Şiir ve İmge

• 23 Aralık 2024 Pazartesi 12:09:23

İmge şiirlerin derinliklerini artıran, duygu ve düşünceleri ifade ederken hayal gücünü de canlandıran önemli bir edebi araçtır. İmgelerin en önemli yanı soyut kavramları somutlaştırarak okuyucunun zihninde değişik izlenimler bırakmaktır. Şiirlerinde imgeyi kullanan şairler dilin anlam derinliklerini keşfederken insan ruhunun çeşitli hallerini doğanın gücüyle ilişkilendirir duygularını daha güçlü aktarırlar. Bu tarz yazan şairler imgeleriyle doğanın insan ruhuyla ya da toplumsal olaylarla çok farklı anlamlar katmışlardır.
Türk edebiyatının en önemli isimlerinden biri olan Nazım Hikmet şiirlerinde imgeyi en etkili kullanan şairlerin içerisinde ilk akla gelenlerdir. Halkın mücadelesini toplumsal değişimi betimlerken doğa, insanın içsel gücünü ve yaşam mücadelesini şiirlerinde kullanır.

"Bütün dünya bir imparatorluk
Bir ağaçtır, bir dal
Göklerin en yükseği
Mavi, altın sarısıdır
Alev alev dökülen ateşin ortasında.”

Gel de ustanın bu dörtlüğünün mısralarına takılı kalma….
Bütün dünyayı bir ağaca, gökyüzünü ise mavi altın sarısına benzetiyor. Bu imgeler ile evrensel bir gücü ve direnci anlatmak isterken, insanın ideallerine ulaşma çabasını ifade ederken, "Alev alev dökülen ateşin ortasında" dizesiyle de zorluklar karşısında direnmek için güçlü olmanın ifade edilmiştir. Usta kalem bu imgeler ile doğayı betimleyerek insanın toplum içindeki mücadelesini betimleyerek bizlere adeta yol göstermiştir… Şiir işte böyle olmalı diyerek.

Benim diğer kalemine hayran olduğum ve kendi şiirlerimde imge kullanırken nasıl kullanılır şiire nasıl bir derinlik katar diye kendimi geliştirme çabalarımda karşıma çıkan ilk şair Sezai Karakoç’tur. Modern Türk edebiyatının önemli kalemlerinden biri olan Karakoç şiirlerinde en yoğun imgeleri kullanan şairlerden birisidir. Şiirlerinde ki imgeler genellikle insanın yalnızlığı kendi içinde hissettiği boşluğu ve evrensel arayışı güçlü imgelerle karşımıza çıkar.

"Bütün geceler korkunç
Bir yılgınlık içinde
Gözlerim yıldızsız
Etrafımda mavi
Bir dünya var."

Yalnızlık ….”bütün geceler korkunç” olarak betimlenirken hem yalnızlığı hemde umutsuzluğu betimlerken, “gözlerim yıldızsız” ile yönsüzlük ve kaybolmuşluk hissinin anlatılması ancak böylesine iç yakıcı olur. Hangimizin bu dizeleri okurken kocaman bir iç geçirmeyle şiirin büyüsüne kapılmaması mümkün ki. "Etrafımda mavi" ve "bir dünya var” gece ne kadar korkunç olursa olsun ne kadar kendimizi yalnız hissedersek hissedelim umudun asla kaybedilmemesi gerektiğini simgeliyor. Karakoç insanın maviyi hem umudu hem de hüzünlü bekleyişi ifade etmek için ustaca kullanmış. du hem de hüzünlü bir bekleyişi ifade eder.

Gelelim yine imgeli şiir yaz imgeli şiir yaz diye beni yönlendiren hocalarım sayesinde imgeli şiir yazan bir başka usta şairimize…Fazıl Hüsnü Dağlarca Lise yıllarında kalemini edebiyat hocamız sayesinde tanıdığım usta şairin şiirlerinde insanın evrensel varlığını doğayla ilişkilendirerek imgelere aktarmasını çok geç fark ettiğimi anladım. Şiirlerinde genel olarak insanın yaşamındaki büyük soruları d şiirlerinde insanın evrensel varlığını ve doğayla olan ilişkisini imgelerle aktarır.

