Hurma ve Hz. Meryem: İlahi Rahmetin Tatlı Hatırası

Yazar: Murat Kerem

Bazen bir meyve sadece açlığı gidermekle kalmaz; kalbe umut, ruha teselli olur. Hurma da böyledir. Çölün kavurucu sıcaklarında göğe uzanan ince gövdesi, dallarında taşıdığı tatlı meyvesiyle sabrı, bereketi ve ilahi rahmeti hatırlatır. Kur’ân sayfalarında hurma, sıradan bir meyve değil; Allah’ın kuluna olan lütfunun işareti olarak karşımıza çıkar. Bu işaretlerin en dokunaklısı ise Hz. Meryem’in kıssasında yer alır.


Çocukluk Sofrasındaki İlahi İkram

Kur’ân, Meryem’in daha çocukken Rabbinden gelen rızıklarla beslendiğini şöyle anlatır:

“Rabbi onu güzel bir şekilde kabul etti, güzel bir bitki gibi yetiştirdi ve Zekeriyyâ’nın himayesine verdi. Zekeriyyâ, onun bulunduğu mihraba her girdiğinde yanında bir rızık bulurdu. ‘Ey Meryem! Bu sana nereden geliyor?’ dedi. O da, ‘Bu, Allah katındandır. Allah dilediğine hesapsız rızık verir’ dedi.” (Âl-i İmrân, 3/37) [1]

Müfessirler, burada geçen “rızık” kelimesini “mevsimsiz gelen meyveler” olarak açıklamışlardır. Taberî, Meryem’in yanında yazın kış, kışın da yaz meyvelerinin bulunduğunu aktarır [2]. Fahreddin Râzî ise bunun Meryem’in seçilmişliğinin ve Allah katındaki özel konumunun işareti olduğunu söyler [3]. Daha çocukluk yıllarında önüne konan bu ikramlar, onun hayatının baştan sona ilahi rahmetle çevrili olacağının habercisidir.


Doğum Anında Hurma: Yalnızlığa Teselli

Yıllar sonra Meryem, çok daha ağır bir imtihanla karşı karşıya kaldı. Yalnız başına doğum sancılarıyla kıvranırken Rabbinden yine bir teselli geldi:

“Hurma dalını kendine doğru silkele ki, üzerine taze hurma dökülsün. Ye, iç, gözün aydın olsun.” (Meryem, 19/25-26) [4]


“Silkele” Emrinin Derin Hikmeti

İlahi hitap, güçsüz düşmüş bir annenin hurma dalını silkeleyerek meyve dökmesini emrediyordu. Oysa böylesi bir çabanın meyve getirmesi mümkün görünmüyordu. Buradaki asıl ders, Allah’ın kuluna sebeplere sarılmayı öğretmesiydi.

Taberî, “ilahi nimetler dahi sebeplerle beraber gelir” diyerek bu inceliğe işaret eder [2]. Fahreddin Râzî, kulun gayretinin ilahi kudretle birleştiğinde neticenin ortaya çıkacağını söyler [3]. Kurtubî ise tevekkülün tedbiri terk etmek değil; sebeplere sarılıp sonucu Allah’tan beklemek olduğunu vurgular [5].

Bu sahne bize şunu öğretir: İlahi ikramlara mazhar olanlar bile sebeplere riayet etmelidir. Gayret insandan, sonuç Allah’tandır.


Hurma: Bereketin ve Şifanın Sembolü

Meryem’in kıssasında hurma, doğum sancılarında bir teselli olarak karşımıza çıkarken; Hz. Peygamber’in (s.a.v.) hadislerinde de bereketin ve şifanın sembolü olarak övülür.

Resûlullah şöyle buyurmuştur:
• “Evinizde hurma bulunması ne güzeldir. Çünkü hurma açlığı giderir.” [6]
• Yeni doğan çocukların ağzına çiğnenmiş hurma sürülmesini (tahnik) tavsiye etmiştir [7].
• Ve yine sabah aç karnına yedi hurma yemenin insanı zehir ve sihirden koruyacağını ifade etmiştir [8].

Âlimler bu rivayeti açıklarken önemli bir noktaya dikkat çekmişlerdir: Burada hurmanın kendi başına mutlak bir koruyucu olduğu değil, Allah’ın izni ile böyle bir koruyuculuğa vesile kılındığı anlatılmaktadır. İmam Nevevî, hadisi şerh ederken, “Bu rivayet, hurmanın bereketini ve Allah’ın kudretiyle kullarına lütfettiği koruyucu hikmeti gösterir. Tesir hurmanın zatından değil, Allah’ın dilemesindendir.” demiştir.

Böylece hurma, bir yanda Hz. Meryem’in yalnızlığında bir ilahi ikram, diğer yanda ümmet-i Muhammed için günlük hayatın bereket ve şifa kaynağı olmuştur.


Bilimsel Bulgular Işığında Hurma

Bugün modern tıp da bu hakikati teyit etmektedir. Hurma; doğal şekerleri, lifleri, potasyum ve magnezyum gibi mineralleri sayesinde doğum yapan annelere hızlı enerji sağlar, kasları gevşetir ve süt üretimini artırır.

2014 yılında yapılan bir araştırma, doğumdan önce hurma yiyen kadınların daha kolay doğum yaptığını ve daha az müdahaleye ihtiyaç duyduğunu göstermiştir [9]. El-Khalifa & Al-Arifi (2017) ise hurmanın doğum sancılarını hafiflettiğini ve süreci hızlandırdığını rapor etmiştir [10].

Günümüzde de bu etkiyi görmek mümkündür. Sporcular, ağır antrenmanlardan sonra hızlı enerji almak için hurmayı tercih ederler. Doğum gibi büyük bir enerji kaybı yaşanan anda hurmanın ilahi bir ikram olarak sunulması, hem manevi hem biyolojik bir hikmeti içinde barındırmaktadır.


Her Hurma Tanesi: Rahmetin Sessiz Hatırlatıcısı

Hz. Meryem’in kıssasında hurma iki kez sahneye çıkar: Çocukluğunda mevsimsiz ikram edilen meyveler ve doğum anında dallarından dökülen taze hurmalar. İlki seçilmişliğinin işaretiydi; ikincisi yalnızlığın ortasında gelen ilahi teselli…

Ve “silkele” emri… O emir, insana şunu fısıldar: En zor anında bile sebeplere sarıl, gayretini göster ve sonucu Allah’a bırak. Hakiki tevekkül, işte bu dengede saklıdır.

Bugün elimizde tuttuğumuz her hurma tanesi, sadece tatlı bir meyve değil; aynı zamanda Allah’ın rahmetini, Hz. Meryem’in hikâyesini ve sebeplere sarılarak tevekkül etmenin hikmetini hatırlatan bir işarettir.


Kaynakça
1. Kur’ân-ı Kerîm, Âl-i İmrân, 3/37
2. Taberî, Câmiu’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân
3. Fahreddin Râzî, Mefâtihu’l-Gayb
4. Kur’ân-ı Kerîm, Meryem, 19/25-26
5. Kurtubî, el-Câmi‘ li-Ahkâmi’l-Kur’ân
6. Müslim, Eşribe, 154
7. Buhârî, Akîka, 7
8. Buhârî, Tıbb, 52
9. Khan, R. et al. (2014). The effect of late pregnancy consumption of date fruit on labour and delivery. Journal of Obstetrics and Gynaecology.
10. El-Khalifa, H., & Al-Arifi, M. (2017). Dates fruit consumption and its effect on labour progress. Saudi Medical Journal.