Fotosentez ve Hayat: Sessiz Ayetlerden Yaradan’a Açılan Kapı

Yazar: Murat Kerem



Görünmeyen Kudretin Görünen Eli

İnsan çoğu zaman göğe bakar; yıldızlara hayran kalır. Yere bakar; çiçeklere, ağaçlara, kuşlara sevinir. Fakat her gün aldığı nefesin kaynağını, sofraya gelen rızkın nasıl üretildiğini pek düşünmez. Oysa hayatı mümkün kılan, yaprakların içindeki sessiz ama muazzam bir fabrikadır: Fotosentez.

Her nefes, görünmeyen bir fabrikanın ürünüdür. Her canlılık, muazzam bir kimyasal mucizenin meyvesidir. Ve bu mucizenin adı: Fotosentez.



Hayatın Şifresi: Fotosentez

Bitkiler, güneş ışığı, karbondioksit ve su ile birleşerek glikoz ve oksijen üretir:

6 Karbondioksit + 6 su + güneş ışığı -> Glikoz + 6 Oksijen

Bu denklem yalnızca bir kimya bilgisi değil; hayatın özüdür. İnsan, hayvan, bakteri, kuş ve balık; hepsi bu sistemin sonucuyla yaşar.

“Biz her şeyi bir ölçüye göre yarattık.” (Kamer Suresi, 49) [1]

Risale-i Nur’da bu hakikat şöyle ifade edilir:
“Bu muntazam faaliyet, ancak her şeyi hikmetle yaratan ve idare eden Kadîr-i Mutlak’ın fiilidir. Tesadüf, böyle hassas bir ölçüye el uzatamaz.” [2]



Kur’an’da Yeşeren Deliller

Kur’ân-ı Kerîm, fotosentezi doğrudan ifade etmese de bitkilerin yaratılışına ve hayata kaynak oluşuna sıkça işaret eder:
• “Biz, gökten su indirdik, sonra onunla her çeşit güzel bitkiler bitirdik.” (Kâf Suresi, 9) [3]
• “Görmez misiniz ki Allah gökten bir su indirir, onunla türlü renklerde meyveler çıkarır…” (Fâtır Suresi, 27) [4]
• “Her şeyin yaratılışını güzel yapan Allah’tır.” (Secde Suresi, 7) [5]

Bu ayetler, gökten gelen su ile yeryüzünde hayatın filizlendiğini ve bunun bir rahmet eseri olduğunu anlatır. Bugün bilim, bu rahmetin arkasındaki görünmeyen mekanizmayı fotosentez olarak adlandırmaktadır.



Doğadaki İlahi Denge: Beş Mucize

Yaradan’ın kudretiyle işleyen doğada, akıl sahibi insan için ibret dolu mucizeler gizlidir. Özellikle fotosentez gibi sessiz süreçler, dışarıdan sıradan görünse de içinde milyarlarca hikmet barındırır. İşte bizi Yaradan’a götüren beş muazzam mucize:



1. Çöl Bitkilerinde Gece Fotosentezi: CAM Mekanizması

Normal bitkiler gündüz karbondioksit alırken, çöl bitkileri bu işlemi gece yapar. Çünkü gündüz sıcaklık çok yüksektir; gözenekler açılırsa su kaybı olur. Allah, bu bitkileri “gece nefes alan canlılar” olarak yaratmıştır.

Bu sisteme CAM fotosentezi denir. Karbondioksit gece alınır, organik asitlerde depolanır; gündüz güneşle birlikte glikoza çevrilir. Çölde bile “rızık saatleri” ayarlanmıştır [6].



2. Yapraklardaki Akıllı Kapılar: Stomalar

Her yaprak, altında mikroskobik stomalar barındırır. Bunlar ışıkla açılır, karanlıkta kapanır. Gündüz karbondioksit girer; gece ise su kaybını önlemek için kapanır. Adeta bu gözenekler, vakti gelince kapanan cami kapısı gibi sadıktır.

Stomaların açılıp kapanması yalnızca difüzyon değil, aktif enerji kullanımıyla gerçekleşir. Küçücük bir delik bile akıllıca çalışır [7].

“Rabbin, her şeyi yaratıp ona bir ölçü, bir kader takdir etmiştir.” (Furkan Suresi, 2) [8]



3. Fitoplanktonlar: Görünmez Oksijen Ordusu

İnsanlar genelde ormanları “dünyanın ciğeri” zanneder, fakat oksijenin %50–80’i okyanuslardaki fitoplanktonlardan gelir. Bir damla deniz suyunda milyonlarca fitoplankton bulunur; gün boyu fotosentez yapar.

NASA, bu olayı “Okyanusların görünmeyen ormanı” diye adlandırır [9]. Bu canlılar zincirleme olarak balıkları, deniz memelilerini ve insanı yaşatır.

