerini umutsuzca ama dikkatle tekrar karıştırdı. Birkaç kuruş demir para çıktı. Hatırı sayılan kâğıt paralar yoktu. Başı öne eğildi. Sarı sendikada sıkıntılı bir gün geçirmişti. İstirahat ile geçmeyen değişik bir yorgunluktu onunki. İçinin acıdığını hissediyordu. Engelsiz engelliydi. Para özürlüydü Birol da diğer ameleler gibi. Bayrama üç, aybaşına 15 gün vardı. Parası yoktu. Kira sorunu olmadığı, eşi ve kendisi çalıştığı halde parasız kalmıştı. Kiradaki dükkânının kirasını da alamamıştı. Ya kirada oturup tek çalışanlar ve yan geliri olmayanlar ne haldeydi?
Bayram, masraf demekti. Hem de ne masraf. Zaruri olmayan her türlü masrafı kısacaktı. Yine de hesapta olmayan şeyler çıkıyordu. Bütçe deliği her ay daha genişliyordu. Daha 20 yıl önce işçi memurun iki katı ücret alırken bu gün yarısını alamıyordu. Memuru kıskanmıyordu ama yaptığı işi dört memur yapamaz, kaçardı. Sendikaya ve devlete kızıyordu. Hele 12 Eylül ihtilalına deliriyordu. Mecburi ve fazla mesailer de, haftada bir değişen üç vardiya sistemi de iyice bıktırmıştı Birol’u. Her gün yeni yasak ve kısıntılar de çabasıydı.
Çocukları ile yaşlı annesi ilgileniyordu. Babası, evde hakkında konuşulmayan bir konuydu. Annesi çocukları yedirip yatırmıştı. Suzan da az önce uyanmış, giyinmiş ve işine gitmek üzere evden çıkmıştı. İşlerinin ağırlığı yüzlerine yansıyordu. Sürekli gergin ve asık surat olmuştular. Hayatları iyice monoton ve sıkıcı olmaya başlamıştı. Sosyal faaliyetleri yoktu. Birbirlerine sevgi sözcükleri söylemek dahi unutulur olmuştu.
Ülke yöneticileri ve sendikalar kör olmalıydı. Fakirlik hatta açlık sınırının altında asgari ücretleri hangi vicdan ile onaylıyordular? Vicdan? Nadir rastlanan bir erdemdi.
Birol, yorgun, sinirli, umutsuzdu. Hiçbir zaman hiçbir şey değişmeyecekti. Pijamalarını giyinip yatağa girdi. Kitap okumak gelmedi içinden. Gündüz yaşadıklarını bir süre analiz etti. Bir ara yanında olmayan Suzan’ı düşündü. Bazen böyle değişik vardiyalara düşerdiler ve ayrı kalırdılar haftalar boyunca. Birol, içinden “cinsel tazminat isteyeceğim.” Diye fikir yürüttü. Uykuya dalmak üzereyken kapının zili çaldı. Gelen Suzan’dı. Yeni servis sürücüsü, yolları karıştırıp bazı elemanları almadan fabrikaya girmişti. Birol bu işe sevinmişti. Hemencecik eşi ile güzel bir gece hayal etti. Suzan’da, makinedeki çamaşırları balkonda asıp odya geldi. O da güzel bir gece planlıyordu.
Acı acı çalan saat zili ile uyandı Birol. Saat 06.30’du.İştahsızca doğruldu. Yanındaki eşini gördü. Akşam onu beklerken uyuya kaldığını hatırladı. “Fakirin seksi de fakirmiş” diye hayıflandı. Giyindi. Bir ölü gibi ruhsuz ve isteksiz Guantanemo’ya doğru yola çıktı. Böyle çalışma, böyle verim mi olurdu? Fakat nice işsiz varken bu dahi bayağı bir şans idi. Tam kurtuluş için sendikalı olmak da yetmiyordu. Arpalığa düşmek gerekiyordu. Serviste bunları düşünürken, ince hesaplarını daha da detaylandırıyordu. “ Seneye Sarı Süleyman seneye” diyordu içinden. Sarı Süleyman’ı kafasından silip atamıyordu Birol.

1 MAYIS BİROL’UN BAYRAMINI KURLARIM.