"Toprak bir kuştu,
Havada uçarken savruluyordu,
Bir kuş,
Gözlerim vardı her bir akşam.”

Dağlarca "toprak" ve "kuş" imgeler ile insanın aslında doğa ile bağlantılı olduğunu anlatmak istemiş ve "Toprak bir kuştu" ile doğanın canlılığını ve sürekli bir değişim içinde olduğunu, "havada uçarken savruluyordu" ile de hayatın belirsiz olduğunu ancak insanın yaşamında hareketliliği temsil ediyor. Usta şair imgeleri kullanarak yaşamın geçici olduğu ve insanın bu büyük evrende kaybolup gidecek bir varlıktan başka bir şey olmadığını düşündürüyor
Bu şiirler belki bende böyle bir algı yarattı. Her okuyucu kendi hayal gücü ve anlama yeteneğine bağlı olarak farklı anlamlar çıkartabilir. Şiirlerde kullanılan imgeler şiire sadece estetik bir değer katmaz aksine insanın iç dünyasını tartması toplumsal ve evrensel temalar üzerine derinlemesine düşünmesini sağlar. İmgelerle zenginleştirilen şiirler dilin sınırlarını aşarak insanın ruhunun derinliklerine inilmesine olanak tanır.
Bu ismini zikrettiğimiz şairlerimiz sadece birkaçıdır. Bu şairler gibi imgeli şiir yazan şairler imgeleri sadece şiire ayrı bir ahenk katsın diyerek değil aynı zamanda duygularını düşüncelerini durumlarını daha derinlemesine ifade etmek için bir güç olarak kullanmışlardır.
Ancak şiirlerde imge kullanımı hem teknik bilgi hem de duygusal derinlik gerektirir. İmgelerin şiirlere kattığı gücü kullanabilmek bu bağlamda çok önemlidir. Aksi takdirde yapılan bazı hatalar şairin yazmak istediği ifadeyi zedeleyerek şiirin anlamını yitirmesine neden olabilir.
İmgelerin aşırıya kaçması şiiri karmaşık bir hale getirerek anlamın netliğinin kaybına sebep olabilir. İmge anlamı güçlendirmek için kullanılırken yerinde olmayan veyahut çok imge kullanılması okuyucuyu boğabilir. Bu nedenle her imge bir anlam taşımalı ve o imgenin bir amacı olmalıdır.
Tabiki imge kullanmak güzel dedik anlam katar dedik ama imgeleri sıradan ve klişe haline de getirmemeliyiz. Mesela “Gözyaşı bir nehir", "gül açan bir bahar" gibi klişe imgeler birçok şair tarafından kullanıldığından şiire taze bir bakış açısı kazandırmaz aksine okurda bunu da herkes kullanıyor gibi bir kanı bırakır. İmgeleri özgün bir şekilde kullanmak ise okuyucunun ruhunda zihninde yeni bir dünya yaratmaktadır.
İmge kullanacağım diye uyumsuz kullanmak şiirin bir bütün olarak anlamının kaybına neden olmaktadır. İmgeler arasında ki uyumsuzluk şiire odaklanmayı da zorlaştırmaktadır. Ayrıca imgenin aşırı soyut kullanımı anlamın belirsizleşmesine sebep olabilmektedir. Bu nedenle soyut ve somut arasında bir denge kurulması gereklidir. Şairin yazım dilinde ve imgelerinde bu nedenle dengeyi sağlaması önemlidir.
Şiire imgeyi sadece güzellik katmak amacıyla kullanmakta bir hatadır. Bir duyguyu düşünceyi toplumsal bir gerçi daha kalıcı olarak ifade etmek için kullanmak en mantıklı ve doğru olanıdır.
Sonuç olarak imge hem şiire zenginlik katarken aynı zamanda hatalı ya da gereğinden fazla kullanılması yüzünden şiiri güçlendirmek yerine anlam kaybına sebep olabilir. Yani demem o ki “azı karar çoğu zarar” atasözündeki gibi her şeyi dozunda ayarlamak her zaman iyidir.

Ana Karakterler:

Şiir, imge,

Beğen