“O’nun ordularını ancak O bilir.” (Müddessir Suresi, 31) [10]



4. Ağaçların Sessiz Yardımlaşması: Wood Wide Web

Ormanlarda yaşlı ağaçlar, kökleri altındaki mantar ağları sayesinde genç fidanlara şeker ve mineral gönderir. Bilim insanları buna Wood Wide Web der [11]. Bu ağ sayesinde:
• Sağlıklı ağaçlar, hasta ağaçlara destek olur.
• Gölgedeki fidanlara enerji gönderilir.
• Ağaçlar düşmanlara karşı birbirini kimyasal sinyallerle uyarır.

Bu sistem, infak ve sadakanın sessiz bir doğa örneği gibidir.

“İyilik ve takvâ üzere yardımlaşın.” (Mâide Suresi, 2) [12]



5. Renkli Pigmentlerle Güneşe Yönelmek: Işık Ayarı

Bazı bitkiler, gölgeli ortamlarda karotenoid ve antosiyanin gibi pigmentler üretir. Bu pigmentler sayesinde:
• Güneş ışığını daha verimli emerler,
• Yaprakları mor, kırmızı, turuncu renklere bürünür,
• Fotosentez devam eder [13].

Bitki, şartlara göre kendini yeniden programlar. Bu adaptasyon, rastlantıyla değil, yaratılıştaki ince mühendislikle mümkündür.

“Her şeyi yaratılışına uygun bir şekilde düzenleyen Rabbinin adıyla oku.” (Alak Suresi, 1–2) [14]



Fotosentez: İlahi İnfakın ve Zikrin Ayinesi

İnsan karbondioksit verir, ağaç onu gıdaya çevirir. Ağaç oksijen verir, insan onu nefes olarak alır. Bu karşılıklı alışveriş, Allah’ın rahmet ve hikmet sıfatlarının tecellisidir.

Çünkü bu sistem:
• Ne çıkar üzerine kuruludur,
• Ne de bencilce işler.

Tam aksine, vermek üzerine kuruludur.

“Onlar, Allah’ın rızasını kazanmak için kendileri ihtiyaç içinde olsalar bile başkalarını tercih ederler.” (Haşr Suresi, 9) [15]

Her yaprak, her ağaç, âdeta bir zikir halkasıdır:
“Yedi gök, yer ve bunların içinde bulunanlar O’nu tesbih eder. O’nu hamd ile tesbih etmeyen hiçbir şey yoktur; ama siz onların tesbihini anlamazsınız.” (İsrâ Suresi, 44) [16]



Bir Yaprak, Bir Ayet: Tefekkürle Yaradan’a Yolculuk

Bir yaprağın içindeki klorofil, güneş ışığını yakalar; karbonu çeker, oksijen üretir. Trilyonlarca kimyasal olayın kusursuzca işlemesi, rastlantı değil; ilahî bir imzadır.

Her yaprak bize şunu fısıldar:
“Beni yapanı düşün! Seni de O yaptı…”



Sessiz Ayetlerden Sâni-i Hakîm’e Giden Yol

Fotosentez, yalnızca biyolojik bir olay değildir; göklere açılmış bir duadır.
Her yaprak, her damla su, her orman; görünmeyen bir ayet gibidir.

Doğa, Allah’ın sessiz kitabıdır.
Fotosentez ise o kitabın içinde ışıklı bir satır gibidir.

Bu satırı okuyabilen kalpler için mesaj açıktır:
“Bu sistem sahipsiz olamaz. Her şeyi ilim ve hikmetle yaratan bir Rab vardır. O’nu tanı, O’na yönel, O’nu unutma!”



Kaynakça

[1] Kur’ân-ı Kerîm, Kamer 49
[2] Risale-i Nur, Sözler, 10. Söz
[3] Kur’ân-ı Kerîm, Kâf 9
[4] Kur’ân-ı Kerîm, Fâtır 27
[5] Kur’ân-ı Kerîm, Secde 7
[6] Taiz & Zeiger, Plant Physiology, 2010 – CAM Mekanizması
[7] Raven et al., Biology of Plants, 8th ed. – Stoma Mekanizması
[8] Kur’ân-ı Kerîm, Furkan 2
[9] NASA Earth Observatory, “Ocean’s Invisible Forest” – Fitoplankton
[10] Kur’ân-ı Kerîm, Müddessir 31
[11] Suzanne Simard, “Mother Trees: The Wood Wide Web” – Nature, 2010
[12] Kur’ân-ı Kerîm, Mâide 2
[13] Taiz & Zeiger, Plant Physiology, 2010 – Bitki pigmentleri ve ışık emilimi
[14] Kur’ân-ı Kerîm, Alak 1–2
[15] Kur’ân-ı Kerîm, Haşr 9
[16] Kur’ân-ı Kerîm, İsrâ 44