ÇADIRCI

• 25 Ocak 2010 Pazartesi 10:33:44

İranlı bilgin ve şair Ömer Hayyam,1044 yılında Nişapur’da dünyaya geldi.Eldeki yapıtlardan ve bu arada özellikle onun hayatını anlatan kitaplardan mantık, felsefe, matematik ve astronomi konularında araştırmalar yaptığı ve bu alanlarda düzenli bir öğrenim görmüş olduğu anlaşılmaktadır.Hayyam’ın gençlik yılları hakkında ayrıntılı bilgi yoktur.”Çadırcı”anlamına gelen Hayyam takma adını,atalarının çadırcı oluşu dolayısıyla aldığı söylenir.

Ömer Hayyam, yaşadığı çağda daha çok bir bilgin olarak ün salmıştı.İran’ın Selçuklular yönetiminde bulunduğu dönemde yetişmiş olan büyük şair,Belh,Buhara ve Merv gibi Horasan ülkesinin büyük bilim merkezlerini gezdi;bir ara da Bağdat’a gitti.Başta Selçuklular sultanı Melikşah olmak üzere zamanın hükümdarlarından büyük yakınlık gören Hayyam,ünlü devlet adamı Nizamülmülk ve ünlü tarikat kurucusu Hasan Sabbah’la okul arkadaşıydı.

Hayyam’ın fizik,metafizik,matematik,astronomi ve şiir alanlarında çeşitli yapıtları vardır.AmaHayyam’ın edebiyat tarihindeki yerini sağlayan ve çağımızda geçmişin en büyük şairlerinden biri olarak anılmasına yol açan Dörtlükler’idir.Sayısı iki yüz bini bulan bu dörtlüklerde Hayyam,yumuşak ve akılcı bir dille ve son derece gerçekçi bir üslupla yaşadıklarını,gördüklerini,çevresinden ve zamanın gidişinden edindiği izlenimleri,hiçbir yapmacığa kapılmaksızın,olduğu gibi dile getirmektedir.

Büyük şaire göre, gerçek olan, yaşanandır;dünyanın ötesinde ikinci bir dünya yoktur; insan,yaşadığı sürece gerçektir;en şaşmaz ölçü,iman değil,akıl ve sağduyudur;insan,aklı ile vardır;dolayısıyla da en iyi ölçü,en şaşmaz kılavuz,akıldır ve gerçeğe en çok akıl yoluyla varılabilir.

Hayyam’ın şiirinde çağının haksızlıkları, madrabazlıkları ve saçmalıkları ince, alaycı iğneleyici bir dille yerilir.Dörtlüklerinin konusu aşk,şarap,dünya,insan hayatı,yaşama sevinci,İçinde bulunduğumuz geçici dünyanın tadını çıkarma gibi insanla sıkı bağlantılı olan gerçek eylem ve davranışlardır.

Şiirlerinde işlediği konulara çoğu zaman felsefi, bilgece bir açıdan bakar. Aşk,sevinç,hayatın tadını çıkarma,ona göre vazgeçilmez şeylerdir;insan hayatının dokusu bunlarla örülüdür.

Dünya edebiyatına damgasını vurmuş bir şairi anlatmaya çalıştım sizlere.Hayyam gibi büyük bir şairi anlatmaya kelimeler yetmez.Yazımı iki güzel şiiriyle bitirmek istiyorum.

Niceleri geldi neler istediler
Sonunda dünyayı bırakıp gittiler
Sen hiç gitmeyecek gibisin değil mi?
O gidenlerde hep senin gibiydiler

’Irmaklarından şaraplar akacak’ diyorsun
Cennet-i alâ meyhane midir?
’Her mümin’e iki huri’ diyorsun
Cennet-i alâ kerhane midir?